Марказий Осиёда кучлар кураши: қайси давлатларда хорижий ҳарбий базалар бор?

Дунёда қудратли ҳарбий кучга эга давлатлар ўз таъсир доирасини кучайтириш ва сўзини ўтказиш учун маълум ҳудудларда ҳарбий базалар очади. Масалан, Америка Қўшма Штатларининг 80 та давлатда, Россиянинг 14 та, Туркиянинг 11 та, Эрон ва Саудия Арабистонининг учта мамлакатда ўз ҳарбий базалари мавжуд. Марказий Осиё ҳудудида ҳам бир нечта хорижий ҳарбий базалар жойлашган. Хўш, улар қайси давлатларга тегишли ва минтақада бу борада кимнинг таъсири кучли? Бугун шу ҳақда гаплашамиз.

Сиёсат

04.02.2025, 14:04

Улашиш:

Markaziy Osiyoda kuchlar kurashi: qaysi davlatlarda xorijiy harbiy bazalar bor?

Markaziy Osiyoda kuchlar kurashi: qaysi davlatlarda xorijiy harbiy bazalar bor?

Марказий Осиёда энг кўп ҳарбий база жойлашган давлат бу — Тожикистон. Мамлакатда Россия, Хитой, Ҳиндистоннинг ҳарбий базалари мавжуд. Эроннинг дрон ишлаб чиқарувчи заводи ҳам айнан Тожикистонда. 

"Интерфакс" агентлигига кўра, Россиянинг 201-ҳарбий базаси Tojikistonning Душанбе ва Бохтар вилоятларида жойлашган. Бу ҳарбий база Россиянинг ўз чегараларидан ташқаридаги энг йирик ҳарбий объекти ҳисобланади. Рус сиёсатчиларининг фикрига кўра, Федерация бу базадан Марказий Осиё минтақасида хавфсизлик ва барқарорликни таъминлашда фойдаланади. 

Уларнинг таъкидлашича, мазкур ҳарбий база Россия манфаатларини ҳимоя қилади ва маҳаллий қуролли кучлар билан биргаликда Тожикистон хавфсизлигини ҳам таъминлайди. Шунингдек, бу база орқали Россия Tojikistonning "Ҳарбий-техник ҳамкорлик тўғрисидаги" қонунчилигига мувофиқ мамлакатни керакли қуроллар, ҳарбий ва махсус техника билан таъминлайди. 

2024 йилда Хитойнинг Тожикистонда махфий ҳарбий база қураётгани ҳақидаги хабарлар кўпчиликни ҳайратда қолдирган эди.

"Хитой Тожикистоннинг чекка тоғли ҳудудларида, денгиз сатҳидан 4 минг метр баландликда иккита катта кузатув минорасига эга ҳарбий база қурмоқда", дея ёзади "The Telegraph" нашри.

Аммо орадан бироз вақт ўтиб, Тожикистон Ташқи ишлар вазирлиги ушбу хабарларни рад этиб, мамлакат ҳудудида бундай ҳарбий иншоот қурилмаётганини айтиб чиқди. 

Хитойнинг Тожикистонда ҳарбий база қураётгани ҳақидаги хабарлар бундан олдинроқ, яъни 2021 йилда ҳам тарқалган эди, бироқ Тожикистон ҳукумати бу хабарларга нисбатан жавоб бермаган. 

Бундан ташқари, Тожикистон пойтахтидан 130 километр узоқликда жойлашган Фахор шаҳрида Ҳиндистоннинг "Фахор" ҳарбий базаси ҳам мавжуд. 

1996-1997 йилларда Ҳиндистон Ташқи разведка агентлигининг Тадқиқот ва таҳлил қаноти Тожикистон билан "Фахор" ҳарбий базасидан Афғонистондаги NATO базасига ҳарбий юкларни ташиш, уларнинг вертолётларига хизмат кўрсатиш ва разведка маълумотларини йиғишда фойдаланиш бўйича музокараларни бошлаган. 

