Толибоннинг Бадахшондаги ҳаракатлари унинг ташқи сиёсий тактикасининг бир қисмими?

Жорий йилнинг август ойида  Толибонларнинг Кобулда ҳокимиятни эгаллаганига ҳам 4 йил тўлади. Толибонлар ҳокимиятга келгач, дастлабки эътиборини мамлакатда марказлаштирилган бошқарувни қарор топтириш, афюн етиштиришга чек қўйиш ва мамлакатни ислом шариати доирасида қабул қилинган қонунлар асосида бошқаришга қаратди. Шунингдек, янги ҳокимият ижтимоий-иқтисодий ҳаётни яхшилаш, қўшни давлатлар билан барқарор ва прагматик сиёсат юритиш ҳамда халқаро майдонда тан олинишга эришишга ҳаракат қилмоқда.

Бироқ, жорий йилнинг 21 июнь куни Афғонистоннинг шимоли-шарқий вилояти – Бадахшоннинг Ҳаш туманида юз берган маҳаллий норозиликлар ва уларнинг куч билан бостирилиши мамлакатнинг энди шаклланиб бораётган халқаро имиджини сўроқ остига олмоқда. Шу билан бирга, Тожикистон, Хитой ва Покистон каби давлатлар билан чегарадош ва стратегик жиҳатдан муҳим бўлган Бадахшон вилоятидаги Толибон ҳаракатлари жаҳон ҳамжамиятига интеграциялашиш йўлида муҳим тактика сифатида қаралиши мумкин.

 

Бадахшоннинг Ҳаш туманида юз берган норозиликлар биринчи марта рўй бераётгани йўқ. Бундай воқеалар 2024 йилнинг баҳор-ёз ойларида ҳам содир бўлган эди. Маҳаллий норозиликларнинг асосий сабаблари сифатида қуйидагиларни кўрсатиш мумкин: биринчидан, Толибоннинг афюн етиштиришни кескин чеклаш сиёсати вилоятни асосий иқтисодий даромад манбасидан маҳрум қилди. Бу эса ўз навбатида камбағаллик ва очликнинг кучайишига, шунингдек, маҳаллий аҳолининг норозилигига олиб келмоқда. Иккинчидан, янги ҳокимиятнинг мамлакатни кучли марказлаштиришга бўлган интилиши туфайли маъмурий лавозимларнинг аксариятига паштунларнинг тайинланиши, форсий тилида сўзлашувчи маҳаллий аҳоли ва маъмурият ўртасидаги мулоқотнинг самарадорлигини пасайтирди. Норозиликлар тожик ва ўзбеклар кўпчиликни ташкил қиладиган ҳудудда юз берган бўлиб, аҳолининг маҳаллий вакиллардан ҳам маъмурий лавозимларга номзодлар кўрсатиш истагини ифодалайди. Бу орқали маҳаллий аҳоли давлат идоралари билан самарали ва прагматик мулоқот олиб бориш имкониятига эга бўлишни хоҳлаган бўлиши мумкин.

 

Юқоридаги муаммоларга қарамай, Толибоннинг бу зиддиятли ҳудудда амалга ошираётган ўзгаришлари унинг халқаро майдонда олиб бораётган мураккаб ташқи сиёсатининг нозик бир қисми бўлиши мумкин. Биринчидан, янги ҳокимият иқтисодий инқирозга қарамасдан, мамлакатнинг муҳим даромад манбаларидан бири бўлган афюн етиштиришдан воз кечиши ва кенг қамровли антинаркотик сиёсат олиб бориши уни жаҳон ҳамжамияти кўз ўнгида қўпол ҳарбийлар ҳокимияти эмас, балки прагматик, жасоратли ислоҳотчи ҳукумат сифатида кўрсатишга хизмат қилмоқда. Бироқ Ҳаш туманидаги норозиликларнинг куч билан бостирилиши муайян парадоксал вазиятни юзага келтирди: бир томондан афюн етиштиришга қарши кураш олқишланаётган бўлса, бошқа томондан бу сиёсатни амалга оширишда кучга таяниш кескин танқид қилинмоқда.

