Tolibonning Badaxshondagi harakatlari uning tashqi siyosiy taktikasining bir qismimi?

Joriy yilning avgust oyida  Tolibonlarning Kobulda hokimiyatni egallaganiga ham 4 yil toʻladi. Tolibonlar hokimiyatga kelgach, dastlabki eʼtiborini mamlakatda markazlashtirilgan boshqaruvni qaror toptirish, afyun yetishtirishga chek qoʻyish va mamlakatni islom shariati doirasida qabul qilingan qonunlar asosida boshqarishga qaratdi. Shuningdek, yangi hokimiyat ijtimoiy-iqtisodiy hayotni yaxshilash, qoʻshni davlatlar bilan barqaror va pragmatik siyosat yuritish hamda xalqaro maydonda tan olinishga erishishga harakat qilmoqda.

Biroq, joriy yilning 21 iyun kuni Afgʻonistonning shimoli-sharqiy viloyati – Badaxshonning Hash tumanida yuz bergan mahalliy noroziliklar va ularning kuch bilan bostirilishi mamlakatning endi shakllanib borayotgan xalqaro imidjini soʻroq ostiga olmoqda. Shu bilan birga, Tojikiston, Xitoy va Pokiston kabi davlatlar bilan chegaradosh va strategik jihatdan muhim boʻlgan Badaxshon viloyatidagi Tolibon harakatlari jahon hamjamiyatiga integratsiyalashish yoʻlida muhim taktika sifatida qaralishi mumkin.

 

Badaxshonning Hash tumanida yuz bergan noroziliklar birinchi marta roʻy berayotgani yoʻq. Bunday voqealar 2024 yilning bahor-yoz oylarida ham sodir boʻlgan edi. Mahalliy noroziliklarning asosiy sabablari sifatida quyidagilarni koʻrsatish mumkin: birinchidan, Tolibonning afyun yetishtirishni keskin cheklash siyosati viloyatni asosiy iqtisodiy daromad manbasidan mahrum qildi. Bu esa oʻz navbatida kambagʻallik va ochlikning kuchayishiga, shuningdek, mahalliy aholining noroziligiga olib kelmoqda. Ikkinchidan, yangi hokimiyatning mamlakatni kuchli markazlashtirishga boʻlgan intilishi tufayli maʼmuriy lavozimlarning aksariyatiga pashtunlarning tayinlanishi, forsiy tilida soʻzlashuvchi mahalliy aholi va maʼmuriyat oʻrtasidagi muloqotning samaradorligini pasaytirdi. Noroziliklar tojik va oʻzbeklar koʻpchilikni tashkil qiladigan hududda yuz bergan boʻlib, aholining mahalliy vakillardan ham maʼmuriy lavozimlarga nomzodlar koʻrsatish istagini ifodalaydi. Bu orqali mahalliy aholi davlat idoralari bilan samarali va pragmatik muloqot olib borish imkoniyatiga ega boʻlishni xohlagan boʻlishi mumkin.

 

Yuqoridagi muammolarga qaramay, Tolibonning bu ziddiyatli hududda amalga oshirayotgan oʻzgarishlari uning xalqaro maydonda olib borayotgan murakkab tashqi siyosatining nozik bir qismi boʻlishi mumkin. Birinchidan, yangi hokimiyat iqtisodiy inqirozga qaramasdan, mamlakatning muhim daromad manbalaridan biri boʻlgan afyun yetishtirishdan voz kechishi va keng qamrovli antinarkotik siyosat olib borishi uni jahon hamjamiyati koʻz oʻngida qoʻpol harbiylar hokimiyati emas, balki pragmatik, jasoratli islohotchi hukumat sifatida koʻrsatishga xizmat qilmoqda. Biroq Hash tumanidagi noroziliklarning kuch bilan bostirilishi muayyan paradoksal vaziyatni yuzaga keltirdi: bir tomondan afyun yetishtirishga qarshi kurash olqishlanayotgan boʻlsa, boshqa tomondan bu siyosatni amalga oshirishda kuchga tayanish keskin tanqid qilinmoqda.

 

Shunga qaramay, 2024-2025 yillarda BMT boshchiligida oʻtgan Doha uchrashuvida xususiy sektorni rivojlantirish va narkotik vositalarga qarshi kurashishda BMT bilan hamkorlik qilish boʻyicha erishilgan kelishuvlar jahon hamjamiyatining asta-sekin yangi hukumatga nisbatan ijobiy munosabat shakllantirib borayotganidan darak beradi. Ikkinchidan, mamlakatda barqarorlikni saqlashda kuchdan foydalanilishi Tolibon hokimiyatining markazlashtirilgan nazoratga ega ekanligini va har qanday ziddiyatlarni bartaraf eta olish salohiyatini koʻrsatmoqda. Bu esa Janubiy Osiyo mintaqasida geosiyosiy jihatdan muhim oʻrin tutgan Afgʻonistonning yangi hukumatiga yirik davlatlar ishonch bilan qarashiga hamda u bilan munosabatlarni kengaytirishiga olib kelmoqda. Rossiya Federatsiyasining Tolibon hukumatini tan olganligi, Markaziy Osiyo davlatlari va Xitoyning Afgʻoniston bilan iqtisodiy hamda qoʻshnichilik aloqalarini kengaytirishga boʻlgan intilishi ushbu taxminlarning amaliy tasdigʻi boʻlishi mumkin.

