Марказий Осиёда кучлар кураши: қайси давлатларда хорижий ҳарбий базалар бор?
Дунёда қудратли ҳарбий кучга эга давлатлар ўз таъсир доирасини кучайтириш ва сўзини ўтказиш учун маълум ҳудудларда ҳарбий базалар очади. Масалан, Америка Қўшма Штатларининг 80 та давлатда, Россиянинг 14 та, Туркиянинг 11 та, Эрон ва Саудия Арабистонининг учта мамлакатда ўз ҳарбий базалари мавжуд. Марказий Осиё ҳудудида ҳам бир нечта хорижий ҳарбий базалар жойлашган. Хўш, улар қайси давлатларга тегишли ва минтақада бу борада кимнинг таъсири кучли? Бугун шу ҳақда гаплашамиз.
Сиёсат
04.02.2025, 14:04
Улашиш:

Markaziy Osiyoda kuchlar kurashi: qaysi davlatlarda xorijiy harbiy bazalar bor?
Марказий Осиёда энг кўп ҳарбий база жойлашган давлат бу — Тожикистон. Мамлакатда Россия, Хитой, Ҳиндистоннинг ҳарбий базалари мавжуд. Эроннинг дрон ишлаб чиқарувчи заводи ҳам айнан Тожикистонда.
"Интерфакс" агентлигига кўра, Россиянинг 201-ҳарбий базаси Tojikistonning Душанбе ва Бохтар вилоятларида жойлашган. Бу ҳарбий база Россиянинг ўз чегараларидан ташқаридаги энг йирик ҳарбий объекти ҳисобланади. Рус сиёсатчиларининг фикрига кўра, Федерация бу базадан Марказий Осиё минтақасида хавфсизлик ва барқарорликни таъминлашда фойдаланади.
Уларнинг таъкидлашича, мазкур ҳарбий база Россия манфаатларини ҳимоя қилади ва маҳаллий қуролли кучлар билан биргаликда Тожикистон хавфсизлигини ҳам таъминлайди. Шунингдек, бу база орқали Россия Tojikistonning "Ҳарбий-техник ҳамкорлик тўғрисидаги" қонунчилигига мувофиқ мамлакатни керакли қуроллар, ҳарбий ва махсус техника билан таъминлайди.
2024 йилда Хитойнинг Тожикистонда махфий ҳарбий база қураётгани ҳақидаги хабарлар кўпчиликни ҳайратда қолдирган эди.
"Хитой Тожикистоннинг чекка тоғли ҳудудларида, денгиз сатҳидан 4 минг метр баландликда иккита катта кузатув минорасига эга ҳарбий база қурмоқда", дея ёзади "The Telegraph" нашри.
Аммо орадан бироз вақт ўтиб, Тожикистон Ташқи ишлар вазирлиги ушбу хабарларни рад этиб, мамлакат ҳудудида бундай ҳарбий иншоот қурилмаётганини айтиб чиқди.
Хитойнинг Тожикистонда ҳарбий база қураётгани ҳақидаги хабарлар бундан олдинроқ, яъни 2021 йилда ҳам тарқалган эди, бироқ Тожикистон ҳукумати бу хабарларга нисбатан жавоб бермаган.
Бундан ташқари, Тожикистон пойтахтидан 130 километр узоқликда жойлашган Фахор шаҳрида Ҳиндистоннинг "Фахор" ҳарбий базаси ҳам мавжуд.
1996-1997 йилларда Ҳиндистон Ташқи разведка агентлигининг Тадқиқот ва таҳлил қаноти Тожикистон билан "Фахор" ҳарбий базасидан Афғонистондаги NATO базасига ҳарбий юкларни ташиш, уларнинг вертолётларига хизмат кўрсатиш ва разведка маълумотларини йиғишда фойдаланиш бўйича музокараларни бошлаган.
Шу вақтдан бошлаб Фахор шаҳрида Ҳиндистоннинг ҳарбий госпитали фаолият юрита бошлаган. Фахордаги Ҳиндистон ҳарбий шифохонасида "Толибон" билан жангда яраланган НАТО аскарлари, жумладан, худкуш ҳужумида яраланган ҳарбий етакчи Аҳмад Шоҳ Масуд даволанган.
