Vashington post: Oʻzbekiston taqdim etgan xato raqamlar butun dunyoni yanglishtirdi
Oʻzbekiston tomonidan xalqaro nashrga bergan notoʻgʻri maʼlumotlari yuzasidan jiddiy muammolar kelib chiqqan.
2024 yilda “Nature” jurnalida Jahon iqtisodiyoti 2050 yilga borib iqlim oʻzgarishi iqtisodga , global YaIM taʼsir etishi haqida maqola chop etilgan edi.
Siyosat
07.08.2025, 19:26
Ulashish:

Foto: Vashington post
Buyuk Britaniya joylashgan Carbonbrief nashrining tahliliga koʻra, 2024 yilda eng koʻp iqtibos keltirilgan ikkinchi yirik maqola boʻlgan. Ushbu maqolada Oʻzbekiston notoʻgʻri maʼlumotlar boʻlgan. Bu maʼlumot Oʻzbekiston hukumati tomonidan berilgan.
Hujjatda mamlakatlar tahlili va maʼlumotlar toʻplami esa AQSh hukumati, Jahon banki va boshqa institutlar tomonidan moliyaviy rejalashtirish uchun ishlatilgan.
Oʻzbekiston maʼlumotlar toʻplamidan olib tashlanganidan soʻng, prognozlar sezilarli darajada kamaydi — 2100 yildagi 62 foizdan 23 foizga va 2050 yilga borib 19 foizdan 6 foizga tushadi. Xatolikni Stenford universitetining global siyosat laboratoriyasi direktori va yangi sharh mualliflaridan biri Solomon Sian jamoasi aniqlagan.
"Maʼlumotlar bilan ishlaydigan har bir kishi maʼlumotlarni koʻrib chiqish va ularning maqsadga muvofiqligiga ishonch hosil qilish uchun maʼlum bir masʼuliyatga ega", - degan Sian.
Biroq, asl maqola mualliflari, ularning tahlillari hali ham davom etayotganini taʼkidlamoqda.
Ular Oʻzbekiston maʼlumotlariga diqqat bilan qarashdi. Maʼlumotlar toʻplami mamlakat yalpi ichki mahsuloti 2000 yilda keskin pasayib, deyarli 90 foizni yoʻqotganini koʻrsatdi. Keyin 2010 yilda u baʼzi hududlarda YaIM 90 foizdan oshganini koʻrsatdi. Boshqa yillar ham shunday koʻrsatkichlar kuzatildi.
Jahon banki maʼlumotlariga koʻra, soʻnggi 40 yil ichida mamlakatning oʻsishi aslida juda oddiy boʻlib, 0,2 foiz pasayishdan 7,7 foizgacha oʻsish oraligʻida boʻlgan.
Dastlabki tadqiqot maʼlumotlaridagi bu keskin oʻzgarishlar harorat va yogʻingarchilik oʻzgarishlarini iqtisodiy oʻsish bilan bogʻlaydigan asosiy modelda ustunlik qildi. Buning natijasida iqlim oʻzgarishi YaIMga jiddiy zarar yetkazishini koʻrsatadigan model paydo boʻldi.
Syang bu natijalarni hayratlanarli deb topdi. "Koʻp maʼlumotlar mavjud boʻlganida, kichik bir mamlakat shunchalik taʼsir koʻrsatishi mumkinligi mantiqqa toʻgʻri kelmaydi," degan Syang. Shuning uchun, u natijalar va maʼlumotlarni puxta tekshirish zarurligini taʼkidladi.
Dastlabki maqola mualliflari - Germaniyadagi Potsdam iqlim taʼsirini oʻrganish instituti olimlari - boshqacha fikrda. Ularning aytishicha, Oʻzbekiston maʼlumotlaridagi xatolik asl maʼlumotlarni qayta ishlashdagi muammolar tufayli yuz bergan. Qoʻshimcha tahlilda ular Oʻzbekiston maʼlumotlarini tuzatib, modellarining asosiy iqtisodiy tendensiyalarni nazorat qilish usulini ham oʻzgartirdilar.
Potsdam instituti postdoktorant-tadqiqotchisi Maksimilian Kots shunday deydi: "Buni amalga oshirib, hisob-kitoblarimiz umuman olganda yanada ishonchliroq boʻlishini aniqladik".
Ushbu oʻzgartirilgan usulni qoʻllab, ular dastlabki xulosalariga juda yaqin natijalarni oldilar. Masalan, 2050 yilga kelib 19 foizlik zarar oʻrniga, yangi tahlil 17 foizni koʻrsatmoqda.
Berlin Texnika universiteti atrof-muhit iqtisodiyoti professori va dastlabki tadqiqotning yana bir muallifi Leonie Venz shunday dedi: "Biz minnatdormiz va ularning bu masalalarga eʼtibor qaratishi ilmiy jarayonning yaxshi qismi deb oʻylayman. Ammo muhimi shundaki, maqolaning asosiy xulosalari oʻz kuchida qolmoqda va taxminlarda faqat ozgina oʻzgarishlar bor".
Biroq, bu oʻzgarish maqola metodologiyasini oʻzgartirishni talab qildi va tanqidchilar hali ham bunga shubha bilan qarashmoqda.
Yalpi ichki mahsulotdagi oʻzgarishlarning kattaligi haqidagi xavotirlar oʻzaro tekshirish jarayonida allaqachon aniq boʻlgan edi. Nature jurnali tomonidan ommaga eʼlon qilingan taqriz hujjatida nomaʼlum bir sharhlovchi shunday deb yozgan: "Men bularning barchasini yaxshi tushuntirilgan va ishonchli deb topaman, ammo shaxsan, natijalarga ishonishim qiyin, chunki zararlar mutlaq doimiy boʻlmagani holda, ular kutilmagan darajada katta koʻrinadi."
Mualliflar bilan fikr almashgandan soʻng, taqrizchi keyinchalik maqolaning nashr etilishini maʼqulladi.
Syanning taʼkidlashicha, bu tadqiqot fanning oʻzini qanday tuzatishining muhim misolidir va "Haydovchining xatosi tufayli bitta avtohalokatning sodir boʻlishi, barcha avtomobillar asosiy jihatdan nosoz degan xulosaga olib kelmaydi."
Siyosat
07.08.2025, 19:26
Ulashish:
Mavzuga oid yangiliklar

