Keksalarni firibgarlardan himoya qilish zarur

Firibgarlikning eng keng tarqalgan usullaridan biri bank xodimi nomidan qoʻngʻiroq qilishdir.

Ulashish:

Keksa yoshdagi fuqarolarni aldashga qaratilgan firibgarliklar hozirgi kunda juda keng tarqalgan hodisaga aylanib, jabrlanuvchilarga jiddiy moliyaviy zarar yetkazmoqda. Tovlamachilar asosan keksa yoshdagi odamlarni nishonga olishadi. Chunki ular koʻpincha elektron amaliyotni yaxshi bilmaydilar va ishonchli tabiatga ega.

Xoʻsh, bu holatda ularni qanday himoyalash kerak? Bu borada TDYuU kiberhuquq kafedrasi katta oʻqituvchisi Madinabonu Yoqubova quyidagicha tushuntirish berdi.

– Firibgarlikning eng keng tarqalgan usullaridan biri bank xodimi nomidan qoʻngʻiroq qilishdir. Jumladan, asosan firibgarlar bank ishchisi deb oʻzlarini tanishtirib, "xavfsizlik xizmati" yoki "texnik xizmat" vakili ekanliklarini aytadilar. Ular "kartangizda shubhali harakatlar aniqlandi" yoki "kartangizni bloklash kerak" kabi bahonalarni keltirib, karta rekvizitlarini soʻraydilar. 

"Farzandingiz yoki nabirangizda muammo boʻldi" degan qoʻngʻiroqlar orqali darhol pul oʻtkazishni talab qiladilar. Internet orqali aldash usulida yolgʻon veb-saytlar yaratib, bank sahifasining nusxasini tuzadilar va u yerda karta maʼlumotlarini kiritishni talab qiladilar. Bankomat yaqinida turgan tovlamachilar "texnik ishchi" sifatida oʻzlarini tanishtirib, kartani "tekshirish" uchun olib, maxfiy raqamni soʻraydilar.

Jabrlanuvchilarning asosiy xatolari shundan iboratki, ular telefon orqali karta maʼlumotlarini berishadi, notanish veb-saytlarda shaxsiy maʼlumotlarni kiritadi, bankomat yaqinida notanish odamlarga ishonadilar va maxfiy PIN-kodni boshqalarga aytishadi. Koʻp holatlarda jabrlanuvchilar vahima holatida tushunmay turib qarorlar qabul qiladilar. Shuningdek, keksa yoshdagi odamlar aldovchilarning taʼsiri ostida qolishga moyil boʻladi.

Oʻzbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksining 168-moddasiga koʻra, firibgarlik, yaʼni aldash yoki ishonchni suiisteʼmol qilish yoʻli bilan oʻzganing mulkini yoki mulkka boʻlgan huquqni qoʻlga kiritish jiddiy jazoga tortiladi. 

Tovlamachilar sodir etgan harakatlar jinoyat sifatida kvalifikatsiyalanadi va ularga nisbatan Jinoyat kodeksiga muvofiq javobgarlik choralari qoʻllaniladi. Agar tovlamachilik axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanib sodir etilgan boʻlsa, jazo yanada ogʻirlashtiriladi. Jinoyat kodeksining 168-moddasi turli qismlarida yetkazilgan zarar miqdoriga qarab turlicha jazolar belgilangan.

Keksa yoshdagi kishilarni himoyalash uchun eng muhim qoidalar quyidagilardan iborat. Hech qachon telefon orqali karta rekvizitlarini, PIN-kodni yoki SMS-kodni hech kimga aytmang, hatto bank xodimi deb oʻzini tanishtirgan shaxsga ham. Banklar hech qachon telefon orqali maxfiy maʼlumotlarni soʻramaydi. Agar bank nomidan qoʻngʻiroq kelsa, suhbatni tugating va bankka rasmiy raqam orqali qayta qoʻngʻiroq qiling. Notanish veb-saytlarda karta maʼlumotlarini kiritmang va faqat rasmiy bank sahifalaridan foydalaning. Bankomat ishlatayotganda atrofingizga diqqat qiling va notanish odamlardan "yordam"ni rad eting. Agar qarindoshlaringizda muammo boʻldi degan qoʻngʻiroq kelsa, avval shu qarindoshlarga bevosita qoʻngʻiroq qilib, holatni aniqlang.

