Кексаларни фирибгарлардан ҳимоя қилиш зарур

Фирибгарликнинг энг кенг тарқалган усулларидан бири банк ходими номидан қўнғироқ қилишдир.

Улашиш:

Кекса ёшдаги фуқароларни алдашга қаратилган фирибгарликлар ҳозирги кунда жуда кенг тарқалган ҳодисага айланиб, жабрланувчиларга жиддий молиявий зарар етказмоқда. Товламачилар асосан кекса ёшдаги одамларни нишонга олишади. Чунки улар кўпинча электрон амалиётни яхши билмайдилар ва ишончли табиатга эга.

Хўш, бу ҳолатда уларни қандай ҳимоялаш керак? Бу борада ТДЮУ киберҳуқуқ кафедраси катта ўқитувчиси Мадинабону Ёқубова қуйидагича тушунтириш берди.

– Фирибгарликнинг энг кенг тарқалган усулларидан бири банк ходими номидан қўнғироқ қилишдир. Жумладан, асосан фирибгарлар банк ишчиси деб ўзларини таништириб, "хавфсизлик хизмати" ёки "техник хизмат" вакили эканликларини айтадилар. Улар "картангизда шубҳали ҳаракатлар аниқланди" ёки "картангизни блоклаш керак" каби баҳоналарни келтириб, карта реквизитларини сўрайдилар. 

"Фарзандингиз ёки набирангизда муаммо бўлди" деган қўнғироқлар орқали дарҳол пул ўтказишни талаб қиладилар. Интернет орқали алдаш усулида ёлғон веб-сайтлар яратиб, банк саҳифасининг нусхасини тузадилар ва у ерда карта маълумотларини киритишни талаб қиладилар. Банкомат яқинида турган товламачилар "техник ишчи" сифатида ўзларини таништириб, картани "текшириш" учун олиб, махфий рақамни сўрайдилар.

Жабрланувчиларнинг асосий хатолари шундан иборатки, улар телефон орқали карта маълумотларини беришади, нотаниш веб-сайтларда шахсий маълумотларни киритади, банкомат яқинида нотаниш одамларга ишонадилар ва махфий PIN-кодни бошқаларга айтишади. Кўп ҳолатларда жабрланувчилар ваҳима ҳолатида тушунмай туриб қарорлар қабул қиладилар. Шунингдек, кекса ёшдаги одамлар алдовчиларнинг таъсири остида қолишга мойил бўлади.

Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексининг 168-моддасига кўра, фирибгарлик, яъни алдаш ёки ишончни суиистеъмол қилиш йўли билан ўзганинг мулкини ёки мулкка бўлган ҳуқуқни қўлга киритиш жиддий жазога тортилади. 

Товламачилар содир этган ҳаракатлар жиноят сифатида квалификацияланади ва уларга нисбатан Жиноят кодексига мувофиқ жавобгарлик чоралари қўлланилади. Агар товламачилик ахборот-коммуникация технологияларидан фойдаланиб содир этилган бўлса, жазо янада оғирлаштирилади. Жиноят кодексининг 168-моддаси турли қисмларида етказилган зарар миқдорига қараб турлича жазолар белгиланган.

Кекса ёшдаги кишиларни ҳимоялаш учун энг муҳим қоидалар қуйидагилардан иборат. Ҳеч қачон телефон орқали карта реквизитларини, PIN-кодни ёки SMS-кодни ҳеч кимга айтманг, ҳатто банк ходими деб ўзини таништирган шахсга ҳам. Банклар ҳеч қачон телефон орқали махфий маълумотларни сўрамайди. Агар банк номидан қўнғироқ келса, суҳбатни тугатинг ва банкка расмий рақам орқали қайта қўнғироқ қилинг. Нотаниш веб-сайтларда карта маълумотларини киритманг ва фақат расмий банк саҳифаларидан фойдаланинг. Банкомат ишлатаётганда атрофингизга диққат қилинг ва нотаниш одамлардан "ёрдам"ни рад этинг. Агар қариндошларингизда муаммо бўлди деган қўнғироқ келса, аввал шу қариндошларга бевосита қўнғироқ қилиб, ҳолатни аниқланг.

