Толибоннинг Бадахшондаги ҳаракатлари унинг ташқи сиёсий тактикасининг бир қисмими?

Жорий йилнинг август ойида  Толибонларнинг Кобулда ҳокимиятни эгаллаганига ҳам 4 йил тўлади. Толибонлар ҳокимиятга келгач, дастлабки эътиборини мамлакатда марказлаштирилган бошқарувни қарор топтириш, афюн етиштиришга чек қўйиш ва мамлакатни ислом шариати доирасида қабул қилинган қонунлар асосида бошқаришга қаратди. Шунингдек, янги ҳокимият ижтимоий-иқтисодий ҳаётни яхшилаш, қўшни давлатлар билан барқарор ва прагматик сиёсат юритиш ҳамда халқаро майдонда тан олинишга эришишга ҳаракат қилмоқда.

Бироқ, жорий йилнинг 21 июнь куни Афғонистоннинг шимоли-шарқий вилояти – Бадахшоннинг Ҳаш туманида юз берган маҳаллий норозиликлар ва уларнинг куч билан бостирилиши мамлакатнинг энди шаклланиб бораётган халқаро имиджини сўроқ остига олмоқда. Шу билан бирга, Тожикистон, Хитой ва Покистон каби давлатлар билан чегарадош ва стратегик жиҳатдан муҳим бўлган Бадахшон вилоятидаги Толибон ҳаракатлари жаҳон ҳамжамиятига интеграциялашиш йўлида муҳим тактика сифатида қаралиши мумкин.

 

Бадахшоннинг Ҳаш туманида юз берган норозиликлар биринчи марта рўй бераётгани йўқ. Бундай воқеалар 2024 йилнинг баҳор-ёз ойларида ҳам содир бўлган эди. Маҳаллий норозиликларнинг асосий сабаблари сифатида қуйидагиларни кўрсатиш мумкин: биринчидан, Толибоннинг афюн етиштиришни кескин чеклаш сиёсати вилоятни асосий иқтисодий даромад манбасидан маҳрум қилди. Бу эса ўз навбатида камбағаллик ва очликнинг кучайишига, шунингдек, маҳаллий аҳолининг норозилигига олиб келмоқда. Иккинчидан, янги ҳокимиятнинг мамлакатни кучли марказлаштиришга бўлган интилиши туфайли маъмурий лавозимларнинг аксариятига паштунларнинг тайинланиши, форсий тилида сўзлашувчи маҳаллий аҳоли ва маъмурият ўртасидаги мулоқотнинг самарадорлигини пасайтирди. Норозиликлар тожик ва ўзбеклар кўпчиликни ташкил қиладиган ҳудудда юз берган бўлиб, аҳолининг маҳаллий вакиллардан ҳам маъмурий лавозимларга номзодлар кўрсатиш истагини ифодалайди. Бу орқали маҳаллий аҳоли давлат идоралари билан самарали ва прагматик мулоқот олиб бориш имкониятига эга бўлишни хоҳлаган бўлиши мумкин.

 

Юқоридаги муаммоларга қарамай, Толибоннинг бу зиддиятли ҳудудда амалга ошираётган ўзгаришлари унинг халқаро майдонда олиб бораётган мураккаб ташқи сиёсатининг нозик бир қисми бўлиши мумкин. Биринчидан, янги ҳокимият иқтисодий инқирозга қарамасдан, мамлакатнинг муҳим даромад манбаларидан бири бўлган афюн етиштиришдан воз кечиши ва кенг қамровли антинаркотик сиёсат олиб бориши уни жаҳон ҳамжамияти кўз ўнгида қўпол ҳарбийлар ҳокимияти эмас, балки прагматик, жасоратли ислоҳотчи ҳукумат сифатида кўрсатишга хизмат қилмоқда. Бироқ Ҳаш туманидаги норозиликларнинг куч билан бостирилиши муайян парадоксал вазиятни юзага келтирди: бир томондан афюн етиштиришга қарши кураш олқишланаётган бўлса, бошқа томондан бу сиёсатни амалга оширишда кучга таяниш кескин танқид қилинмоқда.

 

Шунга қарамай, 2024-2025 йилларда БМТ бошчилигида ўтган Доҳа учрашувида хусусий секторни ривожлантириш ва наркотик воситаларга қарши курашишда БМТ билан ҳамкорлик қилиш бўйича эришилган келишувлар жаҳон ҳамжамиятининг аста-секин янги ҳукуматга нисбатан ижобий муносабат шакллантириб бораётганидан дарак беради. Иккинчидан, мамлакатда барқарорликни сақлашда кучдан фойдаланилиши Толибон ҳокимиятининг марказлаштирилган назоратга эга эканлигини ва ҳар қандай зиддиятларни бартараф эта олиш салоҳиятини кўрсатмоқда. Бу эса Жанубий Осиё минтақасида геосиёсий жиҳатдан муҳим ўрин тутган Афғонистоннинг янги ҳукуматига йирик давлатлар ишонч билан қарашига ҳамда у билан муносабатларни кенгайтиришига олиб келмоқда. Россия Федерациясининг Толибон ҳукуматини тан олганлиги, Марказий Осиё давлатлари ва Хитойнинг Афғонистон билан иқтисодий ҳамда қўшничилик алоқаларини кенгайтиришга бўлган интилиши ушбу тахминларнинг амалий тасдиғи бўлиши мумкин.