Indoneziya aviakompaniyalariga Oʻzbekistonning barcha xalqaro aeroportlariga parvoz qilish huquqi berildi
Oʻzbekiston
07.08.2025, 15:33

Oʻzbekiston iqtisodiy oʻsish boʻyicha barcha qoʻshinlaridan ortda qolmoqda
Iqtisodiyot
07.08.2025, 10:07

Bolalarning haqoratlanishi va oʻldirilishiga kim aybdor?
Oʻzbekiston
05.08.2025, 16:59

Iyul oyida rekord darajada “yashil energetika” ishlab chiqarildi
Iqtisodiyot
05.08.2025, 12:10

Oʻzbekiston AQShdan paxta import qilmoqchi
Siyosat
05.08.2025, 11:55

Oʻzbekistonda tahsil olayotgan hindistonlik talaba samolyotdagi parvoz vaqtida inson hayotini saqlab qoldi
Jahon
01.08.2025, 16:51
Mashhur yangiliklar

"Mufassa" Sodiqovaga 25 million soʻm toʻlaydigan boʻldi
Oʻzbekiston
21.07.2025, 11:41

Erondan afgʻonistonliklar deportatsiya qilinmoqda
Siyosat
11.07.2025, 12:20

Tolibonning Badaxshondagi harakatlari uning tashqi siyosiy taktikasining bir qismimi?
Jahon
15.07.2025, 10:57

"Yangi Oʻzbekiston" bogʻiga tutash koʻcha bir oyga yopildi
Oʻzbekiston
09.07.2025, 12:00

Oʻz qiziga jinsiy zoʻravonlik qilgan otaga hukm oʻqildi
Oʻzbekiston
28.07.2025, 14:11

Xorazmda 2 nafar voyaga yetmagan qiz 7 qavatdan qulab halok boʻldi
Oʻzbekiston
09.07.2025, 00:36
So‘nggi yangiliklar

Apple kelgusi 4 yil ichida AQShga 600 mlrd dollar sarmoya kiritadi
Jahon
07.08.2025, 19:00

Yashnoboddagi “dom”da yongʻin chiqdi
Oʻzbekiston
07.08.2025, 18:01

“Tonirovka” arzonlashishi mumkin
Oʻzbekiston
07.08.2025, 16:15

Indoneziya aviakompaniyalariga Oʻzbekistonning barcha xalqaro aeroportlariga parvoz qilish huquqi berildi
Oʻzbekiston
07.08.2025, 15:33

Oʻzbek sportida doping bilan bogʻliq muammolar
Sport
07.08.2025, 11:05

AQShda harbiy xizmatchi Rossiya foydasiga shpionlikda ayblanib qoʻlga olindi
Jahon
07.08.2025, 10:33

Oʻzbekiston iqtisodiy oʻsish boʻyicha barcha qoʻshinlaridan ortda qolmoqda
Iqtisodiyot
07.08.2025, 10:07

Samarqandda zamonaviy avtovokzal foydalanishga topshirildi
Oʻzbekiston
07.08.2025, 10:02

Toshkentda ijara toʻlovlarining pasayishi davom etmoqda
Iqtisodiyot
07.08.2025, 09:01

Xitoyda tarqalgan bezgak Oʻzbekiston uchun xavflimi? Rasmiy munosabat berildi
Oʻzbekiston
06.08.2025, 21:30

Oʻzbekistonda oqova suvlarni qayta ishlashda Britaniya texnologiyalari joriy etiladi
Oʻzbekiston
06.08.2025, 20:27
Mashhur yangiliklar

"Mufassa" Sodiqovaga 25 million soʻm toʻlaydigan boʻldi
Oʻzbekiston
21.07.2025, 11:41

Erondan afgʻonistonliklar deportatsiya qilinmoqda
Siyosat
11.07.2025, 12:20

Tolibonning Badaxshondagi harakatlari uning tashqi siyosiy taktikasining bir qismimi?
Jahon
15.07.2025, 10:57

"Yangi Oʻzbekiston" bogʻiga tutash koʻcha bir oyga yopildi
Oʻzbekiston
09.07.2025, 12:00

Oʻz qiziga jinsiy zoʻravonlik qilgan otaga hukm oʻqildi
Oʻzbekiston
28.07.2025, 14:11

Xorazmda 2 nafar voyaga yetmagan qiz 7 qavatdan qulab halok boʻldi
Oʻzbekiston
09.07.2025, 00:36