Шу вақтдан бошлаб Фахор шаҳрида Ҳиндистоннинг ҳарбий госпитали фаолият юрита бошлаган. Фахордаги Ҳиндистон ҳарбий шифохонасида "Толибон" билан жангда яраланган НАТО аскарлари, жумладан, худкуш ҳужумида яраланган ҳарбий етакчи Аҳмад Шоҳ Масуд даволанган. 

2002 йилгача Ҳиндистон Тожикистонда қураётган ҳарбий базаси ҳақидаги маълумотларни тан олмаган эди. Аммо шу йилдан бошлаб Ҳиндистон Тожикистонда қураётган ҳарбий базаси ҳақидаги маълумотларни тасдиқлаб, 1980 йилдан бери фойдаланилмаган ҳарбий базани Россия билан ҳамкорликда қайта таъмирлаш бошланганини маълум қилди. 2007 йилда тўлиқ ишга туширилган мазкур ҳарбий базани таъмирлаш учун 10 миллион АҚШ доллари сарфлаган. 

Марказий Осиёнинг навбатдаги йирик давлати — Қозоғистонда Россиянинг учта ҳарбий объекти мавжуд. Федерация ушбу мамлакатда ракеталарини синовдан ўтказадиган Сари Шаган синов полигони, шунингдек, Балх кўли яқинидаги 49-станция ва 929-авиация каби ҳарбий объектларни жойлаштирган. 

"Zakon.kz" нашрининг хабарига кўра, Россия Қозоғистоннинг 11 миллион гектар ҳудудидан ҳарбий мақсадларда фойдаланади. Россия бу базалар ва ҳарбий объектлардан фойдаланиш учун Қозоғистонга ҳар йили 3 миллион АҚШ доллари тўлайди. 

Минтақадаги навбатдаги давлат — Қирғизистон ҳудудида ҳозирда фақат Россиянинг "Кант" номли ҳарбий базаси мавжуд. Бу база Коллектив хавфсизлик шартномаси ташкилоти доирасида минтақанинг ҳаво ҳудуди хавфсизлигини таъминлашда муҳим аҳамият касб этади. 

Шунингдек, Қирғизистон ҳудудида 2001 йилдан 2014 йилгача АҚШнинг "Манас" ҳарбий базаси фаолият юритган. Ўз даврида ушбу база Афғонистондаги ҳарбий операциялар учун муҳим логистика нуқтаси бўлиб хизмат қилган. 2014 йилда АҚШ мазкур базани ёпиб, Қирғизистон ҳудудидан чиқиб кетган.

Марказий Осиёнинг қолган икки давлати — Ўзбекистон ва Туркманистон ҳудудида хорижий ҳарбий базалар мавжуд эмас. Чунки бу икки мамлакат сиёсий ва иқтисодий жиҳатдан бетарафлик позициясини танлаган. 

Туркманистон 1995 йилда ўзини бетараф давлат деб эълон қилган ва шу сабаб мамлакат ҳудудида ҳарбий базалар жойлаштиришни қатъиян рад этган. Мамлакат ташқи сиёсатида ўз суверенитетини сақлаш ва ҳарбий блоклардан четда туришни асосий принцип сифатида белгилаган. 

Ўзбекистонда 2005 йилгача АҚШнинг Қарши-Хонобод базаси фаолият кўрсатган эди. Шунингдек, 2012 йилгача Термиз аэропортидан Германия ҳарбий самолётлари фойдаланган. 2012 йилда Ўзбекистон қабул қилган ташқи сиёсий фаолият концепциясида ҳарбий блокларга қўшилмаслик ва мамлакат ҳудудида хорижий базаларни жойлаштирмаслик қонуний жиҳатдан мустаҳкамланган. 

Марказий Осиёда ҳар бир давлат ўзининг ҳарбий стратегиясини шакллантирган. Тожикистон, Қирғизистон ва Қозоғистонда бошқа давлатларнинг ҳарбий базалари мавжуд бўлса, Ўзбекистон ва Туркманистон бу борада нейтрал сиёсат юритади. Ушбу фарқлар минтақанинг ҳарбий-сиёсий мувозанатини белгилаб бермоқда. 

