Keksalarni firibgarlardan himoya qilish zarur
Firibgarlikning eng keng tarqalgan usullaridan biri bank xodimi nomidan qoʻngʻiroq qilishdir.
Oʻzbekiston
29.08.2025, 14:36
Ulashish:

Keksa yoshdagi fuqarolarni aldashga qaratilgan firibgarliklar hozirgi kunda juda keng tarqalgan hodisaga aylanib, jabrlanuvchilarga jiddiy moliyaviy zarar yetkazmoqda. Tovlamachilar asosan keksa yoshdagi odamlarni nishonga olishadi. Chunki ular koʻpincha elektron amaliyotni yaxshi bilmaydilar va ishonchli tabiatga ega.
Xoʻsh, bu holatda ularni qanday himoyalash kerak? Bu borada TDYuU kiberhuquq kafedrasi katta oʻqituvchisi Madinabonu Yoqubova quyidagicha tushuntirish berdi.
– Firibgarlikning eng keng tarqalgan usullaridan biri bank xodimi nomidan qoʻngʻiroq qilishdir. Jumladan, asosan firibgarlar bank ishchisi deb oʻzlarini tanishtirib, "xavfsizlik xizmati" yoki "texnik xizmat" vakili ekanliklarini aytadilar. Ular "kartangizda shubhali harakatlar aniqlandi" yoki "kartangizni bloklash kerak" kabi bahonalarni keltirib, karta rekvizitlarini soʻraydilar.
"Farzandingiz yoki nabirangizda muammo boʻldi" degan qoʻngʻiroqlar orqali darhol pul oʻtkazishni talab qiladilar. Internet orqali aldash usulida yolgʻon veb-saytlar yaratib, bank sahifasining nusxasini tuzadilar va u yerda karta maʼlumotlarini kiritishni talab qiladilar. Bankomat yaqinida turgan tovlamachilar "texnik ishchi" sifatida oʻzlarini tanishtirib, kartani "tekshirish" uchun olib, maxfiy raqamni soʻraydilar.
Jabrlanuvchilarning asosiy xatolari shundan iboratki, ular telefon orqali karta maʼlumotlarini berishadi, notanish veb-saytlarda shaxsiy maʼlumotlarni kiritadi, bankomat yaqinida notanish odamlarga ishonadilar va maxfiy PIN-kodni boshqalarga aytishadi. Koʻp holatlarda jabrlanuvchilar vahima holatida tushunmay turib qarorlar qabul qiladilar. Shuningdek, keksa yoshdagi odamlar aldovchilarning taʼsiri ostida qolishga moyil boʻladi.
Oʻzbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksining 168-moddasiga koʻra, firibgarlik, yaʼni aldash yoki ishonchni suiisteʼmol qilish yoʻli bilan oʻzganing mulkini yoki mulkka boʻlgan huquqni qoʻlga kiritish jiddiy jazoga tortiladi.
Tovlamachilar sodir etgan harakatlar jinoyat sifatida kvalifikatsiyalanadi va ularga nisbatan Jinoyat kodeksiga muvofiq javobgarlik choralari qoʻllaniladi. Agar tovlamachilik axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanib sodir etilgan boʻlsa, jazo yanada ogʻirlashtiriladi. Jinoyat kodeksining 168-moddasi turli qismlarida yetkazilgan zarar miqdoriga qarab turlicha jazolar belgilangan.
Keksa yoshdagi kishilarni himoyalash uchun eng muhim qoidalar quyidagilardan iborat. Hech qachon telefon orqali karta rekvizitlarini, PIN-kodni yoki SMS-kodni hech kimga aytmang, hatto bank xodimi deb oʻzini tanishtirgan shaxsga ham. Banklar hech qachon telefon orqali maxfiy maʼlumotlarni soʻramaydi. Agar bank nomidan qoʻngʻiroq kelsa, suhbatni tugating va bankka rasmiy raqam orqali qayta qoʻngʻiroq qiling. Notanish veb-saytlarda karta maʼlumotlarini kiritmang va faqat rasmiy bank sahifalaridan foydalaning. Bankomat ishlatayotganda atrofingizga diqqat qiling va notanish odamlardan "yordam"ni rad eting. Agar qarindoshlaringizda muammo boʻldi degan qoʻngʻiroq kelsa, avval shu qarindoshlarga bevosita qoʻngʻiroq qilib, holatni aniqlang.
Agar oilada keksa yoshdagi odamlar boʻlsa, ularga ushbu mavzuda muntazam ravishda tushuntirish berish zarur. Ularga tovlamachilarning asosiy usullarini tushuntirib, hech qanday shoshilinch qarorlar qabul qilmaslikni oʻrgatish maqsadga muvofiq. Shubhali vaziyatda darhol yaqin qarindoshlari yoki bankka murojaat qilishlari kerak. Keksa yoshdagi odamlarga internetdan xavfsiz foydalanish qoidalarini oʻrgatish va ular bilan muntazam muloqot qilish talab etiladi.
Oʻzbekiston
29.08.2025, 14:36
Ulashish:
Mavzuga oid yangiliklar