 

Dastlab hokimiyatga kelganida Tolibon harakati salbiy qarshi olinib, uning kelajagiga shubha bilan qaralgan boʻlsa, bugungi kunga kelib, uning pragmatik va uzoqni koʻzlagan tashqi siyosati tufayli bu munosabat asta-sekin oʻzgarib borishi mumkin.

 

Xoʻjabekov Ubaydullo Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI)

Mavzuga oid yangiliklar

Shavkat Mirziyoyevga "Hamkorlikni rivojlantirishga qoʻshgan hissasi uchun" ordeni bilan mukofotlandi

Shavkat Mirziyoyev yuksak mukofot uchun minnatdorlik bildirib, qardosh turkman xalqini shu kunlarda oʻtayotgan BMT konferensiyasi bilan tabrikladi.

Siyosat

05.08.2025, 13:13

“Tolibon” BMTdan norozi

“Tolibon” BMTdan norozi

Afgʻoniston Islom Amirligi (IEA) matbuot kotibi Zabihulloh Mujohid Birlashgan Millatlar Tashkilotini Afgʻonistonning BMTdagi oʻrinni rad etishda davom etayotgani uchun xalqaro tashkilotni keskin tanqid qildi. Bu haqda “Ariana News” maʼlum qildi.

Jahon

31.07.2025, 12:37

Isroil harbiylar ovqat izlayotgan falastinliklarni oʻqqa tutdi

Isroil harbiylar ovqat izlayotgan falastinliklarni oʻqqa tutdi

Isroil harbiylari Gʻazo shimolida BMT yordami uchun yuk mashinalarini kutayotgan och falastinliklarni oʻqqa tutgan. Hujum oqibatida kamida 67 kishi halok boʻldi, deya xabar beradi Hududning XAMAS boshqarayotgan sogʻliqni saqlash vazirligi.

Jahon

21.07.2025, 11:11

Иран и Афганистан: новая волна депортации

Erondan afgʻonistonliklar deportatsiya qilinmoqda

2025 yil iyun oyida Eron hududidan Afgʻonistonga 256 mingdan ortiq kishi qaytgan. Shu bilan birga, iyul oyida bu raqam yanada oshishi kutilmoqda. Keng koʻlamli deportatsiyalar Afgʻoniston iqtisodiyoti va ijtimoiy tuzilmasiga jiddiy zarar yetkazishi mumkin.

Siyosat

11.07.2025, 12:20

BMT Gulnora Karimovani noqonuniy hibsga olinganligini aytmoqda. Bu borada Oʻzbekiston hukumati nima deydi?

BMT Gulnora Karimovani noqonuniy hibsga olinganligini aytmoqda. Bu borada Oʻzbekiston hukumati nima deydi?

Birlashgan Millatlar Tashkiloti ishchi guruhi joriy yilning 5 iyul kuni Oʻzbekistonning birinchi prezidenti Islom Karimovning toʻngʻich qizi Gulnora Karimovani 2014 yilda hech qanday ordersiz va tushuntirishlarsiz oʻzboshimchalik bilan qamoqqa olinganini va saqlab kelayotganini eʼlon qilgan edi. Oʻzbekiston Inson huquqlari Milliy markazi BMTning ushbu qaroriga nisbatan rasmiy munosabat berdi.

Oʻzbekiston

09.07.2025, 17:53

Gʻazodagi voqealarning barchasi butun dunyo koʻz oʻngida sodir boʻlmoqda — Antoniu Gutterish

Gʻazodagi voqealarning barchasi butun dunyo koʻz oʻngida sodir boʻlmoqda — Antoniu Gutterish

Isroil hukumati deyarli 80 kundan buyon Gʻazoga yuborilayotgan yordamni toʻsib qoʻymoqda. BMT Bosh kotibi Antoniu Gutterish hozirgacha Isroil tomonidan Gʻazoga ruxsat berilgan yordamni bir tomchi suvga oʻxshatdi. 23 may kuni Nʼyu-Yorkda jurnalistlarga bergan bayonotida Gʻazo aholisi ocharchilik xavfiga duch kelganini  maʼlum qilgan. Uning aytishicha, oilalar ochlikka mahkum etilgan va hayot uchun eng oddiy narsalardan mahrum. Bu voqealarning barchasi dunyo koʻz oʻngida sodir boʻlayotganini aytgan.

