Толибоннинг Бадахшондаги ҳаракатлари унинг ташқи сиёсий тактикасининг бир қисмими?

Жорий йилнинг август ойида  Толибонларнинг Кобулда ҳокимиятни эгаллаганига ҳам 4 йил тўлади. Толибонлар ҳокимиятга келгач, дастлабки эътиборини мамлакатда марказлаштирилган бошқарувни қарор топтириш, афюн етиштиришга чек қўйиш ва мамлакатни ислом шариати доирасида қабул қилинган қонунлар асосида бошқаришга қаратди. Шунингдек, янги ҳокимият ижтимоий-иқтисодий ҳаётни яхшилаш, қўшни давлатлар билан барқарор ва прагматик сиёсат юритиш ҳамда халқаро майдонда тан олинишга эришишга ҳаракат қилмоқда.

Бироқ, жорий йилнинг 21 июнь куни Афғонистоннинг шимоли-шарқий вилояти – Бадахшоннинг Ҳаш туманида юз берган маҳаллий норозиликлар ва уларнинг куч билан бостирилиши мамлакатнинг энди шаклланиб бораётган халқаро имиджини сўроқ остига олмоқда. Шу билан бирга, Тожикистон, Хитой ва Покистон каби давлатлар билан чегарадош ва стратегик жиҳатдан муҳим бўлган Бадахшон вилоятидаги Толибон ҳаракатлари жаҳон ҳамжамиятига интеграциялашиш йўлида муҳим тактика сифатида қаралиши мумкин.

 

Бадахшоннинг Ҳаш туманида юз берган норозиликлар биринчи марта рўй бераётгани йўқ. Бундай воқеалар 2024 йилнинг баҳор-ёз ойларида ҳам содир бўлган эди. Маҳаллий норозиликларнинг асосий сабаблари сифатида қуйидагиларни кўрсатиш мумкин: биринчидан, Толибоннинг афюн етиштиришни кескин чеклаш сиёсати вилоятни асосий иқтисодий даромад манбасидан маҳрум қилди. Бу эса ўз навбатида камбағаллик ва очликнинг кучайишига, шунингдек, маҳаллий аҳолининг норозилигига олиб келмоқда. Иккинчидан, янги ҳокимиятнинг мамлакатни кучли марказлаштиришга бўлган интилиши туфайли маъмурий лавозимларнинг аксариятига паштунларнинг тайинланиши, форсий тилида сўзлашувчи маҳаллий аҳоли ва маъмурият ўртасидаги мулоқотнинг самарадорлигини пасайтирди. Норозиликлар тожик ва ўзбеклар кўпчиликни ташкил қиладиган ҳудудда юз берган бўлиб, аҳолининг маҳаллий вакиллардан ҳам маъмурий лавозимларга номзодлар кўрсатиш истагини ифодалайди. Бу орқали маҳаллий аҳоли давлат идоралари билан самарали ва прагматик мулоқот олиб бориш имкониятига эга бўлишни хоҳлаган бўлиши мумкин.

 

Юқоридаги муаммоларга қарамай, Толибоннинг бу зиддиятли ҳудудда амалга ошираётган ўзгаришлари унинг халқаро майдонда олиб бораётган мураккаб ташқи сиёсатининг нозик бир қисми бўлиши мумкин. Биринчидан, янги ҳокимият иқтисодий инқирозга қарамасдан, мамлакатнинг муҳим даромад манбаларидан бири бўлган афюн етиштиришдан воз кечиши ва кенг қамровли антинаркотик сиёсат олиб бориши уни жаҳон ҳамжамияти кўз ўнгида қўпол ҳарбийлар ҳокимияти эмас, балки прагматик, жасоратли ислоҳотчи ҳукумат сифатида кўрсатишга хизмат қилмоқда. Бироқ Ҳаш туманидаги норозиликларнинг куч билан бостирилиши муайян парадоксал вазиятни юзага келтирди: бир томондан афюн етиштиришга қарши кураш олқишланаётган бўлса, бошқа томондан бу сиёсатни амалга оширишда кучга таяниш кескин танқид қилинмоқда.

 

Шунга қарамай, 2024-2025 йилларда БМТ бошчилигида ўтган Доҳа учрашувида хусусий секторни ривожлантириш ва наркотик воситаларга қарши курашишда БМТ билан ҳамкорлик қилиш бўйича эришилган келишувлар жаҳон ҳамжамиятининг аста-секин янги ҳукуматга нисбатан ижобий муносабат шакллантириб бораётганидан дарак беради. Иккинчидан, мамлакатда барқарорликни сақлашда кучдан фойдаланилиши Толибон ҳокимиятининг марказлаштирилган назоратга эга эканлигини ва ҳар қандай зиддиятларни бартараф эта олиш салоҳиятини кўрсатмоқда. Бу эса Жанубий Осиё минтақасида геосиёсий жиҳатдан муҳим ўрин тутган Афғонистоннинг янги ҳукуматига йирик давлатлар ишонч билан қарашига ҳамда у билан муносабатларни кенгайтиришига олиб келмоқда. Россия Федерациясининг Толибон ҳукуматини тан олганлиги, Марказий Осиё давлатлари ва Хитойнинг Афғонистон билан иқтисодий ҳамда қўшничилик алоқаларини кенгайтиришга бўлган интилиши ушбу тахминларнинг амалий тасдиғи бўлиши мумкин.

