Xitoy Oʻzbekiston uchun ham xavf, ham imkoniyat
Soʻngi vaqtlarda nafaqat Oʻzbekiston balki koʻplab mamlakatlar xususan AQSh Xitoydan kelayotgan iqtisodiy xavf va xatarlar haqida oldingidan koʻproq oʻylay boshladi. Oʻzbekiston mediasi hamda baʼzi jamoat faollari Xitoyning Oʻzbekistonga nafaqat iqtisodiy baki geosiyosiy jihatdan xavf ekanligi haqida fikrlarini ochiq oydin ayta boshladi. Biz esa Xitoyning Oʻzbekistonga ham xavfli tomonlarini ham foyda tomonlarini koʻrib chiqamiz.
Oʻzbekiston
28.04.2025, 16:39
Ulashish:

Imkoniyatlar:
• Xitoy dunyodagi eng yirik bozorlardan biri. U bilan savdo qilish har bir mamlakat uchun katta iqtisodiy foyda olish imkoniyatini beradi. Xitoy Oʻzbekistonning yirik savdo hamkorlaridan biri (2024 yilda Xitoy bilan tovar aylanmasi Rossiyadan ham oʻtib ketdi). Oʻzbekistonda "Yashil energetika" tizimi toʻliq ishga tushadigan boʻlsa Xitoy bizning elektr-energetika uchun juda katta bozorligini unutmaslik kerak.

• Xitoy "Bir makon – bir yoʻl" loyihasi orqali koʻplab davlatlarga yoʻllar, portlar, temir yoʻllar qurishda yordam beryapti. Xitoy mablagʻiga yirik yoʻllar, temir yoʻllar va sanoat zonalari qurilyapti (masalan, Angren-Pop temir yoʻli, neft-gaz loyihalari).
• Birgina Xitoy mahsulotlari tranziti ortidan juda katta daromad koʻriladi. Bu borada esa kadrlarni yetarlicha tayyorlash kerak boʻladi.
• Xitoy sunʼiy intellekt, 5G va boshqa sohalarda ilgʻor texnologiyalar taklif qilyapti. Gʻarb va boshqa subʼektlar taklif etayotgan texnologiyalarga alternativ koʻpaysa tanlov imkoniyati boʻladi. Hatto, Xitoy bilan hamkorlikda milliy dasturlar yaratish tizimini yoʻlga qoʻyish mumkin. Bunda Oʻzbekistonda yetarlicha salohiyat va infrastruktura bor (Masalan, IT-Park tizimi).
• Xitoy kompaniyalari telekommunikatsiya (Huawei), energiya va transport sohalarida faol.Oʻzbekiston sanoatini modernizatsiya qilish uchun bu katta imkoniyat.
Xavflar:
• Xitoydan ortiqcha qarz olish davlatlarni iqtisodiy jihatdan unga bogʻliq qilib qoʻyadi (buni "qarz tuzogʻi diplomatiyasi" deb atashadi). Agar Xitoy sarmoyasi nazoratsiz koʻpaysa, Oʻzbekiston iqtisodiyoti ortiqcha Xitoyga bogʻliq boʻlib qolishi mumkin. Katta infratuzilma loyihalari uchun olinadigan kreditlar keyin qiyinchilik tugʻdirishi mumkin (boshqa mamlakatlar misoli bor, masalan, Shri-Lanka

• Xitoy sarmoyasining ortishi baʼzan geosiyosiy bosim ortishiga ham olib kelishi mumkin. Xitoy oʻz manfaatlarini qoʻllash uchun iqtisodiy taʼsirini siyosiy bosimga aylantirishi mumkin. Bunda, Gʻarb, Rossiya, Turkiya, Arab davlatlari va Xitoy balansini ushlash juda muhim boʻladi. Buni amalga oshirish esa juda-juda murakkab. Oʻzbekiston buni hozircha uddalayapti, davomli boʻlishi uchun esa aholining siyosiy savodxonligini oshirish va qoʻllab-quvvatlovni taʼminlash kerak boʻladi.
• Maʼlumotlar xavfsizligi, sanoat shpionaji kabi muammolar Xitoy bilan texnologik hamkorlikda muhim masala boʻlib qolyapti. AQSh bu borada juda katta achchiq tajribaga ega. Ammo, bu hodisani teskarisiga ham amalga oshirish va milliy iqtisodiyotini rivojlantirishda Xitoy tajribasini qoʻllash kerak boʻladi.
Oʻzbekiston nima qilishi kerak?
Birichnidan, risklar bor va boʻladi. Ammo, bu risklardan toʻgʻri va aql bilan foydalanish orqali bartaraf etish mumkin. Faqat iqtisodiy oqilona va rentabel loyihalarga sarmoya va kredit olish, qarzga botib qolishdan saqlanish uchun qonunchilik darajasida meʼyorlar (yaʼni qarz chegaralari) belgilanishi lozim.
Ikkinchidan, iqtisodiy kelishuvlarda har doim Oʻzbekiston manfaatlarini himoya qilish. Strategik aktivlar (masalan, portlar, yirik zavodlar) boʻyicha ehtiyotkor boʻlish lozim boʻladi.
Uchinchidan, Xitoydan faqat tayyor mahsulot emas, texnologiya va bilim ham olish choralarini koʻrish kerak. Mahalliy kadrlarni tayyorlash va mustaqil rivojlanishni taʼminlash darkor.
Toʻrtinchidan, faqat Xitoy emas biz ham Xitoy iqtisodiyotida ishtirok etishimiz kerak. Masalan, Yaponiya va Koreya kabi Oʻzbekiston kapitali hissasi mavjud korxonalar tashkil etilishida ishtirok etish.
Farhod Karimovning
Yaqin Sharq va Jahon siyosati boʻyicha ekspert, siyosatshunos
Oʻzbekiston
28.04.2025, 16:39
Ulashish:
Mavzuga oid yangiliklar