Агар оилада кекса ёшдаги одамлар бўлса, уларга ушбу мавзуда мунтазам равишда тушунтириш бериш зарур. Уларга товламачиларнинг асосий усулларини тушунтириб, ҳеч қандай шошилинч қарорлар қабул қилмасликни ўргатиш мақсадга мувофиқ. Шубҳали вазиятда дарҳол яқин қариндошлари ёки банкка мурожаат қилишлари керак. Кекса ёшдаги одамларга интернетдан хавфсиз фойдаланиш қоидаларини ўргатиш ва улар билан мунтазам мулоқот қилиш талаб этилади.

мавзуга оид янгиликлар

Ўзбекистон банк активлари 863 трлн сўмга етди

2025 йил 1 сентябр ҳолатига кўра, умумий активлар 863,1 трлн сўмга етди. Бу кўрсаткич ўтган йилга нисбатан 18 фоизга кўп бўлиб, инфляция ҳисобга олинганда реал ўсиш 19 фоизни ташкил этди.

Иқтисодиёт

02.10.2025, 19:50

Қорақалпоғистон ва Қашқадарёда ишга жойлаштириб қўйиш билан боғлиқ фирибгарлик ҳолатлари фош этилди

Мазкур ҳолатлар юзасидан Жиноят кодексининг тегишли моддалари билан жиноят ишлари қўзғатилиб, тергов ҳаракатлари ўтказилмоқда.

Ўзбекистон

10.09.2025, 16:48

Тошкентда “apk” вируслари орқали фуқароларнинг пулларини ўғирлаган жиноий гуруҳ қўлга олинди

Махсус рейд чоғида аниқланишича, гуруҳ аъзолари Android қурилмалари учун “apk” вирусли дастурлар ишлаб чиқиб, уларни фуқароларга юборган.

Ўзбекистон

04.09.2025, 15:22

Германия банки Ўзбекистондаги лойиҳаларни молиялаштириш ҳажмини кенгайтиради

Ўзбекистон элчихонасида Германиянинг "AKA Bank" бош ижрочи директори Марк Венгрчик билан учрашув бўлиб ўтди, деб хабар бермоқда "Дунё" АА мухбири.

Иқтисодиёт

27.08.2025, 09:02

Хорватияга ишга юборишни ваъда қилган фирибгарлар ушланди

Ҳозирда иккала қонунбузарга нисбатан Жиноят кодексининг 168-моддаси билан жиноят ишлари қўзғатилган.

Ўзбекистон

14.08.2025, 10:47

Банкдан 90 минг долларни талон-торож қилганлар қўлга олинди – пойтахт ИИББ

Бир неча шахслар банк картасида мавжуд 90 минг АҚШ долларини нақдлаштириш мақсадида POS-терминалга ёлғон ахборот киритиш йўли билан 90 минг АҚШ долларини олиб кетган.

Ўзбекистон

03.07.2025, 16:34

сўнгги янгиликлар

Муддати ўтган товарнинг савдоси автоматик равишда чекланади

“Истеъмолчилар ҳуқуқларини самарали ҳимоя қилишни ташкил этиш чора-тадбирлари тўғрисида”ги президент қарори қабул қилинди. 

Ўзбекистон

09.10.2025, 10:01

Ички ишлар вазири Ўзбекистон ММА ассоциацияси раиси этиб сайланди

Пойтахтдаги “Олимпия шаҳарчаси”да бўлиб ўтган Ўзбекистон аралаш жанг санъатлари ассоциациясининг навбатдан ташқари ҳисобот-сайлов конференциясида раҳбарият қайта шакллантирилди.

Ўзбекистон

09.10.2025, 09:01

Мубашшир Аҳмаднинг адвокати суд ҳукмидан розими? Видеорепортаж

Тошкент шаҳар жиноят ишлари бўйича Учтепа тумани судида жамоатчилик орасида Мубашшир Аҳмад номи билан танилган диний уламо Алишер Турсуновга оид суд мажлиси бўлиб ўтди. 

Ўзбекистон

08.10.2025, 22:14

Шавкат Мирзиёев Тожикистонда "Марказий Осиё - Россия" саммитида иштирок этади

Ўзбекистон президенти Шавкат Мирзиёев Тожикистон президенти Эмомали Раҳмоннинг таклифига биноан 9-10 октябрь кунлари амалий ташриф билан ушбу мамлакатда бўлади. Бу ҳақда президент матбуот хизмати хабар қилди. Давлат раҳбари Душанбе шаҳрида ўтадиган "Марказий Осиё - Россия" форматидаги иккинчи саммит ва Мустақил Давлатлар Ҳамдўстлиги Давлат раҳбарлари кенгашининг навбатдаги йиғилишида иштирок этади.

