Vashington post: Oʻzbekiston taqdim etgan xato raqamlar butun dunyoni yanglishtirdi

Oʻzbekiston tomonidan xalqaro nashrga bergan notoʻgʻri  maʼlumotlari yuzasidan jiddiy muammolar kelib chiqqan.

2024 yilda “Nature” jurnalida Jahon iqtisodiyoti 2050 yilga borib iqlim oʻzgarishi iqtisodga , global YaIM taʼsir etishi haqida maqola chop etilgan edi.

Ulashish:

Vashington post: Oʻzbekiston taqdim etgan xato raqamlar butun dunyoni yanglishtirdi

Foto: Vashington post

Buyuk Britaniya joylashgan Carbonbrief nashrining tahliliga koʻra, 2024 yilda eng koʻp iqtibos keltirilgan ikkinchi yirik maqola boʻlgan. Ushbu maqolada Oʻzbekiston notoʻgʻri maʼlumotlar boʻlgan. Bu maʼlumot Oʻzbekiston hukumati tomonidan berilgan.

Hujjatda mamlakatlar tahlili va maʼlumotlar toʻplami esa AQSh hukumati, Jahon banki va boshqa institutlar tomonidan moliyaviy rejalashtirish uchun ishlatilgan.

 

Oʻzbekiston maʼlumotlar toʻplamidan olib tashlanganidan soʻng, prognozlar sezilarli darajada kamaydi — 2100 yildagi 62 foizdan 23 foizga va 2050 yilga borib 19 foizdan 6 foizga tushadi. Xatolikni Stenford universitetining global siyosat laboratoriyasi direktori va yangi sharh mualliflaridan biri Solomon Sian jamoasi aniqlagan.

 

"Maʼlumotlar bilan ishlaydigan har bir kishi maʼlumotlarni koʻrib chiqish va ularning maqsadga muvofiqligiga ishonch hosil qilish uchun maʼlum bir masʼuliyatga ega", - degan Sian.

 

Biroq, asl maqola mualliflari, ularning tahlillari hali ham davom etayotganini taʼkidlamoqda.

 

Ular Oʻzbekiston maʼlumotlariga diqqat bilan qarashdi. Maʼlumotlar toʻplami mamlakat yalpi ichki mahsuloti 2000 yilda keskin pasayib, deyarli 90 foizni yoʻqotganini koʻrsatdi. Keyin 2010 yilda u baʼzi hududlarda YaIM 90 foizdan oshganini koʻrsatdi. Boshqa yillar ham shunday koʻrsatkichlar kuzatildi.

 

Jahon banki maʼlumotlariga koʻra, soʻnggi 40 yil ichida mamlakatning oʻsishi aslida juda oddiy boʻlib, 0,2 foiz pasayishdan 7,7 foizgacha oʻsish oraligʻida boʻlgan.

 

Dastlabki tadqiqot maʼlumotlaridagi bu keskin oʻzgarishlar harorat va yogʻingarchilik oʻzgarishlarini iqtisodiy oʻsish bilan bogʻlaydigan asosiy modelda ustunlik qildi. Buning natijasida iqlim oʻzgarishi YaIMga jiddiy zarar yetkazishini koʻrsatadigan model paydo boʻldi.

Syang bu natijalarni hayratlanarli deb topdi. "Koʻp maʼlumotlar mavjud boʻlganida, kichik bir mamlakat shunchalik taʼsir koʻrsatishi mumkinligi mantiqqa toʻgʻri kelmaydi," degan Syang. Shuning uchun, u natijalar va maʼlumotlarni puxta tekshirish zarurligini taʼkidladi.

 

Dastlabki maqola mualliflari - Germaniyadagi Potsdam iqlim taʼsirini oʻrganish instituti olimlari - boshqacha fikrda. Ularning aytishicha, Oʻzbekiston maʼlumotlaridagi xatolik asl maʼlumotlarni qayta ishlashdagi muammolar tufayli yuz bergan. Qoʻshimcha tahlilda ular Oʻzbekiston maʼlumotlarini tuzatib, modellarining asosiy iqtisodiy tendensiyalarni nazorat qilish usulini ham oʻzgartirdilar.

 

Potsdam instituti postdoktorant-tadqiqotchisi Maksimilian Kots shunday deydi: "Buni amalga oshirib, hisob-kitoblarimiz umuman olganda yanada ishonchliroq boʻlishini aniqladik".

 

Ushbu oʻzgartirilgan usulni qoʻllab, ular dastlabki xulosalariga juda yaqin natijalarni oldilar. Masalan, 2050 yilga kelib 19 foizlik zarar oʻrniga, yangi tahlil 17 foizni koʻrsatmoqda.

