Толибоннинг Бадахшондаги ҳаракатлари унинг ташқи сиёсий тактикасининг бир қисмими?

Жорий йилнинг август ойида  Толибонларнинг Кобулда ҳокимиятни эгаллаганига ҳам 4 йил тўлади. Толибонлар ҳокимиятга келгач, дастлабки эътиборини мамлакатда марказлаштирилган бошқарувни қарор топтириш, афюн етиштиришга чек қўйиш ва мамлакатни ислом шариати доирасида қабул қилинган қонунлар асосида бошқаришга қаратди. Шунингдек, янги ҳокимият ижтимоий-иқтисодий ҳаётни яхшилаш, қўшни давлатлар билан барқарор ва прагматик сиёсат юритиш ҳамда халқаро майдонда тан олинишга эришишга ҳаракат қилмоқда.

Бироқ, жорий йилнинг 21 июнь куни Афғонистоннинг шимоли-шарқий вилояти – Бадахшоннинг Ҳаш туманида юз берган маҳаллий норозиликлар ва уларнинг куч билан бостирилиши мамлакатнинг энди шаклланиб бораётган халқаро имиджини сўроқ остига олмоқда. Шу билан бирга, Тожикистон, Хитой ва Покистон каби давлатлар билан чегарадош ва стратегик жиҳатдан муҳим бўлган Бадахшон вилоятидаги Толибон ҳаракатлари жаҳон ҳамжамиятига интеграциялашиш йўлида муҳим тактика сифатида қаралиши мумкин.

 

Бадахшоннинг Ҳаш туманида юз берган норозиликлар биринчи марта рўй бераётгани йўқ. Бундай воқеалар 2024 йилнинг баҳор-ёз ойларида ҳам содир бўлган эди. Маҳаллий норозиликларнинг асосий сабаблари сифатида қуйидагиларни кўрсатиш мумкин: биринчидан, Толибоннинг афюн етиштиришни кескин чеклаш сиёсати вилоятни асосий иқтисодий даромад манбасидан маҳрум қилди. Бу эса ўз навбатида камбағаллик ва очликнинг кучайишига, шунингдек, маҳаллий аҳолининг норозилигига олиб келмоқда. Иккинчидан, янги ҳокимиятнинг мамлакатни кучли марказлаштиришга бўлган интилиши туфайли маъмурий лавозимларнинг аксариятига паштунларнинг тайинланиши, форсий тилида сўзлашувчи маҳаллий аҳоли ва маъмурият ўртасидаги мулоқотнинг самарадорлигини пасайтирди. Норозиликлар тожик ва ўзбеклар кўпчиликни ташкил қиладиган ҳудудда юз берган бўлиб, аҳолининг маҳаллий вакиллардан ҳам маъмурий лавозимларга номзодлар кўрсатиш истагини ифодалайди. Бу орқали маҳаллий аҳоли давлат идоралари билан самарали ва прагматик мулоқот олиб бориш имкониятига эга бўлишни хоҳлаган бўлиши мумкин.

 

Юқоридаги муаммоларга қарамай, Толибоннинг бу зиддиятли ҳудудда амалга ошираётган ўзгаришлари унинг халқаро майдонда олиб бораётган мураккаб ташқи сиёсатининг нозик бир қисми бўлиши мумкин. Биринчидан, янги ҳокимият иқтисодий инқирозга қарамасдан, мамлакатнинг муҳим даромад манбаларидан бири бўлган афюн етиштиришдан воз кечиши ва кенг қамровли антинаркотик сиёсат олиб бориши уни жаҳон ҳамжамияти кўз ўнгида қўпол ҳарбийлар ҳокимияти эмас, балки прагматик, жасоратли ислоҳотчи ҳукумат сифатида кўрсатишга хизмат қилмоқда. Бироқ Ҳаш туманидаги норозиликларнинг куч билан бостирилиши муайян парадоксал вазиятни юзага келтирди: бир томондан афюн етиштиришга қарши кураш олқишланаётган бўлса, бошқа томондан бу сиёсатни амалга оширишда кучга таяниш кескин танқид қилинмоқда.

 

Шунга қарамай, 2024-2025 йилларда БМТ бошчилигида ўтган Доҳа учрашувида хусусий секторни ривожлантириш ва наркотик воситаларга қарши курашишда БМТ билан ҳамкорлик қилиш бўйича эришилган келишувлар жаҳон ҳамжамиятининг аста-секин янги ҳукуматга нисбатан ижобий муносабат шакллантириб бораётганидан дарак беради. Иккинчидан, мамлакатда барқарорликни сақлашда кучдан фойдаланилиши Толибон ҳокимиятининг марказлаштирилган назоратга эга эканлигини ва ҳар қандай зиддиятларни бартараф эта олиш салоҳиятини кўрсатмоқда. Бу эса Жанубий Осиё минтақасида геосиёсий жиҳатдан муҳим ўрин тутган Афғонистоннинг янги ҳукуматига йирик давлатлар ишонч билан қарашига ҳамда у билан муносабатларни кенгайтиришига олиб келмоқда. Россия Федерациясининг Толибон ҳукуматини тан олганлиги, Марказий Осиё давлатлари ва Хитойнинг Афғонистон билан иқтисодий ҳамда қўшничилик алоқаларини кенгайтиришга бўлган интилиши ушбу тахминларнинг амалий тасдиғи бўлиши мумкин.