Хўш, бу борада сиз қандай фикрдасиз: сизнингча, Марказий Осиё, жумладан, Ўзбекистон ҳарбий салоҳиятини кенгайтириш учун ўз ҳудудида хорижий ҳарбий базаларининг очилишига имкон бериши керакми?

мавзуга оид янгиликлар

Markaziy Osiyo — kimni qarzi koʻp?

Марказий Осиё — кимнинг қарзи кўп?

Марказий Осиё давлатларининг 2024 йилдаги ташқи қарзларини умумий қилиб қўшганда, тахминан 210 миллиард АҚШ доллари атрофида бўлади.Бу қарзларнинг асосий қисмлари қуйидаги манбалардан олинган:1. Халқаро молия институтлари: Жаҳон Банки, Халқаро Валюта Жамғармаси (ХВЖ), Осиё Тараққиёт Банки (ОТБ) каби ташкилотлар.2. Давлатлар: Асосий ёрдам ва қарзларни тақдим этаётган мамлакатлар Хитой, Россия ва бошқа ривожланган давлатлар.3. Тижорат банклари ва молия компаниялари: Турли тижорат банклари ва хусусий молия институтлари томонидан тақдим этилган қарзлар.Умумий қарзнинг тақсимланиши ва манбалари ҳар бир мамлакат учун фарқ қилиши мумкин, аммо кўпинча йирик лойиҳалар ва инфратузилма учун қарз олинади.

Иқтисодиёт

08.08.2024, 15:12

Qirgʻiziston Tojikiston bilan 23 yillik muzokarasiga nuqta qoʻydi

Қирғизистон Тожикистон билан 23 йиллик музокарасига нуқта қўйди

Кеча, 19 март куни Қирғизистон парламенти қўшни Тожикистон 23 йилдан бери давом этиб келаётган музокараларни якунлаб, чегара тўғрисидаги шартномани ратификация қилди.

Жаҳон

20.03.2025, 13:51

Rossiya, Tojikiston va Qirgʻizistondan narkotik moddalarni tashiganlar qoʻlga olindi

Россия, Тожикистон ва Қирғизистондан наркотик моддаларни ташиганлар қўлга олинди

Давлат хавфсизлиги хизмати Россия, Тожикистон ва Қирғизистон Республикаларидан олиб келинган наркотик моддаларнинг айланмасига чек қўйди.  

Ўзбекистон

14.09.2024, 10:55

Кашмир инқирози – 2025: Қисқа таҳлилий ҳисобот

Кашмир инқирози – 2025: Қисқа таҳлилий ҳисобот

Жамму ва Кашмир ҳудуди яна бир бор Ҳиндистон ва Покистон ўртасидаги можаронинг эпицентрига айланди. Навбатдаги кескинлашувга 2025 йил 22 апрель куни Паҳалгам туманида содир этилган террористик ҳужум сабаб бўлди. Қуролли ҳужум натижасида 26 киши, жумладан 25 нафар Ҳиндистон фуқароси ва 1 нафар Непал фуқароси ҳалок бўлди. Бундай баёнотлар минтақадаги зиддиятни кучайтириб, халқаро ҳамжамиятни ташвишга солмоқда.

Сиёсат

06.05.2025, 14:19

Ukraina kelajakda Rossiyaning bir qismi boʻlishi mumkin — Donald Tramp

Украина келажакда Россиянинг бир қисми бўлиши мумкин — Дональд Трамп

АҚШ Президенти Дональд Трамп 10 февраль куни Fox News телеканалида берган интервьюсида Украина келажакда Россиянинг бир қисми бўлиши мумкин деган фикрни илгари сурди. Бу баёнот Ғарб давлатларининг ёрдами билан уч йилдан бери Россиянинг босқинига қарши курашиб келаётган Украинанинг мустақиллиги шубҳа остида эканлигини англатади. Бу ҳақда CNN нашри хабар берди.

Жаҳон

12.02.2025, 15:02

Dunyoga yoyilmoqchi boʻlgan turkman gazini kim cheklamoqda?