 

Berlin Texnika universiteti atrof-muhit iqtisodiyoti professori va dastlabki tadqiqotning yana bir muallifi Leonie Venz shunday dedi: "Biz minnatdormiz va ularning bu masalalarga eʼtibor qaratishi ilmiy jarayonning yaxshi qismi deb oʻylayman. Ammo muhimi shundaki, maqolaning asosiy xulosalari oʻz kuchida qolmoqda va taxminlarda faqat ozgina oʻzgarishlar bor".

 

Biroq, bu oʻzgarish maqola metodologiyasini oʻzgartirishni talab qildi va tanqidchilar hali ham bunga shubha bilan qarashmoqda.

 

Yalpi ichki mahsulotdagi oʻzgarishlarning kattaligi haqidagi xavotirlar oʻzaro tekshirish jarayonida allaqachon aniq boʻlgan edi. Nature jurnali tomonidan ommaga eʼlon qilingan taqriz hujjatida nomaʼlum bir sharhlovchi shunday deb yozgan: "Men bularning barchasini yaxshi tushuntirilgan va ishonchli deb topaman, ammo shaxsan, natijalarga ishonishim qiyin, chunki zararlar mutlaq doimiy boʻlmagani holda, ular kutilmagan darajada katta koʻrinadi."

 

Mualliflar bilan fikr almashgandan soʻng, taqrizchi keyinchalik maqolaning nashr etilishini maʼqulladi.

 

Syanning taʼkidlashicha, bu tadqiqot fanning oʻzini qanday tuzatishining muhim misolidir va "Haydovchining xatosi tufayli bitta avtohalokatning sodir boʻlishi, barcha avtomobillar asosiy jihatdan nosoz degan xulosaga olib kelmaydi."

Siyosat

07.08.2025, 19:26

Ulashish:

Mavzuga oid yangiliklar

Indoneziya aviakompaniyalariga Oʻzbekistonning barcha xalqaro aeroportlariga parvoz qilish huquqi berildi

Indoneziya aviakompaniyalariga Oʻzbekistonning barcha xalqaro aeroportlariga parvoz qilish huquqi berildi

Oʻzbekiston va Indoneziya aviatsiya hukumatlari oʻrtasida yangi kelishuv imzolandi. Bu haqda Transport vazirligi xabar berdi.

Oʻzbekiston

07.08.2025, 15:33

Oʻzbekiston iqtisodiy oʻsish boʻyicha barcha qoʻshinlaridan ortda qolmoqda

Oʻzbekiston iqtisodiy oʻsish boʻyicha barcha qoʻshinlaridan ortda qolmoqda

Birinchi yarim yillikda Markaziy Osiyoda eng tez oʻsayotgan mamlakat Qirgʻiziston boʻlsa, eng past oʻsish surʼati Oʻzbekistonda kuzatildi. Bu haqda iqtisodchi Mirkomil Xolboyev maʼlum qildi.

Iqtisodiyot

07.08.2025, 10:07

Bolalarning haqoratlanishi va oʻldirilishiga kim aybdor?

Bolalarning haqoratlanishi va oʻldirilishiga kim aybdor?

Dunyodagi deyarli har uchinchi oʻquvchi yil davomida kamida bir marta jismoniy zoʻravonlikka uchraydi va bolalarning 10 foizi kiberbulling qurboniga aylanadi.

Oʻzbekiston

05.08.2025, 16:59

Iyul oyida rekord darajada “yashil energetika” ishlab chiqarildi

Iyul oyida rekord darajada “yashil energetika” ishlab chiqarildi

Oʻzbekiston iyul oyida quyosh va shamol energiyasidan jami 1 mlrd 246 mln kVt⋅soat energiya ishlab chiqargan. Energetika vazirligining aytishicha, bu elektr energiyasi miqdori boʻyicha yangi rekord  natija.

Iqtisodiyot

05.08.2025, 12:10

Oʻzbekiston AQShdan paxta import qilmoqchi

Oʻzbekiston AQShdan paxta import qilmoqchi

Oʻzbekiston AQSh Qishloq xoʻjaligi vazirligi va AQSh Paxta Assotsiatsiyasi bilan Amerika paxtasini import qilish boʻyicha muzokaralar olib bormoqda. Mazkur kelishuv AQShning  GSM-102 dasturi doirasida amalga oshirilish koʻzda tutilmoqda.

Siyosat

05.08.2025, 11:55

Oʻzbekistonda tahsil olayotgan hindistonlik talaba samolyotdagi parvoz vaqtida inson hayotini saqlab qoldi

Oʻzbekistonda tahsil olayotgan hindistonlik talaba samolyotdagi parvoz vaqtida inson hayotini saqlab qoldi

Joriy yilning Oʻzbekistondagi Toshkent-Dehli yoʻnalishidagi aviareysida parvoz vaqtida tobi qochgan yoʻlovchiga Toshkent davlat tibbiyot universitetining Xalqaro fakultetida tahsil olayotgan hindistonlik talaba Mohamed Anees birinchi tibbiy yordamni koʻrsatib, uning hayotini saqlab qoldi.

