Tolibonning Badaxshondagi harakatlari uning tashqi siyosiy taktikasining bir qismimi?

Joriy yilning avgust oyida  Tolibonlarning Kobulda hokimiyatni egallaganiga ham 4 yil toʻladi. Tolibonlar hokimiyatga kelgach, dastlabki eʼtiborini mamlakatda markazlashtirilgan boshqaruvni qaror toptirish, afyun yetishtirishga chek qoʻyish va mamlakatni islom shariati doirasida qabul qilingan qonunlar asosida boshqarishga qaratdi. Shuningdek, yangi hokimiyat ijtimoiy-iqtisodiy hayotni yaxshilash, qoʻshni davlatlar bilan barqaror va pragmatik siyosat yuritish hamda xalqaro maydonda tan olinishga erishishga harakat qilmoqda.

Biroq, joriy yilning 21 iyun kuni Afgʻonistonning shimoli-sharqiy viloyati – Badaxshonning Hash tumanida yuz bergan mahalliy noroziliklar va ularning kuch bilan bostirilishi mamlakatning endi shakllanib borayotgan xalqaro imidjini soʻroq ostiga olmoqda. Shu bilan birga, Tojikiston, Xitoy va Pokiston kabi davlatlar bilan chegaradosh va strategik jihatdan muhim boʻlgan Badaxshon viloyatidagi Tolibon harakatlari jahon hamjamiyatiga integratsiyalashish yoʻlida muhim taktika sifatida qaralishi mumkin.

 

Badaxshonning Hash tumanida yuz bergan noroziliklar birinchi marta roʻy berayotgani yoʻq. Bunday voqealar 2024 yilning bahor-yoz oylarida ham sodir boʻlgan edi. Mahalliy noroziliklarning asosiy sabablari sifatida quyidagilarni koʻrsatish mumkin: birinchidan, Tolibonning afyun yetishtirishni keskin cheklash siyosati viloyatni asosiy iqtisodiy daromad manbasidan mahrum qildi. Bu esa oʻz navbatida kambagʻallik va ochlikning kuchayishiga, shuningdek, mahalliy aholining noroziligiga olib kelmoqda. Ikkinchidan, yangi hokimiyatning mamlakatni kuchli markazlashtirishga boʻlgan intilishi tufayli maʼmuriy lavozimlarning aksariyatiga pashtunlarning tayinlanishi, forsiy tilida soʻzlashuvchi mahalliy aholi va maʼmuriyat oʻrtasidagi muloqotning samaradorligini pasaytirdi. Noroziliklar tojik va oʻzbeklar koʻpchilikni tashkil qiladigan hududda yuz bergan boʻlib, aholining mahalliy vakillardan ham maʼmuriy lavozimlarga nomzodlar koʻrsatish istagini ifodalaydi. Bu orqali mahalliy aholi davlat idoralari bilan samarali va pragmatik muloqot olib borish imkoniyatiga ega boʻlishni xohlagan boʻlishi mumkin.

 

Yuqoridagi muammolarga qaramay, Tolibonning bu ziddiyatli hududda amalga oshirayotgan oʻzgarishlari uning xalqaro maydonda olib borayotgan murakkab tashqi siyosatining nozik bir qismi boʻlishi mumkin. Birinchidan, yangi hokimiyat iqtisodiy inqirozga qaramasdan, mamlakatning muhim daromad manbalaridan biri boʻlgan afyun yetishtirishdan voz kechishi va keng qamrovli antinarkotik siyosat olib borishi uni jahon hamjamiyati koʻz oʻngida qoʻpol harbiylar hokimiyati emas, balki pragmatik, jasoratli islohotchi hukumat sifatida koʻrsatishga xizmat qilmoqda. Biroq Hash tumanidagi noroziliklarning kuch bilan bostirilishi muayyan paradoksal vaziyatni yuzaga keltirdi: bir tomondan afyun yetishtirishga qarshi kurash olqishlanayotgan boʻlsa, boshqa tomondan bu siyosatni amalga oshirishda kuchga tayanish keskin tanqid qilinmoqda.

 

Shunga qaramay, 2024-2025 yillarda BMT boshchiligida oʻtgan Doha uchrashuvida xususiy sektorni rivojlantirish va narkotik vositalarga qarshi kurashishda BMT bilan hamkorlik qilish boʻyicha erishilgan kelishuvlar jahon hamjamiyatining asta-sekin yangi hukumatga nisbatan ijobiy munosabat shakllantirib borayotganidan darak beradi. Ikkinchidan, mamlakatda barqarorlikni saqlashda kuchdan foydalanilishi Tolibon hokimiyatining markazlashtirilgan nazoratga ega ekanligini va har qanday ziddiyatlarni bartaraf eta olish salohiyatini koʻrsatmoqda. Bu esa Janubiy Osiyo mintaqasida geosiyosiy jihatdan muhim oʻrin tutgan Afgʻonistonning yangi hukumatiga yirik davlatlar ishonch bilan qarashiga hamda u bilan munosabatlarni kengaytirishiga olib kelmoqda. Rossiya Federatsiyasining Tolibon hukumatini tan olganligi, Markaziy Osiyo davlatlari va Xitoyning Afgʻoniston bilan iqtisodiy hamda qoʻshnichilik aloqalarini kengaytirishga boʻlgan intilishi ushbu taxminlarning amaliy tasdigʻi boʻlishi mumkin.

