Keksalarni firibgarlardan himoya qilish zarur
Firibgarlikning eng keng tarqalgan usullaridan biri bank xodimi nomidan qoʻngʻiroq qilishdir.
Oʻzbekiston
29.08.2025, 14:36
Ulashish:

Keksa yoshdagi fuqarolarni aldashga qaratilgan firibgarliklar hozirgi kunda juda keng tarqalgan hodisaga aylanib, jabrlanuvchilarga jiddiy moliyaviy zarar yetkazmoqda. Tovlamachilar asosan keksa yoshdagi odamlarni nishonga olishadi. Chunki ular koʻpincha elektron amaliyotni yaxshi bilmaydilar va ishonchli tabiatga ega.
Xoʻsh, bu holatda ularni qanday himoyalash kerak? Bu borada TDYuU kiberhuquq kafedrasi katta oʻqituvchisi Madinabonu Yoqubova quyidagicha tushuntirish berdi.
– Firibgarlikning eng keng tarqalgan usullaridan biri bank xodimi nomidan qoʻngʻiroq qilishdir. Jumladan, asosan firibgarlar bank ishchisi deb oʻzlarini tanishtirib, "xavfsizlik xizmati" yoki "texnik xizmat" vakili ekanliklarini aytadilar. Ular "kartangizda shubhali harakatlar aniqlandi" yoki "kartangizni bloklash kerak" kabi bahonalarni keltirib, karta rekvizitlarini soʻraydilar.
"Farzandingiz yoki nabirangizda muammo boʻldi" degan qoʻngʻiroqlar orqali darhol pul oʻtkazishni talab qiladilar. Internet orqali aldash usulida yolgʻon veb-saytlar yaratib, bank sahifasining nusxasini tuzadilar va u yerda karta maʼlumotlarini kiritishni talab qiladilar. Bankomat yaqinida turgan tovlamachilar "texnik ishchi" sifatida oʻzlarini tanishtirib, kartani "tekshirish" uchun olib, maxfiy raqamni soʻraydilar.
Jabrlanuvchilarning asosiy xatolari shundan iboratki, ular telefon orqali karta maʼlumotlarini berishadi, notanish veb-saytlarda shaxsiy maʼlumotlarni kiritadi, bankomat yaqinida notanish odamlarga ishonadilar va maxfiy PIN-kodni boshqalarga aytishadi. Koʻp holatlarda jabrlanuvchilar vahima holatida tushunmay turib qarorlar qabul qiladilar. Shuningdek, keksa yoshdagi odamlar aldovchilarning taʼsiri ostida qolishga moyil boʻladi.
Oʻzbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksining 168-moddasiga koʻra, firibgarlik, yaʼni aldash yoki ishonchni suiisteʼmol qilish yoʻli bilan oʻzganing mulkini yoki mulkka boʻlgan huquqni qoʻlga kiritish jiddiy jazoga tortiladi.
Tovlamachilar sodir etgan harakatlar jinoyat sifatida kvalifikatsiyalanadi va ularga nisbatan Jinoyat kodeksiga muvofiq javobgarlik choralari qoʻllaniladi. Agar tovlamachilik axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanib sodir etilgan boʻlsa, jazo yanada ogʻirlashtiriladi. Jinoyat kodeksining 168-moddasi turli qismlarida yetkazilgan zarar miqdoriga qarab turlicha jazolar belgilangan.
Keksa yoshdagi kishilarni himoyalash uchun eng muhim qoidalar quyidagilardan iborat. Hech qachon telefon orqali karta rekvizitlarini, PIN-kodni yoki SMS-kodni hech kimga aytmang, hatto bank xodimi deb oʻzini tanishtirgan shaxsga ham. Banklar hech qachon telefon orqali maxfiy maʼlumotlarni soʻramaydi. Agar bank nomidan qoʻngʻiroq kelsa, suhbatni tugating va bankka rasmiy raqam orqali qayta qoʻngʻiroq qiling. Notanish veb-saytlarda karta maʼlumotlarini kiritmang va faqat rasmiy bank sahifalaridan foydalaning. Bankomat ishlatayotganda atrofingizga diqqat qiling va notanish odamlardan "yordam"ni rad eting. Agar qarindoshlaringizda muammo boʻldi degan qoʻngʻiroq kelsa, avval shu qarindoshlarga bevosita qoʻngʻiroq qilib, holatni aniqlang.
Agar oilada keksa yoshdagi odamlar boʻlsa, ularga ushbu mavzuda muntazam ravishda tushuntirish berish zarur. Ularga tovlamachilarning asosiy usullarini tushuntirib, hech qanday shoshilinch qarorlar qabul qilmaslikni oʻrgatish maqsadga muvofiq. Shubhali vaziyatda darhol yaqin qarindoshlari yoki bankka murojaat qilishlari kerak. Keksa yoshdagi odamlarga internetdan xavfsiz foydalanish qoidalarini oʻrgatish va ular bilan muntazam muloqot qilish talab etiladi.
Oʻzbekiston
29.08.2025, 14:36
Ulashish:
Mavzuga oid yangiliklar