2002 йилгача Ҳиндистон Тожикистонда қураётган ҳарбий базаси ҳақидаги маълумотларни тан олмаган эди. Аммо шу йилдан бошлаб Ҳиндистон Тожикистонда қураётган ҳарбий базаси ҳақидаги маълумотларни тасдиқлаб, 1980 йилдан бери фойдаланилмаган ҳарбий базани Россия билан ҳамкорликда қайта таъмирлаш бошланганини маълум қилди. 2007 йилда тўлиқ ишга туширилган мазкур ҳарбий базани таъмирлаш учун 10 миллион АҚШ доллари сарфлаган.
Марказий Осиёнинг навбатдаги йирик давлати — Қозоғистонда Россиянинг учта ҳарбий объекти мавжуд. Федерация ушбу мамлакатда ракеталарини синовдан ўтказадиган Сари Шаган синов полигони, шунингдек, Балх кўли яқинидаги 49-станция ва 929-авиация каби ҳарбий объектларни жойлаштирган.
"Zakon.kz" нашрининг хабарига кўра, Россия Қозоғистоннинг 11 миллион гектар ҳудудидан ҳарбий мақсадларда фойдаланади. Россия бу базалар ва ҳарбий объектлардан фойдаланиш учун Қозоғистонга ҳар йили 3 миллион АҚШ доллари тўлайди.
Минтақадаги навбатдаги давлат — Қирғизистон ҳудудида ҳозирда фақат Россиянинг "Кант" номли ҳарбий базаси мавжуд. Бу база Коллектив хавфсизлик шартномаси ташкилоти доирасида минтақанинг ҳаво ҳудуди хавфсизлигини таъминлашда муҳим аҳамият касб этади.
Шунингдек, Қирғизистон ҳудудида 2001 йилдан 2014 йилгача АҚШнинг "Манас" ҳарбий базаси фаолият юритган. Ўз даврида ушбу база Афғонистондаги ҳарбий операциялар учун муҳим логистика нуқтаси бўлиб хизмат қилган. 2014 йилда АҚШ мазкур базани ёпиб, Қирғизистон ҳудудидан чиқиб кетган.
Марказий Осиёнинг қолган икки давлати — Ўзбекистон ва Туркманистон ҳудудида хорижий ҳарбий базалар мавжуд эмас. Чунки бу икки мамлакат сиёсий ва иқтисодий жиҳатдан бетарафлик позициясини танлаган.
Туркманистон 1995 йилда ўзини бетараф давлат деб эълон қилган ва шу сабаб мамлакат ҳудудида ҳарбий базалар жойлаштиришни қатъиян рад этган. Мамлакат ташқи сиёсатида ўз суверенитетини сақлаш ва ҳарбий блоклардан четда туришни асосий принцип сифатида белгилаган.
Ўзбекистонда 2005 йилгача АҚШнинг Қарши-Хонобод базаси фаолият кўрсатган эди. Шунингдек, 2012 йилгача Термиз аэропортидан Германия ҳарбий самолётлари фойдаланган. 2012 йилда Ўзбекистон қабул қилган ташқи сиёсий фаолият концепциясида ҳарбий блокларга қўшилмаслик ва мамлакат ҳудудида хорижий базаларни жойлаштирмаслик қонуний жиҳатдан мустаҳкамланган.
Марказий Осиёда ҳар бир давлат ўзининг ҳарбий стратегиясини шакллантирган. Тожикистон, Қирғизистон ва Қозоғистонда бошқа давлатларнинг ҳарбий базалари мавжуд бўлса, Ўзбекистон ва Туркманистон бу борада нейтрал сиёсат юритади. Ушбу фарқлар минтақанинг ҳарбий-сиёсий мувозанатини белгилаб бермоқда.
Хўш, бу борада сиз қандай фикрдасиз: сизнингча, Марказий Осиё, жумладан, Ўзбекистон ҳарбий салоҳиятини кенгайтириш учун ўз ҳудудида хорижий ҳарбий базаларининг очилишига имкон бериши керакми?
Сиёсат
04.02.2025, 14:04
Улашиш:
мавзуга оид янгиликлар

Марказий Осиё — кимнинг қарзи кўп?
Иқтисодиёт
08.08.2024, 15:12

Қирғизистон Тожикистон билан 23 йиллик музокарасига нуқта қўйди
Жаҳон
20.03.2025, 13:51