Oʻzbekiston bank aktivlari 863 trln soʻmga yetdi
Iqtisodiyot
02.10.2025, 19:50

Qoraqalpogʻiston va Qashqadaryoda ishga joylashtirib qoʻyish bilan bogʻliq firibgarlik holatlari fosh etildi
Oʻzbekiston
10.09.2025, 16:48

Toshkentda “apk” viruslari orqali fuqarolarning pullarini oʻgʻirlagan jinoiy guruh qoʻlga olindi
Oʻzbekiston
04.09.2025, 15:22

Germaniya banki Oʻzbekistondagi loyihalarni moliyalashtirish hajmini kengaytiradi
Iqtisodiyot
27.08.2025, 09:02

Xorvatiyaga ishga yuborishni vaʼda qilgan firibgarlar ushlandi
Oʻzbekiston
14.08.2025, 10:47

Bankdan 90 ming dollarni talon-toroj qilganlar qoʻlga olindi – poytaxt IIBB
Oʻzbekiston
03.07.2025, 16:34
Mashhur yangiliklar

Oʻzbek MMA olamida “mashina mojarosi”: qarz, kelishuv va jamoatchilik muhokamasi
Sport
29.09.2025, 18:01

Shavkat Mirziyoyev Namangan viloyatiga tashrif buyuradi
Siyosat
16.09.2025, 09:49

15 yoshli qiz turmushga berilayotgani aniqlandi
Oʻzbekiston
22.09.2025, 10:00

Shavkat Mirziyoyev Jahon banki bilan sheriklikning ustuvor yoʻnalishlarini qayd etdi
Oʻzbekiston
18.09.2025, 10:15

Toshkentda oʻquvchilar oldida oʻqituvchilarni haqorat qilgan direktor ishdan boʻshatildi
Ta'lim
12.09.2025, 09:03

Husanov paslar aniqligi boʻyicha “Manchester Siti” safidagi eng yaxshi futbolchi boʻldi
Sport
19.09.2025, 10:03
So‘nggi yangiliklar

Mubashshir Ahmadning advokati sud hukmidan rozimi? Videoreportaj
Oʻzbekiston
08.10.2025, 22:14

Oʻzbekiston prezidenti amaliy tashrif bilan Tojikistonda boʻladi
Oʻzbekiston
08.10.2025, 19:08

Mubashshir Ahmad 2 yil 6 oyga qamaldi
Oʻzbekiston
08.10.2025, 17:56

Buxoroda noqonuniy ravishda oltin qazib olayotgan 37 kishi ushlandi
Oʻzbekiston
08.10.2025, 17:26

TDT rahbarlari Shimoliy Kiprni turk dunyosining ajralmas qismi ekanini tasdiqlashdi
Siyosat
08.10.2025, 14:16

Italiya bosh varizi Gʻazo sektoridagi genotsidda ishtirok etgani uchun sudga tortilganini bilasizmi?
Jahon
08.10.2025, 13:00

Oʻzbekistonda raqamlashtirish tufayli vazirlik va idoralarida 2000 dan ortiq shtat birligi qisqartiriladi
Siyosat
08.10.2025, 12:00

Deputatlar shovqin solish taqiqlangan soatlarni uzaytirish koʻzda tutilgan qonunni qabul qildi
Oʻzbekiston
08.10.2025, 11:59

Andijonda qalbaki pullarni sotgan shaxslar ushlandi
Oʻzbekiston
08.10.2025, 11:30

Toshkentning ayrim koʻchalari 20 sentabrgacha yopildi
Oʻzbekiston
08.10.2025, 11:00

IIV rahbariyati ilk bor Furqatdagi holat boʻyicha munosabat bildirdi
Oʻzbekiston
08.10.2025, 10:45

Zoyir Mirzayev bolalarning zaharlanishiga aloqador shaxslar ishdan olinish kerakligini aytdi
Oʻzbekiston
08.10.2025, 10:30
Mashhur yangiliklar

Oʻzbek MMA olamida “mashina mojarosi”: qarz, kelishuv va jamoatchilik muhokamasi
Sport
29.09.2025, 18:01

Shavkat Mirziyoyev Namangan viloyatiga tashrif buyuradi
Siyosat
16.09.2025, 09:49

15 yoshli qiz turmushga berilayotgani aniqlandi
Oʻzbekiston
22.09.2025, 10:00

Shavkat Mirziyoyev Jahon banki bilan sheriklikning ustuvor yoʻnalishlarini qayd etdi
Oʻzbekiston
18.09.2025, 10:15

Toshkentda oʻquvchilar oldida oʻqituvchilarni haqorat qilgan direktor ishdan boʻshatildi
Ta'lim
12.09.2025, 09:03

Husanov paslar aniqligi boʻyicha “Manchester Siti” safidagi eng yaxshi futbolchi boʻldi
Sport
19.09.2025, 10:03