Дунёга ёйилмоқчи бўлган туркман газини ким чекламоқда?

Жорий йилнинг 5 ноябрь куни Туркманистон Халқ Маслаҳати раиси Гурбангули Бердимуҳамедов ва Президент Шавкат Мирзиёев ўртасида бўлиб ўтган мулоқотда Туркманистоннинг Ўзбекистонга етказиб бераётган табиий газ ҳажмини ошириш бўйича навбатдаги келишувга эришилди. Дунёда газ захиралари бўйича 4-ўринда турадиган Туркманистон негадир фақат Россия, Хитой ҳамда Марказий Осиё давлатларига табиий газ экспорт қилади. Бунинг сабаби нима? Россиянинг постсовет мамлакатларига таъсирими ёки бошқа омиллар мавжудми?

Жаҳон

07.12.2024, 13:52

сўнгги янгиликлар

Jahon banki Oʻzbekistonda elektr tarmoqlarini modernizatsiya qilish uchun 100 mln AQSh dollar kredit ajratdi

Жаҳон банки Ўзбекистонда электр тармоқларини модернизация қилиш учун 100 млн АҚШ доллар кредит ажратди

Жаҳон банки Ўзбекистонга қайта тикланувчи энергия манбаларини тақсимлаш электр тармоқларига интеграция қилиш ва мамлакатнинг устувор ҳудудларида электр таъминоти ишончлигини оширишга қаратилган дастурни амалга ошириш учун 100 миллион долларлик кредит ажратди.

Ўзбекистон

19.05.2025, 14:30

Tojikistondan qaryib 27 kg narkotik modda olib kirilayotgan vaqtda ushlandi,

Тожикистондан қарйиб 27 кг наркотик модда олиб кирилаётган вақтда ушланди

Тожикистондан жами 26 кг 805 гр гиёҳвандлик воситалари контрабанда йўли билан Ўзбекистонга олиб келган 6 киши қўлга олинди. Бу ҳақда ДХХ хабар қилди.

Ўзбекистон

19.05.2025, 11:09

Isroil Gʻazoga yana gumanitar yordam yetkazishga ruxsat berdi

Исроил Ғазога яна гуманитар ёрдам етказишга рухсат берди

Бугун, 19 май куни Исроил ҳукумати Ғазо секторига яна бир бор гуманитар ёрдам етказилишига рухсат беришини эълон қилди. Кузатувчилар бу ерда акс ҳолда кенг кўламли очарчилик хавф остида қолишини  маълум қилди. 

Жаҳон

19.05.2025, 10:42

Bolalar maydonchasi oʻrniga "dom" qurilmoqda

Болалар майдончаси ўрнига "дом" қурилмоқда

Фарғона шаҳрининг Мустақиллик кўчасида жойлашган болалар майдончасига тадбиркор "дом" қурмоқчи. Бунга қарши чиққан маҳаллий аҳолига дастлаб пул таклиф қилинган сўнгра, "обончи" аёллар ҳамда бегоналар томонидан қўрқитилиб, уларга босим қилиниб келинмоқда.

Ўзбекистон

16.05.2025, 17:10

Доналд Трампнинг Яқин Шарқдаги режалари ҳақида (Форс кўрфази мамлакатларига ташрифи доирасида

АҚШ президенти Доналд Трампнинг Форс кўрфази мамлакатлари бўйлаб май ойидаги сафари "иқтисодий дипломатия" биринчи ўринга чиқадиган, сиёсий декларациялар ўрнига кенг кўламли инвестиция ва инфратузилма лойиҳалари устунлик қиладиган бурилиш нуқтаси бўлишини ваъда қилмоқда. Эътибор марказида АҚШнинг Яқин Шарқдаги энергетика хавфсизлигини мустаҳкамлаш, технологик ўзгаришларни рағбатлантириш, ҳарбий ҳамкорликни кенгайтириш ва урушдан вайрон бўлган Ғазога "Ғазо Ривераси" орқали "янги ҳаёт" таклиф қилишга қаратилган лойиҳалари турибди.