 

Шунга қарамай, 2024-2025 йилларда БМТ бошчилигида ўтган Доҳа учрашувида хусусий секторни ривожлантириш ва наркотик воситаларга қарши курашишда БМТ билан ҳамкорлик қилиш бўйича эришилган келишувлар жаҳон ҳамжамиятининг аста-секин янги ҳукуматга нисбатан ижобий муносабат шакллантириб бораётганидан дарак беради. Иккинчидан, мамлакатда барқарорликни сақлашда кучдан фойдаланилиши Толибон ҳокимиятининг марказлаштирилган назоратга эга эканлигини ва ҳар қандай зиддиятларни бартараф эта олиш салоҳиятини кўрсатмоқда. Бу эса Жанубий Осиё минтақасида геосиёсий жиҳатдан муҳим ўрин тутган Афғонистоннинг янги ҳукуматига йирик давлатлар ишонч билан қарашига ҳамда у билан муносабатларни кенгайтиришига олиб келмоқда. Россия Федерациясининг Толибон ҳукуматини тан олганлиги, Марказий Осиё давлатлари ва Хитойнинг Афғонистон билан иқтисодий ҳамда қўшничилик алоқаларини кенгайтиришга бўлган интилиши ушбу тахминларнинг амалий тасдиғи бўлиши мумкин.

 

Дастлаб ҳокимиятга келганида Толибон ҳаракати салбий қарши олиниб, унинг келажагига шубҳа билан қаралган бўлса, бугунги кунга келиб, унинг прагматик ва узоқни кўзлаган ташқи сиёсати туфайли бу муносабат аста-секин ўзгариб бориши мумкин.

 

Хўжабеков Убайдулло Истиқболли халқаро тадқиқотлар институти (ИХТИ)

мавзуга оид янгиликлар

“Tolibon” oʻquvchilarni bomba yaratish uchun zamonaviy bilimlarni egallashga chaqirdi

“Толибон” ўқувчиларни бомба яратиш учун замонавий билимларни эгаллашга чақирди

Таълим вазири Ҳабибулла Оға замонавий таълимнинг муҳимлигини яна бир бор таъкидлаб, замонавий воситалар йўқлиги сабабли Афғонистон ҳаво ҳудуди хавфсиз эмаслигини айтган.

Жаҳон

28.09.2025, 16:01

BMTning boʻsh zalida Netanyahu Eronga qarshi yangi sanksiyalar joriy qilish kerkligini aytdi

БМТнинг бўш залида Нетаняҳу Эронга қарши янги санкциялар жорий қилиш керклигини айтди

Исроил Бош вазири Нетаняҳу БМТ Ассамблеясида нутқ сўзлашга чиққанида барча зални тарк этди. У бўш залда Ғарбни Фаластин мустақил давлатини тан олаётганини қоралаб, Эронга қарши янги санкциялар пакетини жорий қилишни бўш залга таклиф қилди. У БМТ минбарида туриб АҚШ лидери Трампни мақтади.

Жаҳон

28.09.2025, 14:29

Сурия президенти БМТ минбаридан Туркия ва бошқа мамлакатларга миннатдорлик билдирди

Сурия президенти Аҳмад аш-Шара АҚШнинг Нью-Йорк шаҳрида бўлиб ўтган БМТ Бош Ассамблеясининг 80-сессиясида нутқ сўзлаб, Туркия, Қатар, Саудия Арабистони қироллиги, барча араб ва ислом давлатлари, Америка Қўшма Штатлари ҳамда Европа Иттифоқига сурияликларга кўрсатган ёрдами учун миннатдорлик билдирди.

Жаҳон

25.09.2025, 13:04

Oʻzbekiston prezidentining AQShga qilgan tashrifi yakunlandi

Ўзбекистон президентининг АҚШга қилган ташрифи якунланди

Шавкат Мирзиёевнинг БМТ Бош Ассамблеяси 80-юбилей сессияси тадбирларида иштирок этиш учун Ню-Ёрк шаҳрига ташрифи якунланди.

Сиёсат

25.09.2025, 09:00

БМТда нутқ сўзлаган ва Трамп билан музокара ўтказган Шавкат Мирзиёев яна кимлар билан учрашди?

Шавкат Мирзиёев БМТ Бош Ассамблеясининг 80-сессияси доирасида ташкилот Бош котиби ва бир қатор давлат раҳбарлари билан учрашувлар ўтказди.

Сиёсат

24.09.2025, 06:37

Шавкат Мирзиёев БМТ Бош Ассамблеясининг 80-сессиясида нутқ сўзлади

Ўзбекистон президенти Шавкат Мирзиёев БМТ Бош Ассамблеясининг 80-сессиясида сўзлаган нутқида бир қатор муҳим масалаларга тўхталиб ўтди.

Сиёсат

24.09.2025, 06:24

сўнгги янгиликлар

Эртага “Супер Ой”ни кўришимиз мумкин

Октябр ойида шунингдек, Ойнинг Юпитер ва Венерага яқинлашиши ҳам кутилмоқда.

Ўзбекистон

06.10.2025, 18:27

Жаҳон чемпионатида фақат Руслан Нурудинов ва Акбар Жўраев иштирок этади. Қолганлар-чи?