 

Дастлаб ҳокимиятга келганида Толибон ҳаракати салбий қарши олиниб, унинг келажагига шубҳа билан қаралган бўлса, бугунги кунга келиб, унинг прагматик ва узоқни кўзлаган ташқи сиёсати туфайли бу муносабат аста-секин ўзгариб бориши мумкин.

 

Хўжабеков Убайдулло Истиқболли халқаро тадқиқотлар институти (ИХТИ)

мавзуга оид янгиликлар

Шавкат Мирзиёевга "Ҳамкорликни ривожлантиришга қўшган ҳиссаси учун" ордени билан мукофотланди

Шавкат Мирзиёев юксак мукофот учун миннатдорлик билдириб, қардош туркман халқини шу кунларда ўтаётган БМТ конференцияси билан табриклади.

Сиёсат

05.08.2025, 13:13

“Tolibon” BMTdan norozi

“Толибон” БМТдан норози

Афғонистон Ислом Амирлиги (IEA) матбуот котиби Забиҳуллоҳ Мужоҳид Бирлашган Миллатлар Ташкилотини Афғонистоннинг БМТдаги ўринни рад этишда давом этаётгани учун халқаро ташкилотни кескин танқид қилди. Бу ҳақда “Ariana News” маълум қилди.

Жаҳон

31.07.2025, 12:37

Isroil harbiylar ovqat izlayotgan falastinliklarni oʻqqa tutdi

Исроил ҳарбийлар овқат излаётган фаластинликларни ўққа тутди

Исроил ҳарбийлари Ғазо шимолида БМТ ёрдами учун юк машиналарини кутаётган оч фаластинликларни ўққа тутган. Ҳужум оқибатида камида 67 киши ҳалок бўлди, дея хабар беради Ҳудуднинг ХАМАС бошқараётган соғлиқни сақлаш вазирлиги.

Жаҳон

21.07.2025, 11:11

Иран и Афганистан: новая волна депортации

Эрондан афғонистонликлар депортация қилинмоқда

2025 йил июнь ойида Эрон ҳудудидан Афғонистонга 256 мингдан ортиқ киши қайтган. Шу билан бирга, июль ойида бу рақам янада ошиши кутилмоқда. Кенг кўламли депортациялар Афғонистон иқтисодиёти ва ижтимоий тузилмасига жиддий зарар етказиши мумкин.

Сиёсат

11.07.2025, 12:20

BMT Gulnora Karimovani noqonuniy hibsga olinganligini aytmoqda. Bu borada Oʻzbekiston hukumati nima deydi?

БМТ Гулнора Каримовани ноқонуний ҳибсга олинганлигини айтмоқда. Бу борада Ўзбекистон ҳукумати нима дейди?

Бирлашган Миллатлар Ташкилоти ишчи гуруҳи жорий йилнинг 5 июль куни Ўзбекистоннинг биринчи президенти Ислом Каримовнинг тўнғич қизи Гулнора Каримовани 2014 йилда ҳеч қандай ордерсиз ва тушунтиришларсиз ўзбошимчалик билан қамоққа олинганини ва сақлаб келаётганини эълон қилган эди. Ўзбекистон Инсон ҳуқуқлари Миллий маркази БМТнинг ушбу қарорига нисбатан расмий муносабат берди.

Ўзбекистон

09.07.2025, 17:53

Gʻazodagi voqealarning barchasi butun dunyo koʻz oʻngida sodir boʻlmoqda — Antoniu Gutterish

Ғазодаги воқеаларнинг барчаси бутун дунё кўз ўнгида содир бўлмоқда — Антониу Гуттериш

Исроил ҳукумати деярли 80 кундан буён Ғазога юборилаётган ёрдамни тўсиб қўймоқда. БМТ Бош котиби Антониу Гуттериш ҳозиргача Исроил томонидан Ғазога рухсат берилган ёрдамни бир томчи сувга ўхшатди. 23 май куни Нъю-Ёркда журналистларга берган баёнотида Ғазо аҳолиси очарчилик хавфига дуч келганини  маълум қилган. Унинг айтишича, оилалар очликка маҳкум этилган ва ҳаёт учун энг оддий нарсалардан маҳрум. Бу воқеаларнинг барчаси дунё кўз ўнгида содир бўлаётганини айтган.

Жаҳон

24.05.2025, 14:53

сўнгги янгиликлар

Ўзбекистон ва Қозоғистон ўртасида айрим юклар учун “яшил йўлак” жорий этишни таклиф этилмоқда

Музокаралар давомида божхона тартиботларини соддалаштириш, божхона ахборот тизимларини уйғунлаштириш масалалари кўриб чиқилди.