 

Дастлаб ҳокимиятга келганида Толибон ҳаракати салбий қарши олиниб, унинг келажагига шубҳа билан қаралган бўлса, бугунги кунга келиб, унинг прагматик ва узоқни кўзлаган ташқи сиёсати туфайли бу муносабат аста-секин ўзгариб бориши мумкин.

 

Хўжабеков Убайдулло Истиқболли халқаро тадқиқотлар институти (ИХТИ)

мавзуга оид янгиликлар

Шавкат Мирзиёевга "Ҳамкорликни ривожлантиришга қўшган ҳиссаси учун" ордени билан мукофотланди

Шавкат Мирзиёев юксак мукофот учун миннатдорлик билдириб, қардош туркман халқини шу кунларда ўтаётган БМТ конференцияси билан табриклади.

Сиёсат

05.08.2025, 13:13

“Tolibon” BMTdan norozi

“Толибон” БМТдан норози

Афғонистон Ислом Амирлиги (IEA) матбуот котиби Забиҳуллоҳ Мужоҳид Бирлашган Миллатлар Ташкилотини Афғонистоннинг БМТдаги ўринни рад этишда давом этаётгани учун халқаро ташкилотни кескин танқид қилди. Бу ҳақда “Ariana News” маълум қилди.

Жаҳон

31.07.2025, 12:37

Isroil harbiylar ovqat izlayotgan falastinliklarni oʻqqa tutdi

Исроил ҳарбийлар овқат излаётган фаластинликларни ўққа тутди

Исроил ҳарбийлари Ғазо шимолида БМТ ёрдами учун юк машиналарини кутаётган оч фаластинликларни ўққа тутган. Ҳужум оқибатида камида 67 киши ҳалок бўлди, дея хабар беради Ҳудуднинг ХАМАС бошқараётган соғлиқни сақлаш вазирлиги.

Жаҳон

21.07.2025, 11:11

Иран и Афганистан: новая волна депортации

Эрондан афғонистонликлар депортация қилинмоқда

2025 йил июнь ойида Эрон ҳудудидан Афғонистонга 256 мингдан ортиқ киши қайтган. Шу билан бирга, июль ойида бу рақам янада ошиши кутилмоқда. Кенг кўламли депортациялар Афғонистон иқтисодиёти ва ижтимоий тузилмасига жиддий зарар етказиши мумкин.

Сиёсат

11.07.2025, 12:20

BMT Gulnora Karimovani noqonuniy hibsga olinganligini aytmoqda. Bu borada Oʻzbekiston hukumati nima deydi?

БМТ Гулнора Каримовани ноқонуний ҳибсга олинганлигини айтмоқда. Бу борада Ўзбекистон ҳукумати нима дейди?

Бирлашган Миллатлар Ташкилоти ишчи гуруҳи жорий йилнинг 5 июль куни Ўзбекистоннинг биринчи президенти Ислом Каримовнинг тўнғич қизи Гулнора Каримовани 2014 йилда ҳеч қандай ордерсиз ва тушунтиришларсиз ўзбошимчалик билан қамоққа олинганини ва сақлаб келаётганини эълон қилган эди. Ўзбекистон Инсон ҳуқуқлари Миллий маркази БМТнинг ушбу қарорига нисбатан расмий муносабат берди.

Ўзбекистон

09.07.2025, 17:53

Gʻazodagi voqealarning barchasi butun dunyo koʻz oʻngida sodir boʻlmoqda — Antoniu Gutterish

Ғазодаги воқеаларнинг барчаси бутун дунё кўз ўнгида содир бўлмоқда — Антониу Гуттериш

Исроил ҳукумати деярли 80 кундан буён Ғазога юборилаётган ёрдамни тўсиб қўймоқда. БМТ Бош котиби Антониу Гуттериш ҳозиргача Исроил томонидан Ғазога рухсат берилган ёрдамни бир томчи сувга ўхшатди. 23 май куни Нъю-Ёркда журналистларга берган баёнотида Ғазо аҳолиси очарчилик хавфига дуч келганини  маълум қилган. Унинг айтишича, оилалар очликка маҳкум этилган ва ҳаёт учун энг оддий нарсалардан маҳрум. Бу воқеаларнинг барчаси дунё кўз ўнгида содир бўлаётганини айтган.

