Keksalarni firibgarlardan himoya qilish zarur

Firibgarlikning eng keng tarqalgan usullaridan biri bank xodimi nomidan qoʻngʻiroq qilishdir.

Ulashish:

Keksa yoshdagi fuqarolarni aldashga qaratilgan firibgarliklar hozirgi kunda juda keng tarqalgan hodisaga aylanib, jabrlanuvchilarga jiddiy moliyaviy zarar yetkazmoqda. Tovlamachilar asosan keksa yoshdagi odamlarni nishonga olishadi. Chunki ular koʻpincha elektron amaliyotni yaxshi bilmaydilar va ishonchli tabiatga ega.

Xoʻsh, bu holatda ularni qanday himoyalash kerak? Bu borada TDYuU kiberhuquq kafedrasi katta oʻqituvchisi Madinabonu Yoqubova quyidagicha tushuntirish berdi.

– Firibgarlikning eng keng tarqalgan usullaridan biri bank xodimi nomidan qoʻngʻiroq qilishdir. Jumladan, asosan firibgarlar bank ishchisi deb oʻzlarini tanishtirib, "xavfsizlik xizmati" yoki "texnik xizmat" vakili ekanliklarini aytadilar. Ular "kartangizda shubhali harakatlar aniqlandi" yoki "kartangizni bloklash kerak" kabi bahonalarni keltirib, karta rekvizitlarini soʻraydilar. 

"Farzandingiz yoki nabirangizda muammo boʻldi" degan qoʻngʻiroqlar orqali darhol pul oʻtkazishni talab qiladilar. Internet orqali aldash usulida yolgʻon veb-saytlar yaratib, bank sahifasining nusxasini tuzadilar va u yerda karta maʼlumotlarini kiritishni talab qiladilar. Bankomat yaqinida turgan tovlamachilar "texnik ishchi" sifatida oʻzlarini tanishtirib, kartani "tekshirish" uchun olib, maxfiy raqamni soʻraydilar.

Jabrlanuvchilarning asosiy xatolari shundan iboratki, ular telefon orqali karta maʼlumotlarini berishadi, notanish veb-saytlarda shaxsiy maʼlumotlarni kiritadi, bankomat yaqinida notanish odamlarga ishonadilar va maxfiy PIN-kodni boshqalarga aytishadi. Koʻp holatlarda jabrlanuvchilar vahima holatida tushunmay turib qarorlar qabul qiladilar. Shuningdek, keksa yoshdagi odamlar aldovchilarning taʼsiri ostida qolishga moyil boʻladi.

Oʻzbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksining 168-moddasiga koʻra, firibgarlik, yaʼni aldash yoki ishonchni suiisteʼmol qilish yoʻli bilan oʻzganing mulkini yoki mulkka boʻlgan huquqni qoʻlga kiritish jiddiy jazoga tortiladi. 

Tovlamachilar sodir etgan harakatlar jinoyat sifatida kvalifikatsiyalanadi va ularga nisbatan Jinoyat kodeksiga muvofiq javobgarlik choralari qoʻllaniladi. Agar tovlamachilik axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanib sodir etilgan boʻlsa, jazo yanada ogʻirlashtiriladi. Jinoyat kodeksining 168-moddasi turli qismlarida yetkazilgan zarar miqdoriga qarab turlicha jazolar belgilangan.

Keksa yoshdagi kishilarni himoyalash uchun eng muhim qoidalar quyidagilardan iborat. Hech qachon telefon orqali karta rekvizitlarini, PIN-kodni yoki SMS-kodni hech kimga aytmang, hatto bank xodimi deb oʻzini tanishtirgan shaxsga ham. Banklar hech qachon telefon orqali maxfiy maʼlumotlarni soʻramaydi. Agar bank nomidan qoʻngʻiroq kelsa, suhbatni tugating va bankka rasmiy raqam orqali qayta qoʻngʻiroq qiling. Notanish veb-saytlarda karta maʼlumotlarini kiritmang va faqat rasmiy bank sahifalaridan foydalaning. Bankomat ishlatayotganda atrofingizga diqqat qiling va notanish odamlardan "yordam"ni rad eting. Agar qarindoshlaringizda muammo boʻldi degan qoʻngʻiroq kelsa, avval shu qarindoshlarga bevosita qoʻngʻiroq qilib, holatni aniqlang.

Agar oilada keksa yoshdagi odamlar boʻlsa, ularga ushbu mavzuda muntazam ravishda tushuntirish berish zarur. Ularga tovlamachilarning asosiy usullarini tushuntirib, hech qanday shoshilinch qarorlar qabul qilmaslikni oʻrgatish maqsadga muvofiq. Shubhali vaziyatda darhol yaqin qarindoshlari yoki bankka murojaat qilishlari kerak. Keksa yoshdagi odamlarga internetdan xavfsiz foydalanish qoidalarini oʻrgatish va ular bilan muntazam muloqot qilish talab etiladi.

