3 dekabr — Xalqaro nogironlar kuni
Har yili 3 dekabrda butun dunyo Xalqaro nogironlar kunini nishonlaydi. Ushbu kun 1992 yilda Birlashgan Millatlar Tashkiloti tomonidan eʼlon qilingan. Bu sana nogironligi boʻlgan odamlarning huquqlari va imkoniyatlarini yaxshilashga qaratilgan global harakatni qoʻllab-quvvatlash maqsadida tashkil etilgan. Paradigma.uz ham mazkur sana munosabati bilan nogironlar hayotiga doir bo'lgan muhim maʼlumotlarni taqdim etadi.
Ta'lim
03.12.2024, 16:19
Ulashish:

3 dekabr — Xalqaro nogironlar kuni
Dunyo aholisining qancha qismini nogironlar tashkil etadi?
Statistik maʼlumotlarga koʻra, dunyo boʻylab 1,3 milliard odam, yaʼni jahon aholisining 16 foizini nogironligi boʻlgan fuqarolar tashkil qiladi (taxminan har yetti odamdan bir kishi). Dunyoda nogironlar soni koʻpligi bilan tanilgan hududlar asosan rivojlanayotgan mamlakatlar boʻlib, ularda nogironlikning paydo boʻlishi ijtimoiy va iqtisodiy muammolar, salomatlik tizimidagi kamchiliklar va tabiiy ofatlar kabi bir nechta omillar bilan bogʻliq.
Dunyoda eng koʻp nogironligi boʻlgan fuqarolarga ega davlatlarga Hindiston, Xitoy, Nigeriya, Braziliya, Misr, Indoneziya, Zambiya, Markaziy Afrika Respublikasi, Tanzaniya, Keniya (asosan Osiyo, Afrika va Latin Amerikasi hududidagi davlatlar) kabi mamlakatlarni misol keltirish mumkin. Bu hududlarda nogironlik koʻpincha kambagʻallik, yomon sanitariya sharoitlari, oʻqish va tibbiy xizmatlarga cheklangan kirish imkoniyatlari hamda tibbiy yordamning yetarli emasligi sababli koʻproq tarqalgan.
Nogironlik nima sababdan paydo boʻladi?
Nogironlikning kelib chiqishi va nogiron bolalar tugʻilishining koʻpayishi koʻplab omillarga bogʻliq. Genetik va biologik sabablar, atrof-muhit va toksik omillar, ijtimoiy va iqtisodiy sharoitlar, global oʻzgarishlar kabi omillarni sabab sifatida keltirish mumkin.
Genetik mutatsiyalar yoki nasliy kasalliklar nogironlikning asosiy omillaridan biri hisoblanadi. Ayniqsa, ota-onaning yoshi kattaroq boʻlsa, bolada tugʻma nogironlik xavfi oshadi. Yoshi katta ota-onalardan tugʻilgan bolalarda Daun sindromi va boshqa tugʻma kasalliklar ehtimoli yuqori boʻladi.
Shuningdek, pestitsidlar, ogʻir metallar, suv va havo ifloslanishi kabi toksik moddalarga taʼsir qilish tugʻma va rivojlanish nogironliklarini keltirib chiqarishi mumkin. Oxirgi 20-30 yilda kimyoviy moddalar qoʻllanilishi ortishi bilan neurodevelopmental muammolar koʻpaygani qayd etilgan.
Bundan tashqari, qashshoqlik, notoʻgʻri ovqatlanish va sogʻliqni saqlash imkoniyatlarining cheklanganligi ham tugʻma nogironlikka olib kelishi mumkin. Misol uchun, homiladorlik paytida vitaminlar va minerallar yetishmasligi homilaning notoʻgʻri rivojlanishiga sabab boʻladi.
COVID-19 pandemiyasi kabi global muammolar homiladorlik davrida ayollarning salomatligiga salbiy taʼsir qilib, nogiron bolalar tugʻilish ehtimolini oshirishi mumkin. Homiladorlik paytida stress, cheklangan tibbiy xizmatlar va notoʻgʻri parvarish bu xavfni yanada kuchaytiradi,
Oʻzbekistonda nogironligi boʻlgan fuqarolarga munosabat
Oʻzbekistonda nogironlarga yaratilgan sharoitlar va qonunchilikdagi kamchiliklar hali toʻliq yechilmagan muammolarni yuzaga keltirmoqda. Respublikada nogironlar huquqlarini himoya qilishda sezilarli qadamlar tashlangan boʻlsada, hali koʻplab sohalarda yetarli sharoitlar yaratilmagan.
— Koʻplab jamoat joylari va infratuzilma obʼektlari nogironlar uchun moslashtirilmagan. Bunga koʻchalar, ijtimoiy xizmat koʻrsatish binolari va taʼlim maskanlari kiradi. Transportda qulayliklarning cheklanganligi esa nogironlar uchun harakatchanlikni yanada murakkablashtiradi.
— Mehnat bozorida nogironlar uchun ish oʻrinlari yaratishda murakkabliklar mavjud. Korxonalar tomonidan ish sharoitlarini moslashtirish kam uchraydi. Baʼzi tashkilotlar bu boʻyicha yetarli malakaga ega emas yoki bu masalani eʼtibordan chetda qoldiradi.
— Nogiron bolalar uchun maxsus taʼlim dasturlari yetarli darajada joriy etilmagan. Raqamli texnologiyalardan foydalanishda texnologik qulayliklar (masalan, moslashtirilgan dasturlar yoki til variantlari) hali keng qoʻllanilmagan.
Oʻzbekiston 2021 yilda Nogironlar huquqlari toʻgʻrisidagi BMT Konvensiyasiga qoʻshildi, bu nogironlarni ijtimoiy himoya qilish va ularning jamiyatga integratsiyasini taʼminlashda xizmat qilishi kerak.
Hukumat 2022-2026 yillar uchun yangi strategiyani qabul qilgan boʻlib, bu reja ijtimoiy muhofaza tizimini yanada kuchaytirishni nazarda tutadi. Ammo oradan ikki yil oʻtgani qaramay, mamlakatda hanuz aytarli darajada katta oʻzgarishlar yuz bermadi.
Ularning hayotini yaxshilar uchun nimalar qilish kerak?
Nogironlar uchun moʻljallangan liftlar, rampalar va yoʻlaklar sonini oshirish zarur. Bu esa ularga kundalik hayotda oʻzini erkin his qilish imkonini beradi. Nogiron bolalar uchun inklyuziv taʼlim dasturlari va moslashtirilgan oʻquv materiallarini keng joriy qilish lozim.
Nogironlar huquqlariga oid maʼlumotlarni ommaga kengroq yetkazish va bu borada xabardorlikni oshirish jamiyatdagi munosabatni yaxshilashda yordam beradi.
Ta'lim
03.12.2024, 16:19
Ulashish:
Mavzuga oid yangiliklar