Жаҳон

24.05.2025, 14:53

сўнгги янгиликлар

Тошкентда арзонлаштирилган маҳсулотлар ярмаркаси бошланди

Мустақиллик байрами арафасида аҳолига қулайлик яратиш мақсадида Тошкент шаҳридаги деҳқон бозорларида арзонлаштирилган маҳсулотлар савдоси бошланди.

Иқтисодиёт

26.08.2025, 18:04

2000 та ҳолатда энергиядан беҳуда фойдаланиш ҳолати аниқланди

Ёқилғи-энергия ресурсларидан беҳуда фойдаланиш билан боғлиқ ҳолатларни аниқлашга қаратилган назорат тадбирлари давом эттирилмоқда.

Ўзбекистон

26.08.2025, 17:01

Qatar Rogʻun GESini qurish uchun 50 million dollar ajratdi

Қатар Роғун ГЭСини қуриш учун 50 миллион доллар ажратди

Қатар Тожикистонда қурилаётган Роғун ГЭСи қурилиши учун 50 миллион доллар ажратади. Келишув 23 август куни Душнабе шаҳрида Тожикистон Молия вазири Файзиддин Қаҳҳорзода ва Қатар тараққиёт  жамғармаси бош директори Фаҳд Ал-Сулайти ўртасида келишув имзоланган.

Жаҳон

26.08.2025, 16:00

Фарғона тумани ҳокими жазоланди

Фарғона тумани ҳокимининг барча ўринбосарлари фаолиятини тубдан ўзгартириб, III чорак якуни бўйича юқори натижага эришмаса лавозимидан олинади. 

Ўзбекистон

26.08.2025, 15:05

Yaponiya TIV Oʻzbekistonga keladi

Япония ТИВ Ўзбекистонга келади

Жорий йилнинг 26-27 август кунлари Япония ташқи ишлар вазири Такеси Ивая расмий ташриф билан Ўзбекистонда. Вазирининг охирги уч йил ичида биринчи маротаба Ўзбекистонга келиши. Бу ҳақда “Yuz.uz” нашри хабар қилди.

Сиёсат

26.08.2025, 14:30

Toshkentda 9 yoshli bola burun operatsiyasidan vafot etdi

Тошкентда 9 ёшли бола бурун операциясидан вафот этди

Ижтимоий тармоқларда 9 ёшли бола бурун операция пайтида вафот этганлиги ҳақидаги хабар тарқалди.

Ўзбекистон

26.08.2025, 14:06

Paula Bento Oʻzbekiston milliy jamoasini boshqarishi mumkin

Паулу Бенту Ўзбекистон миллий жамоасини бошқариши мумкин

Жанубий Корея ва Португалия миллий терма жамоалари собиқ мураббийи 56 ёшли Паулу Бенту Ўзбекистон миллий терма жамоаси бош мураббийлигига асосий даъвогар сифатида кўрсатилмоқда. Бу ҳақда “Footbal Asian” хабар қилди.

Спорт

26.08.2025, 14:00

Ўзбекистонда олти ойда 68 та янги мактаб қурилди

Уларнинг 34 таси, яъни тенг ярми қишлоқларда қурилган.

Ўзбекистон

26.08.2025, 13:14

Рамазон Темиров UFC допинг учун қандай чора кўрганини айтди

Шунингдек, аралаш яккакураш устамиз навбатдаги жанги қачон, қаерда ва кимга қарши ўтказиши мумкинлигини ҳам маълум қилди.

Спорт

26.08.2025, 12:09

Нефть-газ тармоғида рақамли ечимлар ва сунъий интеллект кенг жорий этилмоқда

Шу билан бирга, қурилиш майдонларидаги маълумотлар реал вақт режимида таҳлил қилиниб, ишлар бориши автоматик баҳоланади.

Иқтисодиёт

26.08.2025, 11:05

Қирғизистонга Ўзбекистондан 21 тонна қовун сомон туфайли киритилмади

Сомон ҳам фитосанитария хавфи юқори бўлган карантин маҳсулоти бўлиб, унинг таркибида хавфли карантин бегона ўтлар уруғи йўқлиги фитосанитария сертификатида кўрсатилиши керак бўлган.

Ўзбекистон

25.08.2025, 20:09

Сурхондарёдаги сув омборида йирик замонавий экотуризм мажмуаси қурилади

“Жанубий Сурхон сув омбори” ҳудудида экотуризм мажмуасини бунёд этиш учун 15,7 гектар майдон ажратилган. Лойиҳа қиймати 140 миллиард сўм.

Иқтисодиёт

25.08.2025, 19:03