Жаҳон

16.05.2025, 14:33

Мексикада судья йўқолган талабалар ҳақидаги далилларни йўқ қилишда айбланиб ҳибсга олинди

Мексикада судья йўқолган талабалар ҳақидаги далилларни йўқ қилишда айбланиб ҳибсга олинди

Мексикада 2014 йилда юз берган 43 талабанинг ғойиб бўлиши билан боғлиқ ишда янги бурилиш рўй берди: собиқ судья Ламбертина Галеана Марин ушбу воқеага оид далилларни йўқ қилишда гумонланиб, ҳибсга олинди. Бу ҳақда BBC хабар қилди.

Жаҳон

16.05.2025, 13:50

Foto: Reuters

Россия Малайзия самолётини уриб туширишда айбдор деб топилди — БМТ

Кеча, 12 май куни БМТнинг авиация кенгаши Россия 2014 йилда Украина устида уриб туширилган Малайзия йўловчи самолётни уриб туширган деган хулосага келди. Бу ҳалокатда 298 киши, жумладан, 196 нафар голландиялик ва 38 нафар австралиялик (ёки Австралия резиденти) ҳалок бўлган. Бу ҳақда "Reuters" нашри хабар қилди.

Жаҳон

13.05.2025, 11:43

Мубашшир Аҳмад Туркиядаги уйидан гумонланувчи сифатида олиб кетилди

Мубашшир Аҳмад тахаллуси билан танилган диний блогер, "Азон Глобал" ахборот-таҳлилий портал етакчиси Алишер Тусунов 8 май  Туркиянинг Истанбул шаҳри Баҳчешеҳир мавзесидаги уйидан гумонланувчи сифатида олиб кетилган. Ҳозирда Турсуновнинг қаердалиги ва унинг соғлиғи ҳақида оила аъзоларида ҳам маълумот мавжуд эмас.

Ўзбекистон

12.05.2025, 15:15

Men shaxsan 15 may kuni Putinni Istanbulda kutaman — Zelenskiy

Мен шахсан 15 май куни Путинни Истанбулда кутаман — Зеленский

Украина президенти Владимир Зеленский 15 май куни Истанбулда Россия раҳбари Владимир Путин билан бевосита музокаралар ўтказишга тайёр эканини маълум қилди.

Жаҳон

12.05.2025, 13:06

Tabibning oʻzi bemor ekan: Xonobod shahar sudi raisi jinoyat sodir etdi

Табибнинг ўзи бемор экан: Хонобод шаҳар суди раиси жиноят содир этди

Андижон вилояти жиноят ишлари бўйича Хонобод шаҳар суди раиси Ю.Э. жиноят содир этгани учун жавобгарликка тортилиб, унинг судьялик ваколати тўхтатилди. Бу ҳақда Судьялар олий кенгаши матбуот хизмати хабар берди.

Ўзбекистон

12.05.2025, 12:43

Bahorning navbatdagi kunlari ham jaziramada oʻtadi

Баҳорнинг навбатдаги кунлари ҳам жазирамада ўтади

Жорий ҳафтанинг дастлабки кунлари Ўзбекистон бўйлаб қуруқ ва иссиқ об-ҳаво бўлиши кутилмоқда. Айрим ҳудудларда кундуз куни ҳаво ҳарорати 40-42 даражагача кўтарилади. Бу ҳақда "Ўзгидромет" хабар берди.

Ўзбекистон

12.05.2025, 11:44

Хитойда тўлиқ сунъий интеллектга асосланган шифохона очилди

Хитойда тўлиқ сунъий интеллектга асосланган шифохона очилди

Хитойда дунёдаги илк сунъий интеллектга асосланган кунига 3000 нафаргача беморни даволаш имкониятига эга "Agent Hospital" номли шифохона очилди. Шифохона илғор технологиялар орқали беморларни қабул қилишдан тортиб, ташхис қўйиш ва даволашгача бўлган тўлиқ тиббий хизматларни кўрсатади. Бу ҳақда "TVI Today" хабар берди.

Фан-технология

12.05.2025, 11:08