Хитой Ўзбекистон учун ҳам хавф, ҳам имкониятдир
Сўнги вақтларда нафақат Ўзбекистон балки кўплаб мамлакатлар хусусан АҚШ Хитойдан келаётган иқтисодий хавф ва хатарлар ҳақида олдингидан кўпроқ ўйлай бошлади. Ўзбекистон медиаси ҳамда баъзи жамоат фаоллари Хитойнинг Ўзбекистонга нафақат иқтисодий баки геосиёсий жиҳатдан хавф эканлиги ҳақида фикрларини очиқ ойдин айта бошлади. Биз эса Хитойнинг Ўзбекистонга ҳам хавфли томонларини ҳам фойда томонларини кўриб чиқамиз.
Ўзбекистон
28.04.2025, 16:39
Улашиш:

Имкониятлар:
• Хитой дунёдаги энг йирик бозорлардан бири. У билан савдо қилиш ҳар бир мамлакат учун катта иқтисодий фойда олиш имкониятини беради. Хитой Ўзбекистоннинг йирик савдо ҳамкорларидан бири (2024 йилда Хитой билан товар айланмаси Россиядан ҳам ўтиб кетди). Ўзбекистонда "Яшил энергетика" тизими тўлиқ ишга тушадиган бўлса Хитой бизнинг электр-энергетика учун жуда катта бозорлигини унутмаслик керак.

• Хитой "Бир макон – бир йўл" лойиҳаси орқали кўплаб давлатларга йўллар, портлар, темир йўллар қуришда ёрдам беряпти. Хитой маблағига йирик йўллар, темир йўллар ва саноат зоналари қуриляпти (масалан, Ангрен-Поп темир йўли, нефть-газ лойиҳалари).
• Биргина Хитой маҳсулотлари транзити ортидан жуда катта даромад кўрилади. Бу борада эса кадрларни етарлича тайёрлаш керак бўлади.
• Хитой сунъий интеллект, 5G ва бошқа соҳаларда илғор технологиялар таклиф қиляпти. Ғарб ва бошқа субъектлар таклиф этаётган технологияларга альтернатив кўпайса танлов имконияти бўлади. Ҳатто, Хитой билан ҳамкорликда миллий дастурлар яратиш тизимини йўлга қўйиш мумкин. Бунда Ўзбекистонда етарлича салоҳият ва инфраструктура бор (Масалан, IT-Парк тизими).
• Хитой компаниялари телекоммуникация (Huawei), энергия ва транспорт соҳаларида фаол.Ўзбекистон саноатини модернизация қилиш учун бу катта имконият.
Хавфлар:
• Хитойдан ортиқча қарз олиш давлатларни иқтисодий жиҳатдан унга боғлиқ қилиб қўяди (буни "қарз тузоғи дипломатияси" деб аташади). Агар Хитой сармояси назоратсиз кўпайса, Ўзбекистон иқтисодиёти ортиқча Хитойга боғлиқ бўлиб қолиши мумкин. Катта инфратузилма лойиҳалари учун олинадиган кредитлар кейин қийинчилик туғдириши мумкин (бошқа мамлакатлар мисоли бор, масалан, Шри-Ланка

• Хитой сармоясининг ортиши баъзан геосиёсий босим ортишига ҳам олиб келиши мумкин. Хитой ўз манфаатларини қўллаш учун иқтисодий таъсирини сиёсий босимга айлантириши мумкин. Бунда, Ғарб, Россия, Туркия, Араб давлатлари ва Хитой балансини ушлаш жуда муҳим бўлади. Буни амалга ошириш эса жуда-жуда мураккаб. Ўзбекистон буни ҳозирча уддалаяпти, давомли бўлиши учун эса аҳолининг сиёсий саводхонлигини ошириш ва қўллаб-қувватловни таъминлаш керак бўлади.
• Маълумотлар хавфсизлиги, саноат шпионажи каби муаммолар Хитой билан технологик ҳамкорликда муҳим масала бўлиб қоляпти. АҚШ бу борада жуда катта аччиқ тажрибага эга. Аммо, бу ҳодисани тескарисига ҳам амалга ошириш ва миллий иқтисодиётини ривожлантиришда Хитой тажрибасини қўллаш керак бўлади.
Ўзбекистон нима қилиши керак?
Биричнидан, рисклар бор ва бўлади. Аммо, бу рисклардан тўғри ва ақл билан фойдаланиш орқали бартараф этиш мумкин. Фақат иқтисодий оқилона ва рентабель лойиҳаларга сармоя ва кредит олиш, қарзга ботиб қолишдан сақланиш учун қонунчилик даражасида меъёрлар (яъни қарз чегаралари) белгиланиши лозим.
Иккинчидан, иқтисодий келишувларда ҳар доим Ўзбекистон манфаатларини ҳимоя қилиш. Стратегик активлар (масалан, портлар, йирик заводлар) бўйича эҳтиёткор бўлиш лозим бўлади.
Учинчидан, Хитойдан фақат тайёр маҳсулот эмас, технология ва билим ҳам олиш чораларини кўриш керак. Маҳаллий кадрларни тайёрлаш ва мустақил ривожланишни таъминлаш даркор.
Тўртинчидан, фақат Хитой эмас биз ҳам Хитой иқтисодиётида иштирок этишимиз керак. Масалан, Япония ва Корея каби Ўзбекистон капитали ҳиссаси мавжуд корхоналар ташкил этилишида иштирок этиш.
Фарҳод Каримовнинг
Яқин Шарқ ва Жаҳон сиёсати бўйича эксперт, сиёсатшунос
Ўзбекистон
28.04.2025, 16:39
Улашиш:
мавзуга оид янгиликлар