 

Dastlab hokimiyatga kelganida Tolibon harakati salbiy qarshi olinib, uning kelajagiga shubha bilan qaralgan boʻlsa, bugungi kunga kelib, uning pragmatik va uzoqni koʻzlagan tashqi siyosati tufayli bu munosabat asta-sekin oʻzgarib borishi mumkin.

 

Xoʻjabekov Ubaydullo Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI)

Mavzuga oid yangiliklar

Shavkat Mirziyoyevga "Hamkorlikni rivojlantirishga qoʻshgan hissasi uchun" ordeni bilan mukofotlandi

Shavkat Mirziyoyev yuksak mukofot uchun minnatdorlik bildirib, qardosh turkman xalqini shu kunlarda oʻtayotgan BMT konferensiyasi bilan tabrikladi.

Siyosat

05.08.2025, 13:13

“Tolibon” BMTdan norozi

“Tolibon” BMTdan norozi

Afgʻoniston Islom Amirligi (IEA) matbuot kotibi Zabihulloh Mujohid Birlashgan Millatlar Tashkilotini Afgʻonistonning BMTdagi oʻrinni rad etishda davom etayotgani uchun xalqaro tashkilotni keskin tanqid qildi. Bu haqda “Ariana News” maʼlum qildi.

Jahon

31.07.2025, 12:37

Isroil harbiylar ovqat izlayotgan falastinliklarni oʻqqa tutdi

Isroil harbiylar ovqat izlayotgan falastinliklarni oʻqqa tutdi

Isroil harbiylari Gʻazo shimolida BMT yordami uchun yuk mashinalarini kutayotgan och falastinliklarni oʻqqa tutgan. Hujum oqibatida kamida 67 kishi halok boʻldi, deya xabar beradi Hududning XAMAS boshqarayotgan sogʻliqni saqlash vazirligi.

Jahon

21.07.2025, 11:11

Иран и Афганистан: новая волна депортации

Erondan afgʻonistonliklar deportatsiya qilinmoqda

2025 yil iyun oyida Eron hududidan Afgʻonistonga 256 mingdan ortiq kishi qaytgan. Shu bilan birga, iyul oyida bu raqam yanada oshishi kutilmoqda. Keng koʻlamli deportatsiyalar Afgʻoniston iqtisodiyoti va ijtimoiy tuzilmasiga jiddiy zarar yetkazishi mumkin.

Siyosat

11.07.2025, 12:20

BMT Gulnora Karimovani noqonuniy hibsga olinganligini aytmoqda. Bu borada Oʻzbekiston hukumati nima deydi?

BMT Gulnora Karimovani noqonuniy hibsga olinganligini aytmoqda. Bu borada Oʻzbekiston hukumati nima deydi?

Birlashgan Millatlar Tashkiloti ishchi guruhi joriy yilning 5 iyul kuni Oʻzbekistonning birinchi prezidenti Islom Karimovning toʻngʻich qizi Gulnora Karimovani 2014 yilda hech qanday ordersiz va tushuntirishlarsiz oʻzboshimchalik bilan qamoqqa olinganini va saqlab kelayotganini eʼlon qilgan edi. Oʻzbekiston Inson huquqlari Milliy markazi BMTning ushbu qaroriga nisbatan rasmiy munosabat berdi.

Oʻzbekiston

09.07.2025, 17:53

Gʻazodagi voqealarning barchasi butun dunyo koʻz oʻngida sodir boʻlmoqda — Antoniu Gutterish

Gʻazodagi voqealarning barchasi butun dunyo koʻz oʻngida sodir boʻlmoqda — Antoniu Gutterish

Isroil hukumati deyarli 80 kundan buyon Gʻazoga yuborilayotgan yordamni toʻsib qoʻymoqda. BMT Bosh kotibi Antoniu Gutterish hozirgacha Isroil tomonidan Gʻazoga ruxsat berilgan yordamni bir tomchi suvga oʻxshatdi. 23 may kuni Nʼyu-Yorkda jurnalistlarga bergan bayonotida Gʻazo aholisi ocharchilik xavfiga duch kelganini  maʼlum qilgan. Uning aytishicha, oilalar ochlikka mahkum etilgan va hayot uchun eng oddiy narsalardan mahrum. Bu voqealarning barchasi dunyo koʻz oʻngida sodir boʻlayotganini aytgan.

Jahon

24.05.2025, 14:53

So‘nggi yangiliklar

Saudiya Arabistonidagi deportatsiya markazida saqlanayotgan Oʻzbekiston fuqarolari vatanga olib kelindi

Z.Sh. va uning farzandlari 24 avgust kuni Oʻzbekistonga yetib oldi.