BMT Gulnora Karimovani noqonuniy hibsga olinganligini aytmoqda. Bu borada Oʻzbekiston hukumati nima deydi?
Oʻzbekiston
09.07.2025, 17:53

Gʻazodagi voqealarning barchasi butun dunyo koʻz oʻngida sodir boʻlmoqda — Antoniu Gutterish
Jahon
24.05.2025, 14:53

Rossiya Malayziya samolyotini urib tushirishda aybdor deb topildi — BMT
Jahon
13.05.2025, 11:43

Xalqaro Amnitsiya O‘zbekistondagi inson huquqlari yomonligini yozmoqda
Oʻzbekiston
02.05.2025, 12:19

Gulnora Karimovaning qancha pullari Oʻzbekistonga qaytarildi, ular qayerga sarflandi?
Oʻzbekiston
29.04.2025, 12:21
Mashhur yangiliklar

Hindistondagi millatchilik siyosatining hududiy yaxlitlikka taʼsi
Siyosat
30.06.2025, 11:38

Tramp Eronni soʻzsiz taslim boʻlishga chaqirdi – NYT
Jahon
18.06.2025, 00:53

Oʻqituvchilar birgalikda Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirligini sudga berdi
Ta'lim
05.07.2025, 12:55

G7 toʻliq Isroilni qoʻllab-quvvatlaydi — OAV
Jahon
17.06.2025, 14:44

Afgʻoniston Yaqin Sharq geosiyosiy shaxmat taxtasida
Jahon
01.07.2025, 13:07

Pokiston Trampni Tinchlik boʻyicha Nobel mukofotiga nomzod etib koʻrsatdi
Jahon
21.06.2025, 12:20
So‘nggi yangiliklar

Samarqandda 16 yoshli qiz burun operatsiyasidan keyin vafot etdi
Oʻzbekiston
11.07.2025, 12:36

Erondan afgʻonistonliklar deportatsiya qilinmoqda
Siyosat
11.07.2025, 12:20

Buyuk Britaniyadagi Islom merosining bebaho xazinasi namunalari Oʻzbekistonga qaytarilmoqda
Madaniy
11.07.2025, 09:30

Eldor Shomurodov "Istanbul Bashakshehir" futbolchisi!
Sport
11.07.2025, 09:00

Oʻzbekistonda 398 mingga yaqin korxonalar faoliyat yuritmoqda
Iqtisodiyot
10.07.2025, 19:30

Sobiq jahon chepioni sirtdan 15 yillik qamoq jazosiga hukm qilindi
Sport
10.07.2025, 19:00

Qarib 60 mingga yaqin oʻzbekistonliklar Shengen vizasi uchun ariza topshirgan
Siyosat
10.07.2025, 18:30

Andijon va Surxondaryoda coliq boshqarmalarining bosh inspektorlariga nisbatan jinoyat ishlari qoʻzgʻatildi
Oʻzbekiston
10.07.2025, 18:00

Toshkentda yangi qurilayotgan binoda yongʻin yuz berdi
Oʻzbekiston
10.07.2025, 16:46

Oʻzbekistonda toʻylar: aholi kamxarj va ixcham marosimlar tarafdori
Oʻzbekiston
09.07.2025, 19:07

BMT Gulnora Karimovani noqonuniy hibsga olinganligini aytmoqda. Bu borada Oʻzbekiston hukumati nima deydi?
Oʻzbekiston
09.07.2025, 17:53

Buxoroda yuz bergan yongʻindan 9 kishi qutqarildi
Oʻzbekiston
09.07.2025, 13:39
Mashhur yangiliklar

Hindistondagi millatchilik siyosatining hududiy yaxlitlikka taʼsi
Siyosat
30.06.2025, 11:38

Tramp Eronni soʻzsiz taslim boʻlishga chaqirdi – NYT
Jahon
18.06.2025, 00:53

Oʻqituvchilar birgalikda Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirligini sudga berdi
Ta'lim
05.07.2025, 12:55

G7 toʻliq Isroilni qoʻllab-quvvatlaydi — OAV
Jahon
17.06.2025, 14:44

Afgʻoniston Yaqin Sharq geosiyosiy shaxmat taxtasida
Jahon
01.07.2025, 13:07

Pokiston Trampni Tinchlik boʻyicha Nobel mukofotiga nomzod etib koʻrsatdi
Jahon
21.06.2025, 12:20