Хитойдаги пиротехника заводида портлаш содир бўлди
Жаҳон
16.06.2025, 17:55

Хитойнинг глобал хавфсизлик ташаббуси нима?
Сиёсат
22.05.2025, 14:25

Хитойда тўлиқ сунъий интеллектга асосланган шифохона очилди
Фан-технология
12.05.2025, 11:08

Ўзбекистонда аҳоли дам олиш учун ажратилган ерларни хусусийлаштириш тақиқланди
Ўзбекистон
06.05.2025, 15:40

Кашмир инқирози – 2025: Қисқа таҳлилий ҳисобот
Сиёсат
06.05.2025, 14:19

OCCRP: Журналистика жиноят эмас
Жаҳон
05.05.2025, 18:47
машҳур янгиликлар

Нега Тошкент бош режаси харитасининг янги талқини саволлардан кўра кўпроқ хавотир уйғотмоқда?
Ўзбекистон
26.05.2025, 10:44

"Anhor.uz" сайтининг хусусийлаштириш бўйича ўтказилган текшируви таҳририят ходимларига босим ўтказди
Ўзбекистон
02.06.2025, 14:28

Жаҳон банки яна Ўзбекистонга имтиёзли кредит ажратди
Иқтисодиёт
21.05.2025, 09:51

Тошкентда уч нафар милиция ходими маҳбусларни қийноққа солганликда айбланди
Ўзбекистон
30.05.2025, 14:12

Жавоҳир Синдаров бугунги мусобақада туркиялик Ягиз Каан Эрдогмус қаршига ўйнайди
Спорт
22.05.2025, 13:28

ОТМ ўқишга кириш учун қабул бошланди
Таълим
05.06.2025, 14:45
сўнгги янгиликлар

20 та мусулмон мамлакат Исроилнинг Эронга тажовузини қоралаб, қўшма баёнот қабул қилди
Сиёсат
18.06.2025, 12:37

Исроилдаги ўзбекистонликлар мамлакатни қандай тарк этиши мумкин?
Сиёсат
18.06.2025, 11:26

Шимолий Корея Курскни тиклаш учун Россияга ишчи юборади
Жаҳон
18.06.2025, 11:01

Ўзбекистонга олиб келинган украиналик болаларга 2 мингта ўқув қуроллари тўплами совға қилинди
Сиёсат
18.06.2025, 10:34

Эрон АҚШнинг Яқин Шарқдаги ҳарбий базаларига ҳужум қилиши мумкин — NYT
Жаҳон
18.06.2025, 09:31

Трамп Покистон генерали билан учрашмоқчи
Жаҳон
18.06.2025, 09:10

Трамп Эронни шартсиз таслим бўлишга чақирди – NYT
Жаҳон
18.06.2025, 00:53

G7 тўлиқ Исроилни қўллаб-қувватлайди — ОАВ
Жаҳон
17.06.2025, 14:44

Хитойдаги пиротехника заводида портлаш содир бўлди
Жаҳон
16.06.2025, 17:55

Адлия вазирлиги "жинс" билан боғлиқ хабарларга муносабат берди
Ўзбекистон
16.06.2025, 17:32

Собиқ депутат Қобил Дўсов озодликдан маҳрум этилди
Ўзбекистон
16.06.2025, 16:35

Исроил разведкасига ишлаган шахс Эронда ўлимга ҳукм қилинди
Жаҳон
16.06.2025, 16:07
машҳур янгиликлар

Нега Тошкент бош режаси харитасининг янги талқини саволлардан кўра кўпроқ хавотир уйғотмоқда?
Ўзбекистон
26.05.2025, 10:44

"Anhor.uz" сайтининг хусусийлаштириш бўйича ўтказилган текшируви таҳририят ходимларига босим ўтказди
Ўзбекистон
02.06.2025, 14:28

Жаҳон банки яна Ўзбекистонга имтиёзли кредит ажратди
Иқтисодиёт
21.05.2025, 09:51

Тошкентда уч нафар милиция ходими маҳбусларни қийноққа солганликда айбланди
Ўзбекистон
30.05.2025, 14:12

Жавоҳир Синдаров бугунги мусобақада туркиялик Ягиз Каан Эрдогмус қаршига ўйнайди
Спорт
22.05.2025, 13:28

ОТМ ўқишга кириш учун қабул бошланди
Таълим
05.06.2025, 14:45