Кексаларни фирибгарлардан ҳимоя қилиш зарур
Фирибгарликнинг энг кенг тарқалган усулларидан бири банк ходими номидан қўнғироқ қилишдир.
Ўзбекистон
29.08.2025, 14:36
Улашиш:

Кекса ёшдаги фуқароларни алдашга қаратилган фирибгарликлар ҳозирги кунда жуда кенг тарқалган ҳодисага айланиб, жабрланувчиларга жиддий молиявий зарар етказмоқда. Товламачилар асосан кекса ёшдаги одамларни нишонга олишади. Чунки улар кўпинча электрон амалиётни яхши билмайдилар ва ишончли табиатга эга.
Хўш, бу ҳолатда уларни қандай ҳимоялаш керак? Бу борада ТДЮУ киберҳуқуқ кафедраси катта ўқитувчиси Мадинабону Ёқубова қуйидагича тушунтириш берди.
– Фирибгарликнинг энг кенг тарқалган усулларидан бири банк ходими номидан қўнғироқ қилишдир. Жумладан, асосан фирибгарлар банк ишчиси деб ўзларини таништириб, "хавфсизлик хизмати" ёки "техник хизмат" вакили эканликларини айтадилар. Улар "картангизда шубҳали ҳаракатлар аниқланди" ёки "картангизни блоклаш керак" каби баҳоналарни келтириб, карта реквизитларини сўрайдилар.
"Фарзандингиз ёки набирангизда муаммо бўлди" деган қўнғироқлар орқали дарҳол пул ўтказишни талаб қиладилар. Интернет орқали алдаш усулида ёлғон веб-сайтлар яратиб, банк саҳифасининг нусхасини тузадилар ва у ерда карта маълумотларини киритишни талаб қиладилар. Банкомат яқинида турган товламачилар "техник ишчи" сифатида ўзларини таништириб, картани "текшириш" учун олиб, махфий рақамни сўрайдилар.
Жабрланувчиларнинг асосий хатолари шундан иборатки, улар телефон орқали карта маълумотларини беришади, нотаниш веб-сайтларда шахсий маълумотларни киритади, банкомат яқинида нотаниш одамларга ишонадилар ва махфий PIN-кодни бошқаларга айтишади. Кўп ҳолатларда жабрланувчилар ваҳима ҳолатида тушунмай туриб қарорлар қабул қиладилар. Шунингдек, кекса ёшдаги одамлар алдовчиларнинг таъсири остида қолишга мойил бўлади.
Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексининг 168-моддасига кўра, фирибгарлик, яъни алдаш ёки ишончни суиистеъмол қилиш йўли билан ўзганинг мулкини ёки мулкка бўлган ҳуқуқни қўлга киритиш жиддий жазога тортилади.
Товламачилар содир этган ҳаракатлар жиноят сифатида квалификацияланади ва уларга нисбатан Жиноят кодексига мувофиқ жавобгарлик чоралари қўлланилади. Агар товламачилик ахборот-коммуникация технологияларидан фойдаланиб содир этилган бўлса, жазо янада оғирлаштирилади. Жиноят кодексининг 168-моддаси турли қисмларида етказилган зарар миқдорига қараб турлича жазолар белгиланган.
Кекса ёшдаги кишиларни ҳимоялаш учун энг муҳим қоидалар қуйидагилардан иборат. Ҳеч қачон телефон орқали карта реквизитларини, PIN-кодни ёки SMS-кодни ҳеч кимга айтманг, ҳатто банк ходими деб ўзини таништирган шахсга ҳам. Банклар ҳеч қачон телефон орқали махфий маълумотларни сўрамайди. Агар банк номидан қўнғироқ келса, суҳбатни тугатинг ва банкка расмий рақам орқали қайта қўнғироқ қилинг. Нотаниш веб-сайтларда карта маълумотларини киритманг ва фақат расмий банк саҳифаларидан фойдаланинг. Банкомат ишлатаётганда атрофингизга диққат қилинг ва нотаниш одамлардан "ёрдам"ни рад этинг. Агар қариндошларингизда муаммо бўлди деган қўнғироқ келса, аввал шу қариндошларга бевосита қўнғироқ қилиб, ҳолатни аниқланг.
Агар оилада кекса ёшдаги одамлар бўлса, уларга ушбу мавзуда мунтазам равишда тушунтириш бериш зарур. Уларга товламачиларнинг асосий усулларини тушунтириб, ҳеч қандай шошилинч қарорлар қабул қилмасликни ўргатиш мақсадга мувофиқ. Шубҳали вазиятда дарҳол яқин қариндошлари ёки банкка мурожаат қилишлари керак. Кекса ёшдаги одамларга интернетдан хавфсиз фойдаланиш қоидаларини ўргатиш ва улар билан мунтазам мулоқот қилиш талаб этилади.
Ўзбекистон
29.08.2025, 14:36
Улашиш:
мавзуга оид янгиликлар