 

Дастлаб ҳокимиятга келганида Толибон ҳаракати салбий қарши олиниб, унинг келажагига шубҳа билан қаралган бўлса, бугунги кунга келиб, унинг прагматик ва узоқни кўзлаган ташқи сиёсати туфайли бу муносабат аста-секин ўзгариб бориши мумкин.

 

Хўжабеков Убайдулло Истиқболли халқаро тадқиқотлар институти (ИХТИ)

мавзуга оид янгиликлар

BMT tugatilishi kerakmi?

БМТ тугатилиши керакми?

Биргина 2025 йилнинг ўзида жаҳонда бир қанча урушлар ва ҳарбий тўқнашувлар содир бўлди. АМиллатлар Ташкилоти ҳеч нарса қила олмади. Ҳозиргача давом этиб келаётган Исроил можароси ва Россия-Украина уруши ҳали ҳам тугагани йўқ. Бу воқеаларда ҳам БМТ бирор иш қила олмаётгани бугун ҳеч кимга сир эмас. Хўш, нега? Бир неча ой олдин БМТни бутунлай ислоҳ қилиш кераклиги ҳақида гапирган мамлакат етакчилари БМТ Ассамблеяси нутқида бу ҳақда ҳар ҳолда гапирмади. Ташкилот бутунлай тугатилиб, ўрнига бошқа ташкилот очилиши керакми ёки у қайтадан ислоҳ қилиниши? Paradigma.uz студиясида шу ҳақида сиёсатшунос Фарҳод Толипов билан суҳбатлашдик.

Сиёсат

15.10.2025, 12:24

“Tolibon” oʻquvchilarni bomba yaratish uchun zamonaviy bilimlarni egallashga chaqirdi

“Толибон” ўқувчиларни бомба яратиш учун замонавий билимларни эгаллашга чақирди

Таълим вазири Ҳабибулла Оға замонавий таълимнинг муҳимлигини яна бир бор таъкидлаб, замонавий воситалар йўқлиги сабабли Афғонистон ҳаво ҳудуди хавфсиз эмаслигини айтган.

Жаҳон

28.09.2025, 16:01

BMTning boʻsh zalida Netanyahu Eronga qarshi yangi sanksiyalar joriy qilish kerkligini aytdi

БМТнинг бўш залида Нетаняҳу Эронга қарши янги санкциялар жорий қилиш керклигини айтди

Исроил Бош вазири Нетаняҳу БМТ Ассамблеясида нутқ сўзлашга чиққанида барча зални тарк этди. У бўш залда Ғарбни Фаластин мустақил давлатини тан олаётганини қоралаб, Эронга қарши янги санкциялар пакетини жорий қилишни бўш залга таклиф қилди. У БМТ минбарида туриб АҚШ лидери Трампни мақтади.

Жаҳон

28.09.2025, 14:29

Сурия президенти БМТ минбаридан Туркия ва бошқа мамлакатларга миннатдорлик билдирди

Сурия президенти Аҳмад аш-Шара АҚШнинг Нью-Йорк шаҳрида бўлиб ўтган БМТ Бош Ассамблеясининг 80-сессиясида нутқ сўзлаб, Туркия, Қатар, Саудия Арабистони қироллиги, барча араб ва ислом давлатлари, Америка Қўшма Штатлари ҳамда Европа Иттифоқига сурияликларга кўрсатган ёрдами учун миннатдорлик билдирди.

Жаҳон

25.09.2025, 13:04

Oʻzbekiston prezidentining AQShga qilgan tashrifi yakunlandi

Ўзбекистон президентининг АҚШга қилган ташрифи якунланди

Шавкат Мирзиёевнинг БМТ Бош Ассамблеяси 80-юбилей сессияси тадбирларида иштирок этиш учун Ню-Ёрк шаҳрига ташрифи якунланди.

Сиёсат

25.09.2025, 09:00

БМТда нутқ сўзлаган ва Трамп билан музокара ўтказган Шавкат Мирзиёев яна кимлар билан учрашди?

Шавкат Мирзиёев БМТ Бош Ассамблеясининг 80-сессияси доирасида ташкилот Бош котиби ва бир қатор давлат раҳбарлари билан учрашувлар ўтказди.

Сиёсат

24.09.2025, 06:37

сўнгги янгиликлар

Хоразмда 1,6 млрд сўмлик ноқонуний тамаки маҳсулотлари аниқланди

Хоразм вилоятида қиймати 1,6 миллиард сўм бўлган электрон тамаки маҳсулотларини ноқонуний савдога чиқариш ҳолати аниқланди.