Oʻzbekiston

29.08.2025, 14:36

Ulashish:

Mavzuga oid yangiliklar

Oʻzbekiston bank aktivlari 863 trln soʻmga yetdi

2025 yil 1 sentabr holatiga koʻra, umumiy aktivlar 863,1 trln soʻmga yetdi. Bu koʻrsatkich oʻtgan yilga nisbatan 18 foizga koʻp boʻlib, inflyatsiya hisobga olinganda real oʻsish 19 foizni tashkil etdi.

Iqtisodiyot

02.10.2025, 19:50

Qoraqalpogʻiston va Qashqadaryoda ishga joylashtirib qoʻyish bilan bogʻliq firibgarlik holatlari fosh etildi

Mazkur holatlar yuzasidan Jinoyat kodeksining tegishli moddalari bilan jinoyat ishlari qoʻzgʻatilib, tergov harakatlari oʻtkazilmoqda.

Oʻzbekiston

10.09.2025, 16:48

Toshkentda “apk” viruslari orqali fuqarolarning pullarini oʻgʻirlagan jinoiy guruh qoʻlga olindi

Maxsus reyd chogʻida aniqlanishicha, guruh aʼzolari Android qurilmalari uchun “apk” virusli dasturlar ishlab chiqib, ularni fuqarolarga yuborgan.

Oʻzbekiston

04.09.2025, 15:22

Germaniya banki Oʻzbekistondagi loyihalarni moliyalashtirish hajmini kengaytiradi

Oʻzbekiston elchixonasida Germaniyaning "AKA Bank" bosh ijrochi direktori Mark Vengrchik bilan uchrashuv boʻlib oʻtdi, deb xabar bermoqda "Dunyo" AA muxbiri.

Iqtisodiyot

27.08.2025, 09:02

Xorvatiyaga ishga yuborishni vaʼda qilgan firibgarlar ushlandi

Hozirda ikkala qonunbuzarga nisbatan Jinoyat kodeksining 168-moddasi bilan jinoyat ishlari qoʻzgʻatilgan.

Oʻzbekiston

14.08.2025, 10:47

Bankdan 90 ming dollarni talon-toroj qilganlar qoʻlga olindi – poytaxt IIBB

Bir necha shaxslar bank kartasida mavjud 90 ming AQSh dollarini naqdlashtirish maqsadida POS-terminalga yolgʻon axborot kiritish yoʻli bilan 90 ming AQSh dollarini olib ketgan.

Oʻzbekiston

03.07.2025, 16:34

So‘nggi yangiliklar

Mubashshir Ahmadning advokati sud hukmidan rozimi? Videoreportaj

Toshkent shahar jinoyat ishlari boʻyicha Uchtepa tumani sudida jamoatchilik orasida Mubashshir Ahmad nomi bilan tanilgan diniy ulamo Alisher Tursunovga oid sud majlisi boʻlib oʻtdi. 

Oʻzbekiston

08.10.2025, 22:14

Oʻzbekiston prezidenti amaliy tashrif bilan Tojikistonda boʻladi

Oʻzbekiston prezidenti Shavkat Mirziyoyev Tojikiston prezidenti Emomali Rahmonning taklifiga binoan 9-10 oktabr kunlari amaliy tashrif bilan ushbu mamlakatda boʻladi. Bu haqda prezident matbuot xizmati xabar qildi. Davlat rahbari Dushanbe shahrida oʻtadigan "Markaziy Osiyo - Rossiya" formatidagi ikkinchi sammit va Mustaqil Davlatlar Hamdoʻstligi Davlat rahbarlari kengashining navbatdagi yigʻilishida ishtirok etadi.

Oʻzbekiston

08.10.2025, 19:08

Mubashshir Ahmad 2 yil 6 oyga qamaldi

Jamoatchilik orasida Mubashshir Ahmad nomi bilan tanilgan diniy ulamo Alisher Tursunovga sud tomonidan 2 yil 6 oy muddatga qamoq jazosi tayinlandi.

Oʻzbekiston

08.10.2025, 17:56

Buxoroda noqonuniy ravishda oltin qazib olayotgan 37 kishi ushlandi

DXX, Buxoro viloyat IIB tomonidan oʻtkazilgan tezkor tadbirda noqonuniy ravishda oltin qazib chiqarish bilan shugʻullanayotgan 37 kishi qoʻlga olindi. Tadbir davomida tarkibida oltin moddasi mavjud boʻlgan 400 qopga yaqin ruda va qazish ishlarida foydalanilgan 3 ta avtomashina, perforatorlar hamda qoʻlbola asbob-uskunalar olib qoʻyildi.