Oʻzbekiston

26.08.2025, 21:01

Ixtisoslashtirilgan sport maktablari faoliyatini tashkil etish tartibi belgilandi

Hukumatning 524-sonli qarori bilan “Oʻzbekiston Respublikasi Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirligi huzuridagi Ixtisoslashtirilgan taʼlim muassasalari agentligi tizimidagi ixtisoslashtirilgan sport maktablari toʻgʻrisida”gi nizom tasdiqlandi. 

Sport

26.08.2025, 20:03

Oʻzbekistonda yarim yil davomida eng koʻp sabzavot Surxondaryoda yetishtirildi

Milliy statistika qoʻmitasi maʼlumotlariga koʻra, 2025 yil yanvar-iyun oylarida respublikadagi barcha toifadagi xoʻjaliklar tomonidan 3,8 million tonna sabzavot yetishtirilgan. 

Iqtisodiyot

26.08.2025, 19:02

2026 yilda Rossiyada migrantlar imtihonlar faqat kompyuterlardan olinadi

2026 yilda Rossiyada migrantlar imtihonlar faqat kompyuterlardan olinadi

2026-yil 1-yanvardan boshlab chet el fuqarolari va fuqaroligi boʻlmagan shaxslar uchun rus tili, Rossiya tarixi va Rossiya Federatsiyasi qonunchiligi asoslari boʻyicha imtihon faqat kompyuter shaklida oʻtkaziladi.

Jahon

26.08.2025, 18:50

Toshkentda arzonlashtirilgan mahsulotlar yarmarkasi boshlandi

Mustaqillik bayrami arafasida aholiga qulaylik yaratish maqsadida Toshkent shahridagi dehqon bozorlarida arzonlashtirilgan mahsulotlar savdosi boshlandi.

Iqtisodiyot

26.08.2025, 18:04

Oʻqituvchilar nega vazirlik tizimidagi tashkilotni sudga berdi?

Oʻqituvchilar nega vazirlik tizimidagi tashkilotni sudga berdi?

Joriy yilning 10 iyul kuni Oʻzbekistonning turli maktablarida ona tili va adabiyot fanlaridan dars bergan oʻqituvchilar 2025 yilning aprel-may oylarida Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirligi huzuridagi Pedagogik mahorat va xalqaro baholash ilmiy-amaliy markazi tomonidan pedagoglarning malaka toifa uchun oʻtkazilgan attestatsiya natijalarini gʻayriqonuniy deb hisoblab, markazni sudga berdi.

Ta'lim

26.08.2025, 17:24

2000 ta holatda energiyadan behuda foydalanish holati aniqlandi

Yoqilgʻi-energiya resurslaridan behuda foydalanish bilan bogʻliq holatlarni aniqlashga qaratilgan nazorat tadbirlari davom ettirilmoqda.

Oʻzbekiston

26.08.2025, 17:01

Qatar Rogʻun GESini qurish uchun 50 million dollar ajratdi

Qatar Rogʻun GESini qurish uchun 50 million dollar ajratdi

Qatar Tojikistonda qurilayotgan Rogʻun GESi qurilishi uchun 50 million dollar ajratadi. Kelishuv 23 avgust kuni Dushnabe shahrida Tojikiston Moliya vaziri Fayziddin Qahhorzoda va Qatar taraqqiyot  jamgʻarmasi bosh direktori Fahd Al-Sulayti oʻrtasida kelishuv imzolangan.

Jahon

26.08.2025, 16:00

Fargʻona tumani hokimi jazolandi

Fargʻona tumani hokimining barcha oʻrinbosarlari faoliyatini tubdan oʻzgartirib, III chorak yakuni boʻyicha yuqori natijaga erishmasa lavozimidan olinadi. 

Oʻzbekiston

26.08.2025, 15:05

Yaponiya TIV Oʻzbekistonga keladi

Yaponiya TIV Oʻzbekistonga keladi

Joriy yilning 26-27 avgust kunlari Yaponiya tashqi ishlar vaziri Takesi Ivaya rasmiy tashrif bilan Oʻzbekistonda. Vazirining oxirgi uch yil ichida birinchi marotaba Oʻzbekistonga kelishi. Bu haqda “Yuz.uz” nashri xabar qildi.

Siyosat

26.08.2025, 14:30

Toshkentda 9 yoshli bola burun operatsiyasidan vafot etdi

Toshkentda 9 yoshli bola burun operatsiyasidan vafot etdi

Ijtimoiy tarmoqlarda 9 yoshli bola burun operatsiya paytida vafot etganligi haqidagi xabar tarqaldi.

Oʻzbekiston

26.08.2025, 14:06

Paula Bento Oʻzbekiston milliy jamoasini boshqarishi mumkin

Paula Bento Oʻzbekiston milliy jamoasini boshqarishi mumkin

Janubiy Koreya va Portugaliya milliy terma jamoalari sobiq murabbiyi 56 yoshli Paulo Bento Oʻzbekiston milliy terma jamoasi bosh murabbiyligiga asosiy daʼvogar sifatida koʻrsatilmoqda. Bu haqda “Footbal Asian” xabar qildi.

Sport

26.08.2025, 14:00