Ўзбекистон

08.10.2025, 19:08

Мубашшир Аҳмад 2 йил 6 ойга қамалди

Жамоатчилик орасида Мубашшир Аҳмад номи билан танилган диний уламо Алишер Турсуновга суд томонидан 2 йил 6 ой муддатга қамоқ жазоси тайинланди.

Ўзбекистон

08.10.2025, 17:56

Бухорода ноқонуний равишда олтин қазиб олаётган 37 киши ушланди

ДХХ, Бухоро вилоят ИИБ томонидан ўтказилган тезкор тадбирда ноқонуний равишда олтин қазиб чиқариш билан шуғулланаётган 37 киши қўлга олинди. Тадбир давомида таркибида олтин моддаси мавжуд бўлган 400 қопга яқин руда ва қазиш ишларида фойдаланилган 3 та автомашина, перфораторлар ҳамда қўлбола асбоб-ускуналар олиб қўйилди.

Ўзбекистон

08.10.2025, 17:26

Сирдарё вилоятида Иқтисодий жиноятларга қарши курашиш департаменти ходимлари пора олаётганда ушланди

ДХХ ходимлари Гулистон туман бўлими бошлиғини ва Бекобод шаҳар бўлими катта тезкор ходимини пора олаётганда ушлади.

Ўзбекистон

08.10.2025, 17:05

ТДТ раҳбарлари Шимолий Кипрни турк дунёсининг ажралмас қисми эканини тасдиқлашди

Туркий Давлатлар Ташкилотининг Озарбойжонда ўтказилган 12-Саммити якунлари бўйича етакчилар томонидан қабул қилинган қўшма баёнотда туркий давлатлар ўртасида ҳар бир соҳада ҳамжиҳатлик, ҳамкорлик ва мувофиқлашувни кучайтиришга оид қатъийлик тасдиқланиб, ташкилотнинг Фаластин, Шимолий Кипр Турк Республикаси ва Сурия каби минтақавий масалаларга нисбатан позицияси баён этилди.

Сиёсат

08.10.2025, 14:16

Ўзбекистонда одамларни розилигисиз суратга олиш тақиқланди

Ўзбекистонда фуқароларни олдиндан розилигисиз фото ва видео суратга олишни тақиқловчи қонун қабул қилинди. Олий Мажлис Қонунчилик палатаси ташаббусни якдиллик билан маъқуллади ва ҳужжат кўриб чиқиш учун Сенатга йўналтирилди.

Ўзбекистон

08.10.2025, 14:08

Italiya bosh varizi Gʻazo sektoridagi genotsidda ishtirok etgani uchun sudga tortilganini bilasizmi?

Италия бош вазири Ғазодаги геноцидда иштирок этгани учун судга тортилганини биласизми?

Италия бош вазири Жоржа Мелони RAI давлат телеканалига берган интервьюсида унинг устидан Ғазо секторидаги "геноцидга шериклик" айби билан Халқаро жиноий судга шикоят қилинганини айтди.

Жаҳон

08.10.2025, 13:00

Oʻzbekistonda raqamlashtirish tufayli vazirlik va idoralarida 2000 dan ortiq shtat birligi qisqartiriladi

Ўзбекистонда рақамлаштириш туфайли вазирлик ва идораларида 2000 дан ортиқ штат бирлиги қисқартирилади

Президентнинг ижро этувчи ҳокимият органлари фаолиятида рақамлаштиришни кенгайтириш ҳисобига бошқарув штат бирликлари сонини мақбуллаштиришга қаратилган фармонн қабул қилинди.

Сиёсат

08.10.2025, 12:00

Депутатлар шовқин солиш тақиқланган соатларни узайтириш кўзда тутилган қонунни қабул қилди

Олий Мажлис Қонунчилик палатаси депутатлари фуқароларнинг тинчлиги ва дам олишини бузиш тақиқланган вақтни амалдаги етти соатдан (соат 23:00 дан 6:00 гача) саккиз соатга (соат 23:00 дан 7:00 гача) узайтириш, бу вақт давомида меъёрдан ортиқ шовқин учун товон ундириш имконини кўзда тутилган қонун лойиҳасини қабул қилиб, Сенатга юборди.

Ўзбекистон

08.10.2025, 11:59