Россия, Тожикистон ва Қирғизистондан наркотик моддаларни ташиганлар қўлга олинди
Ўзбекистон
14.09.2024, 10:55

Путиннинг ядро режаси фош бўлди, тадқиқотчиларнинг Россиянинг ҳарбий базаларга оид ҳужжатларини ўрганди
Жаҳон
30.05.2025, 14:31

Кашмир инқирози – 2025: Қисқа таҳлилий ҳисобот
Сиёсат
06.05.2025, 14:19

Украина келажакда Россиянинг бир қисми бўлиши мумкин — Дональд Трамп
Жаҳон
12.02.2025, 15:02
машҳур янгиликлар

Ўзбекистонда 130 та объект маданий мерос рўйхатига кириши мумкин
Ўзбекистон
12.05.2025, 10:43

Мен шахсан 15 май куни Путинни Истанбулда кутаман — Зеленский
Жаҳон
12.05.2025, 13:06

Нега Тошкент бош режаси харитасининг янги талқини саволлардан кўра кўпроқ хавотир уйғотмоқда?
Ўзбекистон
26.05.2025, 10:44

Хитойда тўлиқ сунъий интеллектга асосланган шифохона очилди
Фан-технология
12.05.2025, 11:08

Доналд Трампнинг Яқин Шарқдаги режалари ҳақида (Форс кўрфази мамлакатларига ташрифи доирасида
Жаҳон
16.05.2025, 14:33

Табибнинг ўзи бемор экан: Хонобод шаҳар суди раиси жиноят содир этди
Ўзбекистон
12.05.2025, 12:43
сўнгги янгиликлар

Европа учун Ўзбекистондаги инсон ҳуқуқлари энди муҳим эмасми?
Сиёсат
05.06.2025, 16:22

ОТМ ўқишга кириш учун қабул бошланди
Таълим
05.06.2025, 14:45

Трамп 12 давлат фуқаролари учун АҚШга киришни тақиқлади
Жаҳон
05.06.2025, 14:24

АҚШ Қашқадарёдаги тарихий мажмуани қайта тиклаш учун 250 минг АҚШ доллари сарфлади
Маданий
04.06.2025, 17:46

Илон Маск Трампнинг асосий қонун лойиҳасини "жирканч разолат" деб атади
Жаҳон
04.06.2025, 12:40

Жанубий Кореяга янги президент сайланди
Жаҳон
04.06.2025, 11:43

Россиялик депутат "Сибир ўзбеклар тарихий ватани" деган гаплари учун кескин танқидга учради
Жаҳон
03.06.2025, 12:40

Июль ва август ойидан иш ҳақи ва пенсиялар оширилади
Иқтисодиёт
03.06.2025, 12:14

Буюк Британия Абрамович устидан 2,5 миллиард фунт маблағ юзасидан судга мурожаат қилишга тайёр
Спорт
03.06.2025, 11:36

Сулҳ ва алмашинувга умид - Истанбул учрашувининг асосий натижалари
Сиёсат
03.06.2025, 10:17

"Кимгадир ёқадими-йўқми, биз ЙИ билан ҳамкорликни давом эттирамиз" — Абдулазиз Комилов
Ўзбекистон
02.06.2025, 17:28

Ўзбекистонлик сенатор суд тизимида баъзи Африка мамлакатлардан ҳам орқада эканлигимини айтиб, суд тизимдаги таназзулни тан олди
Ўзбекистон
02.06.2025, 17:16
машҳур янгиликлар

Ўзбекистонда 130 та объект маданий мерос рўйхатига кириши мумкин
Ўзбекистон
12.05.2025, 10:43

Мен шахсан 15 май куни Путинни Истанбулда кутаман — Зеленский
Жаҳон
12.05.2025, 13:06

Нега Тошкент бош режаси харитасининг янги талқини саволлардан кўра кўпроқ хавотир уйғотмоқда?
Ўзбекистон
26.05.2025, 10:44

Хитойда тўлиқ сунъий интеллектга асосланган шифохона очилди
Фан-технология
12.05.2025, 11:08

Доналд Трампнинг Яқин Шарқдаги режалари ҳақида (Форс кўрфази мамлакатларига ташрифи доирасида
Жаҳон
16.05.2025, 14:33

Табибнинг ўзи бемор экан: Хонобод шаҳар суди раиси жиноят содир этди
Ўзбекистон
12.05.2025, 12:43