Ўзбекистон

05.08.2025, 14:06

6 oy ichida 6 mingdan ortiq shaxs shahvoniy shilqimlik va oiladagi zoʻravonlikda ayblanib, sudlandi

6 ой ичида 6 мингдан ортиқ шахс шаҳвоний шилқимлик ва оиладаги зўравонликда айбланиб, судланди

2025 йил бошидан биринчи яримига қадар 4952 киши оиладаги зўравонликда айбланиб маъмурий жавобгарликка тортилган. Бу вақт ичида 986 киши шаҳвоний шилқимликда, 99 нафар фуқаро шахснинг шаънини ва қадр-қимматини камситувчи маълумотларни ошкор қилишда айбланган. Бу ҳақда Олий суд матбуот котиби Азиз Абидов хабар берди.

Ўзбекистон

05.08.2025, 13:36

Шавкат Мирзиёевга "Ҳамкорликни ривожлантиришга қўшган ҳиссаси учун" ордени билан мукофотланди

Шавкат Мирзиёев юксак мукофот учун миннатдорлик билдириб, қардош туркман халқини шу кунларда ўтаётган БМТ конференцияси билан табриклади.

Сиёсат

05.08.2025, 13:13

Ангренда йилига 15 мингта турли қувватдаги трансформаторлар ишлаб чиқара оладиган корхона ишга туширилди

Тошкент вилоятининг Ангрен шаҳрида “Ҳудудий электр тармоқлари” АЖ ва Хитойнинг “Holley Technology Ltd” МЧЖ ҚК ўртасида трансформатор ишлаб чиқариш лойиҳаси фойдаланишга топширилди.

Иқтисодиёт

05.08.2025, 13:07

Iyul oyida rekord darajada “yashil energetika” ishlab chiqarildi

Июль ойида рекорд даражада “яшил энергетика” ишлаб чиқарилди

Ўзбекистон июль ойида қуёш ва шамол энергиясидан жами 1 млрд 246 млн кВт⋅соат энергия ишлаб чиқарган. Энергетика вазирлигининг айтишича, бу электр энергияси миқдори бўйича янги рекорд  натижа.

Иқтисодиёт

05.08.2025, 12:10

Сурхондарёда 81 марта қоида бузган “учар” ҳайдовчи ушланди

Булар орасида тезликни ошириш, тақиқланган қизил чироқларида ҳаракатланиш ва бошқа қалтис қоидабузарликлар бор.

Ўзбекистон

05.08.2025, 12:09

Oʻzbekiston AQShdan paxta import qilmoqchi

Ўзбекистон АҚШдан пахта импорт қилмоқчи

Ўзбекистон АҚШ Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ва АҚШ Пахта Ассоциацияси билан Америка пахтасини импорт қилиш бўйича музокаралар олиб бормоқда. Мазкур келишув АҚШнинг  GSM-102 дастури доирасида амалга оширилиш кўзда тутилмоқда.

Сиёсат

05.08.2025, 11:55

Rossiyadagi migrantlar va fuqarolarga “A.U.Ye.” tahididi. U nima uchun xavf?

Россиядаги мигрантлар ва фуқароларга “А.У.Е.” таҳидиди. У нима учун хавф?

Ўзбекистон расмийлари ёшлар ва чет элда меҳнат қилаётган фуқароларини “А.У.Э” номли жиноий тузилманинг хавфли тарғиботидан эҳтиёт бўлишга чақирмоқда. Бу ҳаракатни қўллаб-қувватлаш ёки унда иштирок этиш озодликдан маҳрум қилиш ёки депортатсия олиб келиши мумкин.

Ўзбекистон

05.08.2025, 11:18

Уйи реновацияга тушган фуқароларга компенсация берилади

“Шаҳарсозлик реновацияси тўғрисида”ги қонун лойиҳаси ишлаб чиқилиб, парламент қуйи палатасидаги фракцияларнинг йиғилишларида биринчи ўқишда кўриб чиқилди.

Ўзбекистон

05.08.2025, 11:02

Zelenskiy Rossiya tomonida jang qilayotgan oʻzbekistonliklar haqida gapirdi

Зеленский Россия томонида жанг қилаётган ўзбекистонликлар ҳақида гапирди

Украина президенти Владимир Зеленский Ўзбекистон фуқаролари Россия армияси сафида Украина билан бўлаётган урушда жанг қилаётгани ҳақида гапириб, бу вазиятга нисбатан ўз муносабатини  билдирди.

Жаҳон

05.08.2025, 10:39

Чотқолда ноёб кийик тури — элик кўпаймоқда

Эликлар Европа ва Осиёда тарқалган. Ёзда ўтлоқлар ва тоғ ён бағирларида яшайди. Қишда тоғдан водийларга тушади.

Ўзбекистон

05.08.2025, 10:03

WBA рейтинги: Бектемир ва Шаҳрам ҳамон етакчи. Мадримов ва Холматов пастлади

Бутунжаҳон бокс ассоциацияси июль ойи якунига кўра, профессионал боксчиларнинг янгиланган рейтингини эълон қилди.

Спорт

05.08.2025, 09:02