Ўзбекистон банк активлари 863 трлн сўмга етди
Иқтисодиёт
02.10.2025, 19:50

Қорақалпоғистон ва Қашқадарёда ишга жойлаштириб қўйиш билан боғлиқ фирибгарлик ҳолатлари фош этилди
Ўзбекистон
10.09.2025, 16:48

Тошкентда “apk” вируслари орқали фуқароларнинг пулларини ўғирлаган жиноий гуруҳ қўлга олинди
Ўзбекистон
04.09.2025, 15:22

Германия банки Ўзбекистондаги лойиҳаларни молиялаштириш ҳажмини кенгайтиради
Иқтисодиёт
27.08.2025, 09:02

Хорватияга ишга юборишни ваъда қилган фирибгарлар ушланди
Ўзбекистон
14.08.2025, 10:47

Банкдан 90 минг долларни талон-торож қилганлар қўлга олинди – пойтахт ИИББ
Ўзбекистон
03.07.2025, 16:34
машҳур янгиликлар

Ўзбек ММА оламида “машина можароси”: қарз, келишув ва жамоатчилик муҳокамаси
Спорт
29.09.2025, 18:01

Шавкат Мирзиёев Наманган вилоятига ташриф буюради
Сиёсат
16.09.2025, 09:49

15 ёшли қиз турмушга берилаётгани аниқланди
Ўзбекистон
22.09.2025, 10:00

Шавкат Мирзиёев Жаҳон банки билан шерикликнинг устувор йўналишларини қайд этди
Ўзбекистон
18.09.2025, 10:15

Мубашшир Аҳмад иши бўйича учинчи суд мажлиси бўлиб ўтди
Ўзбекистон
16.09.2025, 11:01

Тошкентда ўқувчилар олдида ўқитувчиларни ҳақорат қилган директор ишдан бўшатилди
Таълим
12.09.2025, 09:03
сўнгги янгиликлар

Муддати ўтган товарнинг савдоси автоматик равишда чекланади
Ўзбекистон
09.10.2025, 10:01

Ички ишлар вазири Ўзбекистон ММА ассоциацияси раиси этиб сайланди
Ўзбекистон
09.10.2025, 09:01

Мубашшир Аҳмаднинг адвокати суд ҳукмидан розими? Видеорепортаж
Ўзбекистон
08.10.2025, 22:14

Шавкат Мирзиёев Тожикистонда "Марказий Осиё - Россия" саммитида иштирок этади
Ўзбекистон
08.10.2025, 19:08

Мубашшир Аҳмад 2 йил 6 ойга қамалди
Ўзбекистон
08.10.2025, 17:56

Бухорода ноқонуний равишда олтин қазиб олаётган 37 киши ушланди
Ўзбекистон
08.10.2025, 17:26

Сирдарё вилоятида Иқтисодий жиноятларга қарши курашиш департаменти ходимлари пора олаётганда ушланди
Ўзбекистон
08.10.2025, 17:05

ТДТ раҳбарлари Шимолий Кипрни турк дунёсининг ажралмас қисми эканини тасдиқлашди
Сиёсат
08.10.2025, 14:16

Ўзбекистонда одамларни розилигисиз суратга олиш тақиқланди
Ўзбекистон
08.10.2025, 14:08

Италия бош вазири Ғазодаги геноцидда иштирок этгани учун судга тортилганини биласизми?
Жаҳон
08.10.2025, 13:00

Ўзбекистонда рақамлаштириш туфайли вазирлик ва идораларида 2000 дан ортиқ штат бирлиги қисқартирилади
Сиёсат
08.10.2025, 12:00

Депутатлар шовқин солиш тақиқланган соатларни узайтириш кўзда тутилган қонунни қабул қилди
Ўзбекистон
08.10.2025, 11:59
машҳур янгиликлар

Ўзбек ММА оламида “машина можароси”: қарз, келишув ва жамоатчилик муҳокамаси
Спорт
29.09.2025, 18:01

Шавкат Мирзиёев Наманган вилоятига ташриф буюради
Сиёсат
16.09.2025, 09:49

15 ёшли қиз турмушга берилаётгани аниқланди
Ўзбекистон
22.09.2025, 10:00

Шавкат Мирзиёев Жаҳон банки билан шерикликнинг устувор йўналишларини қайд этди
Ўзбекистон
18.09.2025, 10:15

Мубашшир Аҳмад иши бўйича учинчи суд мажлиси бўлиб ўтди
Ўзбекистон
16.09.2025, 11:01

Тошкентда ўқувчилар олдида ўқитувчиларни ҳақорат қилган директор ишдан бўшатилди
Таълим
12.09.2025, 09:03