Ўзбекистон

28.10.2025, 16:19

Трамп Япония байроғи ёнида қотиб қолди, Оқ уй унинг соғлиги ҳақида баёнот берди

Японияга расмий ташриф билан келган  АҚШ Президенти Доналд Трамп кутилмаган ҳаракати билан ҳаммани ҳайратда қолдирди. Кутиб олиш маросими пайтида икки мамлакат байроқлари олдида тўхтаб, таъзим қилиши керак бўлган Трамп бир муддат жойида қотиб қолди ва йўлида давом этди.

Жаҳон

28.10.2025, 16:09

Ўзбекистонда аҳолининг зичлик даражаси эълон қилинди

Миллий статистика қўмитаси маълумотларига кўра, 2025 йилнинг 1 октябрь ҳолатига кўра Ўзбекистонда 1 квадрат километр майдонга ўртача 84,8 киши тўғри келган.

Ўзбекистон

28.10.2025, 15:14

Рустам Қосимжонов Ўзбекистон терма жамоаси бош мураббийи этиб тайинланди

Халқаро гроссмейстер, 2004 йилги FIDE жаҳон чемпиони Рустам Қосимжонов Ўзбекистон эркаклар миллий шахмат терма жамоасига бош мураббий этиб тайинланди.

Спорт

28.10.2025, 14:17

Мирзаобод тумани собиқ ҳокими жиноий жазога тортилди

Жиноят иши Сардоба сув омборидаги фавқулодда ҳолат оқибатларини бартараф этиш билан боғлиқ: туманни 2020-2023 йилларда бошқарган Жонибек Яриев тошқинда уй-жойи бузилган оилалар учун қурилган ўнга яқин янги уйни белгиланган талабларга зид равишда бериб юборган.

Ўзбекистон

28.10.2025, 13:41

Истанбул мэри Имомоғлуга янги айблов қўйилди

Туркия суди мухолифатдаги Республика халқ партияси (CHP) етакчиси, Истанбул мэри Экрем Имомоғлуга нисбатан янги ҳибсга олиш ордерини чиқарди.

Жаҳон

28.10.2025, 12:51

Путиннинг режаси: Покровск ноябргача эгалланиши мумкин

2024 йилгача муҳим логистик марказ бўлиб келган Покровск агар қўлдан кетса, Россия қўшинлари учун янги ҳужум йўллари очилади.  РФ Қуролли кучларининг кичик бўлинмалари Украина армиясидаги жангчилар етишмаслигидан фойдаланиб, шаҳарга киришни бошлагани айтилмоқда.

Жаҳон

28.10.2025, 11:59

Сербия президенти Ўзбекистонга келди

Ўзбекистон президенти Шавкат Мирзиёевнинг таклифига биноан Сербия президенти Александр Вучич рафиқаси ҳамроҳлигида 28 октябрь куни расмий ташриф билан Ўзбекистонга келди.

Сиёсат

28.10.2025, 11:33

ҚҚС билан боғлиқ йирик фирибгарлик фош этилди

Тошкентда ҳисобчи 17 млрд сўмлик ҚҚСни қайтариш учун 35 минг доллар пора талаб қилди. У 20 500 доллар олган вақтда қўлга олинди. Солиқ қўмитасининг катта инспектори ҳам жиноят ишига гумонланувчи сифатида жалб этилди.

Ўзбекистон

28.10.2025, 10:48

Пойтахтда иссиқ сув ва иссиқлик таъминоти тарифлари 15 фоизга оширилади

Тошкент шаҳар ҳокими Veolia Energy Tashkent компанияси томонидан кўрсатиладиган иссиқлик таъминоти хизматлари бўйича янги тарифларни маъқуллади.

Ўзбекистон

28.10.2025, 07:56

Тожикистон чегарачилари ва «Толибон» ўртасида қуролли тўқнашув юз берди

Шамсиддин Шоҳин туманида тожик чегарачилари ва «Толибон» кучлари ўртасида қуролли тўқнашув содир бўлди. Дастлабки маълумотларга кўра, воқеа Панж (Амударё) дарёси ўзани билан боғлиқ бахс сабабли келиб чиққан. Қурбонлар борлиги айтилмоқда, бироқ ҳалок бўлганлар ва ярадорлар сони аниқ эмас.

Жаҳон

27.10.2025, 19:07

Келгуси йил учун макроиқтисодий кўрсаткичлар ва давлат бюджети параметрлари муҳокама қилинди

Президент Шавкат Мирзиёев раҳбарлигида келгуси йил учун асосий макроиқтисодий кўрсаткичлар ва давлат бюджети параметрларига бағишланган йиғилиш бўлиб ўтди.

Иқтисодиёт

27.10.2025, 18:32