Jahon

01.08.2025, 16:51

So‘nggi yangiliklar

Apple kelgusi 4 yil ichida AQShga 600 mlrd dollar sarmoya kiritadi

Apple kelgusi 4 yil ichida AQShga 600 mlrd dollar sarmoya kiritadi

Prezident Donald Tramp 6 avgust kuni Apple kompaniyasi Qoʻshma Shtatlarga qoʻshimcha 100 milliard dollar sarmoya kiritadi. Bu haqda Oq uy maʼlum qildi. 

Jahon

07.08.2025, 19:00

Yashnoboddagi “dom”da yongʻin chiqdi

Yashnoboddagi “dom”da yongʻin chiqdi

Bugun, 7 avgust soat 16:09 da Toshkent shahar Yashnobod tumani, Qoʻyliq mavzesida joylashgan, koʻp qavatli uyning 7-qavatidagi xonadonda yongʻin sodir boʻldi.

Oʻzbekiston

07.08.2025, 18:01

“Tonirovka” arzonlashishi mumkin

“Tonirovka” arzonlashishi mumkin

Ichki ishlar vazirligi avtotransportni boshqarishdan yuk tashish qoʻshimcha tashish qoʻshimcha qulayliklarga tuzatish boʻyicha yangi qonun loyihasini muhokamaga qoʻydi. Loyihaga koʻra, yoz oylari uchun “tonirovka” narxi 412 min soʻmga tushirilishi mumkin.

Oʻzbekiston

07.08.2025, 16:15

Indoneziya aviakompaniyalariga Oʻzbekistonning barcha xalqaro aeroportlariga parvoz qilish huquqi berildi

Indoneziya aviakompaniyalariga Oʻzbekistonning barcha xalqaro aeroportlariga parvoz qilish huquqi berildi

Oʻzbekiston va Indoneziya aviatsiya hukumatlari oʻrtasida yangi kelishuv imzolandi. Bu haqda Transport vazirligi xabar berdi.

Oʻzbekiston

07.08.2025, 15:33

Oʻzbek sportida doping bilan bogʻliq muammolar

Bir oy ichida oʻzbek sporti uchun uchta doping mashmashasi juda ham koʻp, boʻlib ham noxush holatlarning ikkitasi Parij-2024 Olimpiadasi chempionlarida qayd etildi.

Sport

07.08.2025, 11:05

AQShda harbiy xizmatchi Rossiya foydasiga shpionlikda ayblanib qoʻlga olindi

AQShda harbiy xizmatchi Rossiya foydasiga shpionlikda ayblanib qoʻlga olindi

AQShning Texas shtatidagi 22 yoshli harbiy xizmatchi Teylor Adam Li mudofaaga oid maxfiy maʼlumotlarni Rossiyaga berishda ayblanib qoʻlga olindi. Bu haqda AQSh Adliya vazirligi xabar berdi.

Jahon

07.08.2025, 10:33

Oʻzbekiston iqtisodiy oʻsish boʻyicha barcha qoʻshinlaridan ortda qolmoqda

Oʻzbekiston iqtisodiy oʻsish boʻyicha barcha qoʻshinlaridan ortda qolmoqda

Birinchi yarim yillikda Markaziy Osiyoda eng tez oʻsayotgan mamlakat Qirgʻiziston boʻlsa, eng past oʻsish surʼati Oʻzbekistonda kuzatildi. Bu haqda iqtisodchi Mirkomil Xolboyev maʼlum qildi.

Iqtisodiyot

07.08.2025, 10:07

Samarqandda zamonaviy avtovokzal foydalanishga topshirildi

Ushbu loyihani amalga oshirish uchun 12 million AQShdollari miqdorida mablagʻ yoʻnaltirildi.

Oʻzbekiston

07.08.2025, 10:02

Toshkentda ijara toʻlovlarining pasayishi davom etmoqda

Koʻchmas mulk bozoridagi faollikning oʻsishi ipoteka kreditlarining koʻpayishi, aholi daromadlari va uy-joy qurilishiga investitsiyalarning oʻsishi bilan izohlanadi.

Iqtisodiyot

07.08.2025, 09:01

Xitoyda tarqalgan bezgak Oʻzbekiston uchun xavflimi? Rasmiy munosabat berildi

Bu kasallikni tarqatuvchi Aedes aegypti yoki Aedes albopictus chivinlari Oʻzbekiston tabiatida uchramaydi.

Oʻzbekiston

06.08.2025, 21:30

Oʻzbekistonda oqova suvlarni qayta ishlashda Britaniya texnologiyalari joriy etiladi

"Cambi Group" Oʻzbekistonda amalga oshirilayotgan loyihalarda ishtirok etishi xususida fikr almashildi.

Oʻzbekiston

06.08.2025, 20:27