Agar oilada keksa yoshdagi odamlar boʻlsa, ularga ushbu mavzuda muntazam ravishda tushuntirish berish zarur. Ularga tovlamachilarning asosiy usullarini tushuntirib, hech qanday shoshilinch qarorlar qabul qilmaslikni oʻrgatish maqsadga muvofiq. Shubhali vaziyatda darhol yaqin qarindoshlari yoki bankka murojaat qilishlari kerak. Keksa yoshdagi odamlarga internetdan xavfsiz foydalanish qoidalarini oʻrgatish va ular bilan muntazam muloqot qilish talab etiladi.

Oʻzbekiston

29.08.2025, 14:36

Ulashish:

Mavzuga oid yangiliklar

Oʻzbekistonda soxta raqamlar orqali qilinayotgan qoʻngʻiroqlar avtomatik bloklanadi

Oʻzbekistonda aloqa operatorlari soxta raqamlar orqali amalga oshirilayotgan telefon qoʻngʻiroqlarini avtomatik ravishda toʻsib qoʻyadigan “anti-spoofing” tizimini joriy etdi. Bu haqda Beeline va Mobiuz operatorlari maʼlum qildi.

Fan-texnologiya

22.10.2025, 16:44

Oʻzbekiston bank aktivlari 863 trln soʻmga yetdi

2025 yil 1 sentabr holatiga koʻra, umumiy aktivlar 863,1 trln soʻmga yetdi. Bu koʻrsatkich oʻtgan yilga nisbatan 18 foizga koʻp boʻlib, inflyatsiya hisobga olinganda real oʻsish 19 foizni tashkil etdi.

Iqtisodiyot

02.10.2025, 19:50

Qoraqalpogʻiston va Qashqadaryoda ishga joylashtirib qoʻyish bilan bogʻliq firibgarlik holatlari fosh etildi

Mazkur holatlar yuzasidan Jinoyat kodeksining tegishli moddalari bilan jinoyat ishlari qoʻzgʻatilib, tergov harakatlari oʻtkazilmoqda.

Oʻzbekiston

10.09.2025, 16:48

Toshkentda “apk” viruslari orqali fuqarolarning pullarini oʻgʻirlagan jinoiy guruh qoʻlga olindi

Maxsus reyd chogʻida aniqlanishicha, guruh aʼzolari Android qurilmalari uchun “apk” virusli dasturlar ishlab chiqib, ularni fuqarolarga yuborgan.

Oʻzbekiston

04.09.2025, 15:22

Germaniya banki Oʻzbekistondagi loyihalarni moliyalashtirish hajmini kengaytiradi

Oʻzbekiston elchixonasida Germaniyaning "AKA Bank" bosh ijrochi direktori Mark Vengrchik bilan uchrashuv boʻlib oʻtdi, deb xabar bermoqda "Dunyo" AA muxbiri.

Iqtisodiyot

27.08.2025, 09:02

Xorvatiyaga ishga yuborishni vaʼda qilgan firibgarlar ushlandi

Hozirda ikkala qonunbuzarga nisbatan Jinoyat kodeksining 168-moddasi bilan jinoyat ishlari qoʻzgʻatilgan.

Oʻzbekiston

14.08.2025, 10:47

So‘nggi yangiliklar

Isitish mavsumida tabiiy gaz isteʼmoli boʻyicha baʼzaviy meʼyor 5 barobarga oshiriladi

Prezident qaroriga muvofiq, 2025/2026 yilgi kuz-qish mavsumida tabiiy gaz isteʼmoli uchun “bazaviy meʼyor” sezilarli darajada oshiriladi. Noyabr - fevral oylarida har bir oy uchun 500 kub metrgacha, mart - oktabrda esa har oy uchun 100 kub metrgacha “bazaviy meʼyor” belgilandi.

Oʻzbekiston

30.10.2025, 17:05

Angrenda qaynonasi va erini oʻldirgan ayol 12 yilga qamaldi

Angren shahrida sodir boʻlgan shafqatsiz jinoyat yuzasidan sud hukmi eʼlon qilindi. Maʼlumotlarga koʻra, bir ayol oʻz qaynonasi va erini oʻldirgani uchun javobgarlikka tortildi. Sud qaroriga koʻra, u 12 yil 3 oy ozodlikdan mahrum qilish jazosiga hukm qilindi.

Oʻzbekiston

30.10.2025, 14:21

Yangi aeroport qurilishi uchun aholi uylari buziladimi?

Toshkent viloyatining Oʻrta Chirchiq va Quyi Chirchiq tumanlari tutash hududida bunyod etilayotgan Yangi Toshkent xalqaro aeroporti loyihasi doirasida ayrim aholi xonadonlari hamda bino-inshootlarni buzish rejalashtirilgani maʼlum qilindi.

