Толибон Ўзбекистон чегарасида нима қурмоқда?

1Бу лойиҳаларнинг ўзига хос жиҳати — улар Ғарб ёрдамисиз, халқаро кредитларсиз, фақат ички ресурслар ва минтақавий ҳамкорлик асосида амалга оширилаётганидир.  Бугун фақат давлат эмас — балки модернизация синовидаги геосиёсий лабораториядир.

Қўштепа канали: сув орқали таъсир сиёсати

Афғонистон шимолида қурилаётган Қўштепа канали мамлакатни қишлоқ хўжалиги жиҳатидан бутунлай ўзгартириши мумкин. 300 километр узунликдаги бу канал Амударё сувининг 20–30% қисмини Афғонистон ҳудудига буриб олиши режалаштирилган.

Бу — нафақат озиқ-овқат хавфсизлигини таъминлаш, балки минтақавий сув сиёсатидаги қудрат мувозанатини ўзгартириш демакдир.

Толибон бу лойиҳа орқали Афғонистонни биринчи марта сув импортига эмас, сув таъсирига эга давлат сифатида намоён қилмоқчи.

Бу билан мамлакат Марказий Осиёдаги сув дипломатиясида янги қоидаларни белгилаётгани кузатилмоқда.

Kabul New City: нолдан барпо этилаётган мегаполис

Қадимий Қобул ҳозир аҳоли зичлиги, тирбандлик ва сув танқислиги билан курашмоқда. Шу боис Толибон ҳукуматининг энг катта қурилиш лойиҳаларидан бири — Kabul New City.

3 миллион аҳолига мўлжалланган бу янги шаҳар 722 км² майдонни қамраб олади. Унда 250 минг турар жой, университетлар, шифохоналар ва йирик магистраллар қурилаётган.

2024 йилда лойиҳага 700 миллион доллар сармоя киритилди. Бу янги Қобул нафақат архитектура жиҳатидан, балки девонбошиликдан модернизацияга ўтиш рамзи сифатида ҳам аҳамият касб этади.

Энергетика: мустақилликнинг асосий пойдевори

Толибон ҳукумати энергия соҳасини мамлакат мустақиллигининг калити деб билади.

• Қаджаки ГЭС (Ҳилманд вилояти) модернизация қилинди ва энди 151 мегаватт энергия ишлаб чиқаради.
• Багдара ГЭС (Қобул яқинида) учун Хитой компаниялари билан шартнома имзоланган — унинг қуввати 240 мегаватт.
• Кунар вилоятидаги 3 та янги ГЭС лойиҳаси умумий 2 гигаватт қувватни таъминлаши мумкин.

Бу нафақат ички эҳтиёжни қоплаш, балки минтақавий энергия сиёсатини шакллантириш имкониятини беради.

Сув манбалари ва ГЭС лойиҳалари Эрон билан низоларга сабаб бўлаётгани ҳам сир эмас — айниқса Камалхона тўғони қурилиши туфайли Эрон томонида сув оқими камайган. Бу Афғонистоннинг сувни стратегик қурол сифатида ишлатиш имкониятини янада кучайтирмоқда.

 Ер ости бойликлари: Афғонистоннинг яширин капитали

Афғонистон тоғлари остидаги ресурслар давлатнинг иқтисодий истиқболини белгиламоқда. Мамлакат ҳудудида триллионлаб долларлик литий, мис ва ноёб металллар заҳираси бор.

• Айнок мис кони — Осиёдаги энг йирик конлардан бири бўлиб, 2024 йилда Хитой компаниялари қазиб олишни бошлади.
• 2023 йилда Афғонистон ва Хитой 25 йиллик нефть қазиб чиқариш шартномаси имзолаган.

2022 йилдан бери давлат бюджети даромади 1,5 миллиард долларгача ошди. Энг муҳими — бу маблағлар энди четга чиқмаяпти, балки ички инфратузилмага йўналтирилмоқда.

Темир йўллар ва логистика: Афғонистоннинг янги географик роли

Афғонистоннинг жойлашуви — унинг энг катта геосиёсий устунлигидир.

2025 йил май ойида Хитой, Покистон ва Афғонистон CPEC (China–Pakistan Economic Corridor) лойиҳасини кенгайтиришга келишди.

Шу орқали Афғонистон ҳудуди орқали Хитойдан Марказий Осиё ва Араб денгизига тўғридан-тўғри йўл очилади.

Бундан ташқари:

• Термиз–Қобул–Покистон темир йўли қурилиши режалаштирилган — бу йўл юк ташиш муддатини 35 кундан 4 кунгача қисқартиради.
• Ҳирот темир йўли ишга тушди — у Туркманистонни Афғонистоннинг ғарби билан боғлайди.
• ТАПИ газ қувури лойиҳаси қайта тикланди — у йиллик 1 миллиард доллар транзит даромади келтириши мумкин.

Бу Афғонистонни фақат географик эмас, балки минтақавий транспорт ва энергетика узелига айлантиради.

Саланг тоннели: мустақиллик рамзи

Гиндукуш тоғ тизмасидаги Саланг тоннели — мамлакатни шимол ва жануб билан боғловчи ягона йўл.

2023 йилда у тўлиқ реконструкция қилинди, лойиҳага 100 миллион доллар сарфланди. Бу маблағ мамлакатнинг йиллик солиқ тушумларининг қарийб тўртдан бир қисмига тенг.

Бу иш фақат техник ютуқ эмас — Афғонистоннинг ўз кучига ишонган янги босқичининг рамзи бўлди.

Инфратузилма орқали янгиланиш сари

Афғонистон ҳозир фақат тинчлик излаётган давлат эмас — у минтақавий мувозанатни инфратузилма орқали қайта белгилаётган қудрат марказига айланмоқда.

Толибон режими халқаро майдонда тан олинмаган бўлса-да, уларнинг амалий қадамлари мамлакатни иқтисодий жиҳатдан тиклашда натижа бермоқда.

Сув, энергия, транспорт ва ресурслар — Афғонистон учун эндиликда қурол эмас, иқтисодий суверенитет воситасидир.

Бу жараён шундан дарак берадики:

Афғонистон энди ёрдам кутаётган давлат эмас — у ўз келажагини ўзи қурмоқда.