AQSh armiyasiga Rossiya va Xitoydan oshib ketish uchun dronlarni xarid qilishga ruxsat berdi
Jahon
11.07.2025, 14:40

Xitoy Markaziy Osiyoning abadiy qoʻshnisiga aylandi
Siyosat
18.06.2025, 17:48

Xitoydagi pirotexnika zavodida portlash sodir boʻldi
Jahon
16.06.2025, 17:55

Xitoyning global xavfsizlik tashabbusi nima?
Siyosat
22.05.2025, 14:25

Xitoyda to‘liq sun’iy intellektga asoslangan shifoxona ochildi
Fan-texnologiya
12.05.2025, 11:08

OCCRP: Jurnalistika jinoyat emas
Jahon
05.05.2025, 18:47
Mashhur yangiliklar

Hindistondagi millatchilik siyosatining hududiy yaxlitlikka taʼsi
Siyosat
30.06.2025, 11:38

Afgʻoniston Yaqin Sharq geosiyosiy shaxmat taxtasida
Jahon
01.07.2025, 13:07

Oʻqituvchilar birgalikda Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirligini sudga berdi
Ta'lim
05.07.2025, 12:55

Soʻz elchixonaga: Bunday urushlarning barchasiga AQSh va Isroil aybdor
Siyosat
25.06.2025, 13:18

Pokiston Trampni Tinchlik boʻyicha Nobel mukofotiga nomzod etib koʻrsatdi
Jahon
21.06.2025, 12:20

Sotuvga qoʻyilgan bola haqidagi xabarga Bolalar ombudsmani munosabat berdi
Oʻzbekiston
27.06.2025, 10:58
So‘nggi yangiliklar

Oʻzbekiston fuqarolarini kruiz sanoatida ish bilan taʼminlash masalalari muhokama qilindi
Iqtisodiyot
20.07.2025, 11:04

Britaniyaning “SandStone Global” kompaniyasi “ Treasures of Uzbekistan” filmini suratga olmoqda
Madaniy
19.07.2025, 14:46

Tramp "The Wall Street Jurnali"dan 10 mln dollar undirish uchun sudga berdi
Jahon
19.07.2025, 13:59

Isroil va Suriya sulhga erishdi
Jahon
19.07.2025, 13:42

Ozarbayjon va Moskva oʻrtasida keskinlik kuchaymoqda
Siyosat
19.07.2025, 13:10

Anomal issiqda nima qilish kerak? Muhim tavsiyalar!
Oʻzbekiston
19.07.2025, 13:02

Namanganda xalqaro terroristik tashkilot "jamoasi" ushlandi
Oʻzbekiston
19.07.2025, 12:56

Bakalavr va magistrlar uchun davlat grantlari soni oshirildi
Ta'lim
19.07.2025, 12:45

Orolboʻyida hayvonot va qushlar dunyosi koʻpaymoqda
Oʻzbekiston
19.07.2025, 11:30

IESlar yarim yillik rejani 101 foizga bajardi
Iqtisodiyot
19.07.2025, 10:09

Oʻzbekiston milliy terma jamoasiga xorijlik murabbiy kerakmi?
Sport
19.07.2025, 08:51

82 marta YHQni buzgan namanganlik otaxon mashinasini yashirib qoʻydi
Oʻzbekiston
18.07.2025, 20:46
Mashhur yangiliklar

Hindistondagi millatchilik siyosatining hududiy yaxlitlikka taʼsi
Siyosat
30.06.2025, 11:38

Afgʻoniston Yaqin Sharq geosiyosiy shaxmat taxtasida
Jahon
01.07.2025, 13:07

Oʻqituvchilar birgalikda Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirligini sudga berdi
Ta'lim
05.07.2025, 12:55

Soʻz elchixonaga: Bunday urushlarning barchasiga AQSh va Isroil aybdor
Siyosat
25.06.2025, 13:18

Pokiston Trampni Tinchlik boʻyicha Nobel mukofotiga nomzod etib koʻrsatdi
Jahon
21.06.2025, 12:20

Sotuvga qoʻyilgan bola haqidagi xabarga Bolalar ombudsmani munosabat berdi
Oʻzbekiston
27.06.2025, 10:58