Oʻzbekiston

30.10.2025, 12:33

Prezidentning tegishli farmonlari bilan tayinlovlar amalga oshirildi

Oʻzbekiston Respublikasi prezidentining tegishli farmonlari bilan bir qator yangi tayinlovlar amalga oshirildi.

Oʻzbekiston

30.10.2025, 10:51

Quruq vaʼda: 1 yildan buyon gazlashtirilmagan xonadonlarga imtiyoz berish tartibi ishlab chiqilmayapti

2024 yil oktabr oyida energetika vaziri Joʻrabek Mirzamahmudov gaz taʼminotiga ulanmagan hovlisi bor uy-joylar uchun ham elektr energiyasi tarifiga 50 foizlik chegirma berilishi va bu 2025  yil 1 yanvardan joriy etilishi rejalashtirilayotganini aytgandi. Biroq oradan 1 yildan koʻproq vaqt oʻtgan boʻlsa-da, mazkur tartib joriy etilmadi.

Oʻzbekiston

30.10.2025, 08:19

Yangi versiyadagi Cobalt uchun onlayn kontraktatsiya 3 noyabr kuni ochiladi

Cobalt’ning yangi versiyalari uchun kontraktatsiya 3 noyabr soat 10:00 dan boshlab ochiladi. Savdolar faqat UzAvtoSavdo sayti va ilovasi orqali boʻladi. Oʻsha kuni barcha Chevrolet dilerlik markazlari yopiladi va UzAuto Motors savdo tizimidan uziladi.

Iqtisodiyot

29.10.2025, 15:47

III Osiyo yoshlar oʻyinlari: oʻzbekistonliklar yana 13 ta medalni qoʻlga kiritdi

Respublika terma jamoasi aʼzolari boks, suzish, gandbol, ogʻir atletika, futzal, erkin kurash va velosport boʻyicha musobaqalarda ishtirok etib, 5 ta oltin va 8 ta bronza medalini qoʻlga kiritishdi.

Sport

29.10.2025, 15:10

Oʻzbekistonda nafaqa pullarini kreditga yechib olish taqiqlanadi

Yangi qoidalarga koʻra, banklar pensiya, davlat ijtimoiy nafaqalari va yordamlari sifatida tushadigan mablagʻlar, shuningdek, ijtimoiy kartalarga tushgan summalar hisobidan kredit qarzdorligini undirishi mumkin emas.

Oʻzbekiston

29.10.2025, 15:05

Isitish tizimi qachon yoqiladi va harorat qanday boʻlishi kerak?

Amaldagi qonunchilikka koʻra, turar-joy binolarida isitish mavsumi tashqi havoning oʻrtacha sutkalik harorati besh kun mobaynida 8 darajadan past saqlanganidan keyingi kuni boshlanadi. Mos ravishda, harorat ushbu chegaradan yuqori boʻlganda isitish oʻchiriladi.

Oʻzbekiston

29.10.2025, 14:57

Yashnobodda ijaraga olingan uyda narkolaboratoriya aniqlandi

Yashnabod tumanida fuqarolar vaqtincha yashab kelgan xonadonda narkolaboratoriya tashkil etilgani ham aniqlangan. U yerdan 50 kilogramm va 1200 dona qadoqlangan pregabalin, 2 kilogramm hamda 400 dona qadoqlangan tropikamid, 2 litrda xomashyolar, 112 ming ta qadoqlash uchun kerakli vositalar aniqlangan.

Oʻzbekiston

29.10.2025, 14:51

Milliy sertifikat imtihoni javoblari sotilgani rostmi?

Bilim va malakalarni baholash agentligi soʻnggi kunlarda ona tili va adabiyot fanidan boʻlib oʻtadigan milliy sertifikat imtihonlari oldidan «test savollari va ularning javoblari sotilayotgani» haqida ijtimoiy tarmoqlarda tarqalayotgan xabarlar yuzasidan rasmiy munosabat bildirdi.

Oʻzbekiston

29.10.2025, 14:47

«Neftchi» haqidagi bayonoti uchun Berdiyevga nisbatan tekshiruv boshlandi

Oʻzbekiston futbol assotsiatsiyasi «Nasaf» klubi bosh murabbiyi Roʻziqul Berdiyevning Olmaliqdagi uchrashuvdan keyingi matbuot anjumanida bildirgan fikrlari yuzasidan rasmiy surishtiruv oʻtkazishini maʼlum qildi.

Sport

29.10.2025, 12:36