Samarqandlik olima qurilish chiqindilaridan qurilishbop material ixtiro qildi

Olima ilmiy tadqiqotlarining asosini atrof-muhit musaffoligini saqlash, qurilish materiallari ishlab chiqarish korxonalaridan atmosferaga chiqarilayotgan zararli moddalar taʼsirini kamaytirish kabi masalalar tashkil etadi. 

Bu boradagi izlanishlari tufayli bir qator natijalarga erishdi. Misol uchun, korxonalarda changni tozalash uchun yangi turdagi uskunalar yaratdi va ayni paytda ulardan shifer, asfalt beton ishlab chiqarish korxonalarida ikkinchi bosqichli tozalash uskunasi sifatida foydalanilmoqda. Shu kabi ixtiro va yangi loyihalari uchun 3 ta patent, bir nechta xalqaro va mahalliy grantlar sohibi boʻlgan. 

– Yurtimizda qurilish materiallari ishlab chiqarish sanoati rivojlanib, ishlab chiqarish quvvatlari oshib bormoqda, – deydi Samarqand davlat universiteti dotsenti G.Keldiyorova. – Shu bilan birga bu korxonalarning atrof-muhitga salbiy taʼsiri ham koʻpaymoqda. Ana shu taʼsirni kamaytirish va chiqindisiz texnologiyalardan keng foydalanishda ishlab chiqarish chiqindilarini saralash  muhim ayamiyatga ega. Shu maqsadda olib borilayotgan ilmiy izlanishlarimda qurilish chiqindilarini qayta ishlagan holda ikkilamchi mahsulot sifatida qurilish sohasida foydalanishni tadqiq qildim. Yaxshi bilamiz, hozir qurilish materiallari ishlab chiqarish korxonalarida yoki maxsus chiqindi poligonlarida bir necha ming kvadrat metr maydonda qurilish chiqindilari toʻplanib qolgan. Afsuski, ulardan foydalanish yoki qayta ishlash boʻyicha koʻzga koʻrinarli loyihalar mavjud emas. Bizning tadqiqotimiz aynan shu chiqindilarni qayta ishlab ikkilamchi mahsulot ishlab chiqarishga qaratilgan. Bu borada olib borgan izlanishlarimiz, turli sohalar vakillarining xulosalari asosida chiqindidan qurilish materiali tayyorlashga erishdik. Yangi turdagi mahsulotni ishlab chiqarishda suv va tuproq resurslariga ehtiyoj boʻlmaydi. Lekin mahsulotning sifati va foydalanish davrining uzoq muddatliligi va, eng muhimi, arzonligi unga talabni oshiradi. 

G.Keldiyorova yangi mahsulotni yaratish, sinov jarayonlarida vaqtini laboratoriyalarda, ishlab chiqarish korxonalarida, olima ayollar granti hisobiga tashkil etilgan ustaxonalarda oʻtkazdi. Lekin olima boshqa paytlarda ham yonida qandaydir chiqindi qotishmasi yoki konteynerchada chiqindilar qorishmasini koʻtarib yurganida ayrimlar unga boshqacha qaragani, uddasidan chiqib boʻlmaydigan ishga urinyapsiz, deb ochiqcha aytganlarida ham izlanishlardan toʻxtamadi. Tadqiqotlar natija berib, chiqindidan mahsulot ishlab chiqarilib, uch marta eksperimentdan muvaffaqiyatli oʻtgach, patent olish uchun Adliya vazirligi huzuridagi Intellektual mulk agentligiga hujjat topshirdi. 

– Mahsulot patentlashtirilgach korxona ochib, ishlab chiqarishni yoʻlga qoʻymoqchimiz, – deydi Gulmira Keldiyorova. – Kelgusida qurilish chiqindilaridan yana bir necha turdagi ikkilamchi mahsulotlar olish borasida izlanishlarni davom ettiramiz. Bunday ixtirolarim orqali tabiiy resurslarni tejash, chiqindisiz texnologiyalarni yanada takomillashtirishni keng yoʻlga qoʻymoqchiman.