Oʻzbekistonda soxta raqamlar orqali qilinayotgan qoʻngʻiroqlar avtomatik bloklanadi
Fan-texnologiya
22.10.2025, 16:44

Oʻzbekiston bank aktivlari 863 trln soʻmga yetdi
Iqtisodiyot
02.10.2025, 19:50

Qoraqalpogʻiston va Qashqadaryoda ishga joylashtirib qoʻyish bilan bogʻliq firibgarlik holatlari fosh etildi
Oʻzbekiston
10.09.2025, 16:48

Toshkentda “apk” viruslari orqali fuqarolarning pullarini oʻgʻirlagan jinoiy guruh qoʻlga olindi
Oʻzbekiston
04.09.2025, 15:22

Germaniya banki Oʻzbekistondagi loyihalarni moliyalashtirish hajmini kengaytiradi
Iqtisodiyot
27.08.2025, 09:02

Xorvatiyaga ishga yuborishni vaʼda qilgan firibgarlar ushlandi
Oʻzbekiston
14.08.2025, 10:47
Mashhur yangiliklar

Oʻzbekistonliklarni bortga chiqarmay kamsitgan WizzAir haqida kanadalik xonanda qoʻshiq kuyladi
Oʻzbekiston
22.10.2025, 12:24

Mubashshir Ahmad 2 yil 6 oyga qamaldi
Oʻzbekiston
08.10.2025, 17:56

Oʻzbekistonda raqamlashtirish tufayli vazirlik va idoralarida 2000 dan ortiq shtat birligi qisqartiriladi
Siyosat
08.10.2025, 12:00

Fargʻonada IIB xodimlari maktab direktorini kaltaklab, yolgʻon guvohlik berishga majburladi
Oʻzbekiston
06.10.2025, 12:59

Tayvandagi aeroport eng samimiy aeroport deb topildi
Jahon
06.10.2025, 16:40

Toshkentda yerusti metro bekatlarining qayta ochilishi 1 noyabrgacha kechiktirildi
Oʻzbekiston
13.10.2025, 14:46
So‘nggi yangiliklar

Isitish mavsumida tabiiy gaz isteʼmoli boʻyicha baʼzaviy meʼyor 5 barobarga oshiriladi
Oʻzbekiston
30.10.2025, 17:05
Angrenda qaynonasi va erini oʻldirgan ayol 12 yilga qamaldi
Oʻzbekiston
30.10.2025, 14:21

Yangi aeroport qurilishi uchun aholi uylari buziladimi?
Oʻzbekiston
30.10.2025, 12:33

Prezidentning tegishli farmonlari bilan tayinlovlar amalga oshirildi
Oʻzbekiston
30.10.2025, 10:51

Quruq vaʼda: 1 yildan buyon gazlashtirilmagan xonadonlarga imtiyoz berish tartibi ishlab chiqilmayapti
Oʻzbekiston
30.10.2025, 08:19

Yangi versiyadagi Cobalt uchun onlayn kontraktatsiya 3 noyabr kuni ochiladi
Iqtisodiyot
29.10.2025, 15:47

III Osiyo yoshlar oʻyinlari: oʻzbekistonliklar yana 13 ta medalni qoʻlga kiritdi
Sport
29.10.2025, 15:10

Oʻzbekistonda nafaqa pullarini kreditga yechib olish taqiqlanadi
Oʻzbekiston
29.10.2025, 15:05

Isitish tizimi qachon yoqiladi va harorat qanday boʻlishi kerak?
Oʻzbekiston
29.10.2025, 14:57

Yashnobodda ijaraga olingan uyda narkolaboratoriya aniqlandi
Oʻzbekiston
29.10.2025, 14:51

Milliy sertifikat imtihoni javoblari sotilgani rostmi?
Oʻzbekiston
29.10.2025, 14:47

«Neftchi» haqidagi bayonoti uchun Berdiyevga nisbatan tekshiruv boshlandi
Sport
29.10.2025, 12:36
Mashhur yangiliklar

Oʻzbekistonliklarni bortga chiqarmay kamsitgan WizzAir haqida kanadalik xonanda qoʻshiq kuyladi
Oʻzbekiston
22.10.2025, 12:24

Mubashshir Ahmad 2 yil 6 oyga qamaldi
Oʻzbekiston
08.10.2025, 17:56

Oʻzbekistonda raqamlashtirish tufayli vazirlik va idoralarida 2000 dan ortiq shtat birligi qisqartiriladi
Siyosat
08.10.2025, 12:00

Fargʻonada IIB xodimlari maktab direktorini kaltaklab, yolgʻon guvohlik berishga majburladi
Oʻzbekiston
06.10.2025, 12:59

Tayvandagi aeroport eng samimiy aeroport deb topildi
Jahon
06.10.2025, 16:40

Toshkentda yerusti metro bekatlarining qayta ochilishi 1 noyabrgacha kechiktirildi
Oʻzbekiston
13.10.2025, 14:46