Oʻzbekiston

08.10.2025, 17:26

TDT rahbarlari Shimoliy Kiprni turk dunyosining ajralmas qismi ekanini tasdiqlashdi

Turkiy Davlatlar Tashkilotining Ozarboyjonda oʻtkazilgan 12-Sammiti yakunlari boʻyicha yetakchilar tomonidan qabul qilingan qoʻshma bayonotda turkiy davlatlar oʻrtasida har bir sohada hamjihatlik, hamkorlik va muvofiqlashuvni kuchaytirishga oid qatʼiylik tasdiqlanib, tashkilotning Falastin, Shimoliy Kipr Turk Respublikasi va Suriya kabi mintaqaviy masalalarga nisbatan pozitsiyasi bayon etildi.

Siyosat

08.10.2025, 14:16

Italiya bosh varizi Gʻazo sektoridagi genotsidda ishtirok etgani uchun sudga tortilganini bilasizmi?

Italiya bosh varizi Gʻazo sektoridagi genotsidda ishtirok etgani uchun sudga tortilganini bilasizmi?

Italiya bosh vaziri Djordja Meloni RAI davlat telekanaliga bergan intervyusida uning ustidan Gʻazo sektoridagi "genotsidga sheriklik" aybi bilan Xalqaro jinoiy sudga shikoyat qilinganini aytdi.

Jahon

08.10.2025, 13:00

Oʻzbekistonda raqamlashtirish tufayli vazirlik va idoralarida 2000 dan ortiq shtat birligi qisqartiriladi

Oʻzbekistonda raqamlashtirish tufayli vazirlik va idoralarida 2000 dan ortiq shtat birligi qisqartiriladi

Prezidentning ijro etuvchi hokimiyat organlari faoliyatida raqamlashtirishni kengaytirish hisobiga boshqaruv shtatlar sonini qisqartirishga qaratilgan farmon qabul qilindi.

Siyosat

08.10.2025, 12:00

Deputatlar shovqin solish taqiqlangan soatlarni uzaytirish koʻzda tutilgan qonunni qabul qildi

Oliy Majlis Qonunchilik palatasi deputatlari fuqarolarning tinchligi va dam olishini buzish taqiqlangan vaqtni amaldagi yetti soatdan (soat 23:00 dan 6:00 gacha) sakkiz soatga (soat 23:00 dan 7:00 gacha) uzaytirish, bu vaqt davomida meʼyordan ortiq shovqin uchun tovon undirish imkonini koʻzda tutilgan qonun loyihasini qabul qilib, Senatga yubordi.

Oʻzbekiston

08.10.2025, 11:59

Andijonda qalbaki pullarni sotgan shaxslar ushlandi

Oʻtkazilgan tezkor tadbirda boshqa bir fuqaroga 19,8 mln soʻm qalbaki pullarni 10 mln soʻmga sotgan shaxslar ushlandi.

Oʻzbekiston

08.10.2025, 11:30

Toshkentning ayrim koʻchalari 20 sentabrgacha yopildi

Toshkentning ayrim koʻchalari 20 sentabrgacha yopildi

Bugun, 8 oktabrdan boshlab Toshkent shahrining Mirzo Ulugʻbek hamda Yashnobod tumanlaridan oʻtuvchi yoʻllarning maʼlum bir qismida avtomobil cheklanadi. Bu haqda IIBB maʼlum qildi.

Oʻzbekiston

08.10.2025, 11:00

IIV rahbariyati ilk bor Rishtondagi holat boʻyicha munosabat bildirdi

IIV rahbariyati ilk bor Furqatdagi holat boʻyicha munosabat bildirdi

Ichki ishlar vaziri maslahatchisi Zokirjon Almatov Fargʻonaning Furqat tumanida IIB xodimlari maktab direktori boʻlgan ayolni yechintirib, kaltaklagani yuzasidan munosabat bildirib, “Bu — oʻtaketgan vahshiylik. U rahbar [tuman IIB boshligʻi — tahr.] qaysidir yoʻllar bilan amalga oʻtirib qolgan, deb oʻylayman... Biz oʻzidan ketib qolgan bunday rahbarlarni aslo kechirmaymiz”, — dedi Almatov.

Oʻzbekiston

08.10.2025, 10:45

Zoyir Mirzayev  bolalarning zaharlanishiga aloqador shaxslar ishdan olinish kerakligini aytdi

Zoyir Mirzayev bolalarning zaharlanishiga aloqador shaxslar ishdan olinish kerakligini aytdi

Toshkent viloyatidagi bogʻchalarda bolalarning ovqatdan zaharlanganidan soʻng ularga 5-6 milliard soʻmlik dori-darmonlar yetkazilgan. Shuningdek, ushbu ishga aloqador boʻlgan 11 kishi qamoqqa olingan. Bu haqda viloyat hokimi Zoyir Mirzayev 6 oktabr kuni Toshkent viloyati Nurafshon shahrida Xalq deputatlarining Toshkent viloyati Xalq deputatlari Kengashining yettinchi chaqiriq 20-sessiyasidagi nutqida aytib oʻtdi.

Oʻzbekiston

08.10.2025, 10:30