Bunday fikrlar koʻpincha «milliy gʻurur» niqobi ostida namoyon boʻladi, ammo aslida ular jamiyatda adovat, nafrat va zoʻravonlikni kuchaytiradi.

Shovinizm qanday shakllanadi?

Shovinistik qarashlar tasodifan paydo boʻlmaydi. Ularga quyidagi omillar asos boʻladi:

tarixiy voqealarni bir tomonlama va manfaatli tarzda talqin qilish;
siyosiy manipulyatsiya va propaganda;
ijtimoiy-iqtisodiy muammolar uchun «aybdor» izlash;
taʼlim tizimi va ommaviy axborot vositalarda bagʻrikenglikning yetishmasligi.

Ayniqsa, ijtimoiy tarmoqlar davrida shovinistik gʻoyalar tez tarqaladi. Sodda, hissiy va keskin chaqiriqlar orqali bunday fikrlar yoshlar ongiga oson singib ketmoqda.

Shovinistik fikrlarning salbiy oqibatlari

Shovinizmning taʼsiri koʻp qirrali va xavflidir:

Ijtimoiy parchalanish
Turli millat va madaniyat vakillari oʻrtasida ishonch susayadi, jamiyatda «biz» va «ular» degan qarashlar kuchayadi.

Zoʻravonlik va jinoyatlar
Milliy adovat asosidagi hujumlar, kamsitish va nafrat jinoyatlari koʻp hollarda shovinistik gʻoyalar natijasida yuzaga keladi.

Inson huquqlarining buzilishi
Kam sonli millatlar, migrantlar va etnik guruhlar taʼlim, mehnat va xavfsizlik sohalarida kamsitiladi, ularning huquqlari poymol qilinadi.

Xalqaro munosabatlarga putur yetishi
Shovinistik siyosat davlatlar oʻrtasida ishonchni susaytiradi, siyosiy keskinlik va mojarolar xavfini oshiradi.

Kimlar eng koʻp zarar koʻradi?

Shovinistik siyosat va qarashlar, avvalo, quyidagilarga salbiy taʼsir koʻrsatadi:

kam sonli millatlarga;
muhojirlar va qochqinlarga;
iqtisodiy yoki siyosiy jihatdan zaif davlatlarga.

Bunday holatlarda ayrim millatlar «ikkinchi darajali» sifatida talqin qilinadi, ularga nisbatan umumlashtirilgan salbiy obraz yaratiladi. Bu esa nafaqat alohida shaxslar, balki butun xalqlar taqdiriga taʼsir qiladi.

Nima qilish kerak?

Shovinizmga qarshi kurash — faqat davlat yoki huquq-tartibot organlarining vazifasi emas. Bu umumiy javobgarlikdir. Jumladan:

taʼlim tizimida bagʻrikenglik, mulohazali va tanqidiy fikrlashni kuchaytirish;
ommaviy axborot vositalarining masʼuliyatli va xolis pozitsiyasi;
jamoatchilikning adolatsizlikka nisbatan qatʼiy munosabati muhim ahamiyatga ega.

Eng muhimi, har bir inson boshqani millati, tili yoki kelib chiqishiga qarab emas, avvalo inson sifatida qabul qilishni oʻrganishi lozim.

Shovinistik fikr va qarashlar jamiyatni kuchli qilmaydi, aksincha uni zaiflashtiradi. Barqaror taraqqiyot, tinchlik va xavfsizlik faqat oʻzaro hurmat, tenglik va adolat asosida taʼminlanadi. Millatlar oʻrtasidagi ishonch va hamjihatlik esa zamonaviy dunyodagi eng muhim qadriyatlardan biridir.

#fikr

Shovinistik fikr va qarashlar: jamiyat va millatlar uchun xavf