Ўзбекистон оғир атлетика федерацияси Руслан Нурудинов ва Акбар Жўраевнинг ЖЧдаги иштироки бўйича муносабат билдирди.

Спорт

06.10.2025, 17:23

Инсон ҳуқуқлари ва демократия масалалари бўйича ЕХҲТ конференцияси ўтказилмоқда

Варшавада Европада Хавфсизлик ва Ҳамкорлик Ташкилоти (ЕХҲТ)нинг инсон ҳуқуқлари, демократия ва қонун устуворлиги ҳолатини муҳокама қилишга бағишланган анъанавий Warsaw Human Dimension Conference конференцияси иш бошлади. Муҳокама қилинаётган мавзулар орасида — демократик институтларни ривожлантириш, сайловларнинг очиқлиги, суд тизимининг мустақиллиги, сўз эркинлиги ва ОАВ фаолияти масалалари бор.

Ўзбекистон

06.10.2025, 17:00

Тайвандаги аэропорт энг самимий аэропорт деб топилди

Буюк Британиянинг саёҳат хизмати компанияси “Airport Parking & Hotels” дунёнинг “энг дўстона аэропорти”ни аниқлади. Тадқиқот натижаларига кўра, Тайваннинг «Таоюан» халқаро аэропорти Япониянинг «Нарита» халқаро аэропортидан ва Cингапурдаги машҳур «Чанги» Чанги аэропортидан юқори бал тўплаб, энг самимий аэропорт сифатида тан олинди.

Жаҳон

06.10.2025, 16:40

Тошкентда илк бор “Classical Music Fest in Tashkent” фестивали ўтказилди

Пойтахтда илк бор ўтказилган “Classical Music Fest in Tashkent” халқаро фестивали якунланди. Ёпилиш концертида машҳур скрипкачи Марк Бушков ва Ўзбекистон давлат симфоник оркестри томошабинларга унутилмас мусиқа кечасини тақдим этди.

Маданий

06.10.2025, 16:27

Нукуслик қизлар кўзни сканерлаш орқали касалликни аниқловчи стартап яратди

Ушбу стартап Қорақалпоғистонда соғлиқни сақлаш соҳасидаги илғор ғоялар ва инновацион ечимларга бағишланган HealthTech Hackathon тадбирида тақдм этилди.

Фан-технология

06.10.2025, 15:29

Исроил Ғарбий Соҳилда янги қурилиш режасини маъқуллади

Тель-Авив ҳукумати Ғарбий Соҳил ҳудудининг 82 фоизини Исроил таркибига қўшишни режалаштирмоқда.

Жаҳон

06.10.2025, 14:25

Face-ID орқали нақд пенсия тўлаш бошланди

Жорий йилнинг октябр ойидан бошлаб ҳудудларда пенсияларни нақд пул шаклида тўлаш фуқароларни биометрик идентификация қилиш (Face-ID) ҳамда уларнинг имзосини электрон шаклда олиш орқали амалга оширилиши бошланди.

Ўзбекистон

06.10.2025, 13:21

Fargʻonada IIB xodimlari maktab direktorini kaltaklab, yolgʻon guvohlik berishga majburladi

Фарғонада ИИБ ходимлари мактаб директорини калтаклаб, ёлғон гувоҳлик беришга мажбурлади

Фарғона вилояти Фурқат туманида ИИБ ходимлари мактаб директори, 34 ёшли аёлни туман солиқ инспекцияси бошлиғига қарши кўрсатма беришга мажбурлаш мақсадида ечинтириб, калтаклашди. Жабрланувчи ушбу ишларни қилган ходимлар ҳали ҳам озодликда юрганини таъкидлади. 

Ўзбекистон

06.10.2025, 12:59

"iPhone 17" олиб кирмоқчисизми? Божхонада янги қоидалар кучга кирди

Мобил қурилманинг божхона қиймати чек, квитанция ёки бошқа тижорат ҳужжатларида кўрсатилган нархлардан келиб чиқиб белгиланади.

Иқтисодиёт

06.10.2025, 12:18

“Мен Ватанимнинг юзиман” номли акция ташкил этилади

Акция “Хорижда ҳам миллат юзи бўлиб қолайлик” шиори остида бўлиб ўтади.

Ўзбекистон

06.10.2025, 11:52

Ўзбекистонлик пара енгил атлетикачилар жаҳон чемпионатини 12 та медаль билан якунлади

Ҳиндистоннинг Нью-Дели шаҳрида тўққиз кун давом этган пара енгил атлетика бўйича дунё биринчилиги ўз ниҳоясига етди.

Спорт

06.10.2025, 11:21