Jahon

24.05.2025, 14:53

So‘nggi yangiliklar

Axsikentda yiliga kamida 1 million sayyohni jalb etish imkonini beradi turistik obʼektlar quriladi

Namangan viloyati hokimi Shavkatjon Abdurazzoqov Axsikentda amalga oshirilayotgan ishlar bilan tanishdi.

Madaniy

05.08.2025, 20:24

Toshkentda ofisdan 560 ming dollarni oʻmarib ketgan shaxslar ushlandi

Toshkent shahrining Mirobod tumanida oʻgʻrilik jinoyati sodir etildi. Gumonlanuvchilar ofisdan 560 ming AQSh dollari miqdoridagi pullarni oʻgʻirlab chiqib ketgan.

Oʻzbekiston

05.08.2025, 19:17

Ikki viloyatda maishiy chiqindidan elektr energiyasi olinadigan zavodlar qurilishi boshlandi

Samarqand viloyatidagi loyihada 150 mln AQSh dollari, Andijon viloyatidagi loyihada esa 140 mln AQSh dollari miqdorida investitsiya kiritilmoqda.

Iqtisodiyot

05.08.2025, 18:11

Samarqandda “Nurobod texnoparki” maxsus sanoat zonasi tashkil etiladi

Ishlab chiqarish loyihalariga jami 1,1 mlrd AQSh dollari miqdoridagi toʻgʻridan-toʻgʻri xorijiy investitsiyalar jalb qilinadi.

Iqtisodiyot

05.08.2025, 17:05

Bolalarning haqoratlanishi va oʻldirilishiga kim aybdor?

Bolalarning haqoratlanishi va oʻldirilishiga kim aybdor?

Dunyodagi deyarli har uchinchi oʻquvchi yil davomida kamida bir marta jismoniy zoʻravonlikka uchraydi va bolalarning 10 foizi kiberbulling qurboniga aylanadi.

Oʻzbekiston

05.08.2025, 16:59

Fayzullayev nega Yevrokuboklarda oʻynamayapti?

“Istanbul Bashakshehir” 7 va 13 avgust kunlari Norvegiyaning “Viking” jamoasi bilan ikkita oʻyin oʻtkazadi.

Sport

05.08.2025, 16:11

Soxta DXX xodimi qoʻlga olindi

Soxta DXX xodimi qoʻlga olindi

Toshkentda oʻzini DXX xodimi sifatida tanishtirib,  Namangandagi xususiy korxona nomiga olib kelingan tovarlarni Bojxona qoʻmitasidagi tanishlari orqali bojxona nazorati va rasmiylashtiruvidan oʻtkazib berishni aytgan shaxs ushlandi.

Oʻzbekiston

05.08.2025, 15:34

Tramp Hindistonga nisbatan bojlarni oshirmoqchi

Tramp Hindiston Rossiya neftini katta hajmlarda sotib olishini va bu xom ashyoning katta qismini ochiq bozorda yuqori ustama bilan sotishini taʼkidladi.

Jahon

05.08.2025, 15:09

Oʻzbekiston va Qozogʻiston oʻrtasida ayrim yuklar uchun “yashil yoʻlak” joriy etishni taklif etilmoqda

Muzokaralar davomida bojxona tartibotlarini soddalashtirish, bojxona axborot tizimlarini uygʻunlashtirish masalalari koʻrib chiqildi.

Oʻzbekiston

05.08.2025, 14:06

6 oy ichida 6 mingdan ortiq shaxs shahvoniy shilqimlik va oiladagi zoʻravonlikda ayblanib, sudlandi

6 oy ichida 6 mingdan ortiq shaxs shahvoniy shilqimlik va oiladagi zoʻravonlikda ayblanib, sudlandi

2025 yil boshidan birinchi yarimiga qadar 4952 kishi oiladagi zoʻravonlikda ayblanib maʼmuriy javobgarlikka tortilgan. Bu vaqt ichida 986 kishi shahvoniy shilqimlikda, 99 nafar fuqaro shaxsning shaʼnini va qadr-qimmatini kamsituvchi maʼlumotlarni oshkor qilishda ayblangan. Bu haqda Oliy sud matbuot kotibi Aziz Abidov xabar berdi.

Oʻzbekiston

05.08.2025, 13:36

Shavkat Mirziyoyevga "Hamkorlikni rivojlantirishga qoʻshgan hissasi uchun" ordeni bilan mukofotlandi

Shavkat Mirziyoyev yuksak mukofot uchun minnatdorlik bildirib, qardosh turkman xalqini shu kunlarda oʻtayotgan BMT konferensiyasi bilan tabrikladi.

Siyosat

05.08.2025, 13:13

Angrenda yiliga 15 mingta turli quvvatdagi transformatorlar ishlab chiqara oladigan korxona ishga tushirildi

Toshkent viloyatining Angren shahrida “Hududiy elektr tarmoqlari” AJ va Xitoyning “Holley Technology Ltd” MChJ QK oʻrtasida transformator ishlab chiqarish loyihasi foydalanishga topshirildi.

Iqtisodiyot

05.08.2025, 13:07