Марказий Осиёда кучлар кураши: қайси давлатларда хорижий ҳарбий базалар бор?

Дунёда қудратли ҳарбий кучга эга давлатлар ўз таъсир доирасини кучайтириш ва сўзини ўтказиш учун маълум ҳудудларда ҳарбий базалар очади. Масалан, Америка Қўшма Штатларининг 80 та давлатда, Россиянинг 14 та, Туркиянинг 11 та, Эрон ва Саудия Арабистонининг учта мамлакатда ўз ҳарбий базалари мавжуд. Марказий Осиё ҳудудида ҳам бир нечта хорижий ҳарбий базалар жойлашган. Хўш, улар қайси давлатларга тегишли ва минтақада бу борада кимнинг таъсири кучли? Бугун шу ҳақда гаплашамиз.

Сиёсат

04.02.2025, 14:04

Улашиш:

Markaziy Osiyoda kuchlar kurashi: qaysi davlatlarda xorijiy harbiy bazalar bor?

Markaziy Osiyoda kuchlar kurashi: qaysi davlatlarda xorijiy harbiy bazalar bor?

Марказий Осиёда энг кўп ҳарбий база жойлашган давлат бу — Тожикистон. Мамлакатда Россия, Хитой, Ҳиндистоннинг ҳарбий базалари мавжуд. Эроннинг дрон ишлаб чиқарувчи заводи ҳам айнан Тожикистонда. 

"Интерфакс" агентлигига кўра, Россиянинг 201-ҳарбий базаси Tojikistonning Душанбе ва Бохтар вилоятларида жойлашган. Бу ҳарбий база Россиянинг ўз чегараларидан ташқаридаги энг йирик ҳарбий объекти ҳисобланади. Рус сиёсатчиларининг фикрига кўра, Федерация бу базадан Марказий Осиё минтақасида хавфсизлик ва барқарорликни таъминлашда фойдаланади. 

Уларнинг таъкидлашича, мазкур ҳарбий база Россия манфаатларини ҳимоя қилади ва маҳаллий қуролли кучлар билан биргаликда Тожикистон хавфсизлигини ҳам таъминлайди. Шунингдек, бу база орқали Россия Tojikistonning "Ҳарбий-техник ҳамкорлик тўғрисидаги" қонунчилигига мувофиқ мамлакатни керакли қуроллар, ҳарбий ва махсус техника билан таъминлайди. 

2024 йилда Хитойнинг Тожикистонда махфий ҳарбий база қураётгани ҳақидаги хабарлар кўпчиликни ҳайратда қолдирган эди.

"Хитой Тожикистоннинг чекка тоғли ҳудудларида, денгиз сатҳидан 4 минг метр баландликда иккита катта кузатув минорасига эга ҳарбий база қурмоқда", дея ёзади "The Telegraph" нашри.

Аммо орадан бироз вақт ўтиб, Тожикистон Ташқи ишлар вазирлиги ушбу хабарларни рад этиб, мамлакат ҳудудида бундай ҳарбий иншоот қурилмаётганини айтиб чиқди. 

Хитойнинг Тожикистонда ҳарбий база қураётгани ҳақидаги хабарлар бундан олдинроқ, яъни 2021 йилда ҳам тарқалган эди, бироқ Тожикистон ҳукумати бу хабарларга нисбатан жавоб бермаган. 

Бундан ташқари, Тожикистон пойтахтидан 130 километр узоқликда жойлашган Фахор шаҳрида Ҳиндистоннинг "Фахор" ҳарбий базаси ҳам мавжуд. 

1996-1997 йилларда Ҳиндистон Ташқи разведка агентлигининг Тадқиқот ва таҳлил қаноти Тожикистон билан "Фахор" ҳарбий базасидан Афғонистондаги NATO базасига ҳарбий юкларни ташиш, уларнинг вертолётларига хизмат кўрсатиш ва разведка маълумотларини йиғишда фойдаланиш бўйича музокараларни бошлаган. 

Шу вақтдан бошлаб Фахор шаҳрида Ҳиндистоннинг ҳарбий госпитали фаолият юрита бошлаган. Фахордаги Ҳиндистон ҳарбий шифохонасида "Толибон" билан жангда яраланган НАТО аскарлари, жумладан, худкуш ҳужумида яраланган ҳарбий етакчи Аҳмад Шоҳ Масуд даволанган. 

2002 йилгача Ҳиндистон Тожикистонда қураётган ҳарбий базаси ҳақидаги маълумотларни тан олмаган эди. Аммо шу йилдан бошлаб Ҳиндистон Тожикистонда қураётган ҳарбий базаси ҳақидаги маълумотларни тасдиқлаб, 1980 йилдан бери фойдаланилмаган ҳарбий базани Россия билан ҳамкорликда қайта таъмирлаш бошланганини маълум қилди. 2007 йилда тўлиқ ишга туширилган мазкур ҳарбий базани таъмирлаш учун 10 миллион АҚШ доллари сарфлаган. 

Марказий Осиёнинг навбатдаги йирик давлати — Қозоғистонда Россиянинг учта ҳарбий объекти мавжуд. Федерация ушбу мамлакатда ракеталарини синовдан ўтказадиган Сари Шаган синов полигони, шунингдек, Балх кўли яқинидаги 49-станция ва 929-авиация каби ҳарбий объектларни жойлаштирган. 

"Zakon.kz" нашрининг хабарига кўра, Россия Қозоғистоннинг 11 миллион гектар ҳудудидан ҳарбий мақсадларда фойдаланади. Россия бу базалар ва ҳарбий объектлардан фойдаланиш учун Қозоғистонга ҳар йили 3 миллион АҚШ доллари тўлайди. 

Минтақадаги навбатдаги давлат — Қирғизистон ҳудудида ҳозирда фақат Россиянинг "Кант" номли ҳарбий базаси мавжуд. Бу база Коллектив хавфсизлик шартномаси ташкилоти доирасида минтақанинг ҳаво ҳудуди хавфсизлигини таъминлашда муҳим аҳамият касб этади. 

Шунингдек, Қирғизистон ҳудудида 2001 йилдан 2014 йилгача АҚШнинг "Манас" ҳарбий базаси фаолият юритган. Ўз даврида ушбу база Афғонистондаги ҳарбий операциялар учун муҳим логистика нуқтаси бўлиб хизмат қилган. 2014 йилда АҚШ мазкур базани ёпиб, Қирғизистон ҳудудидан чиқиб кетган.

Марказий Осиёнинг қолган икки давлати — Ўзбекистон ва Туркманистон ҳудудида хорижий ҳарбий базалар мавжуд эмас. Чунки бу икки мамлакат сиёсий ва иқтисодий жиҳатдан бетарафлик позициясини танлаган. 

Туркманистон 1995 йилда ўзини бетараф давлат деб эълон қилган ва шу сабаб мамлакат ҳудудида ҳарбий базалар жойлаштиришни қатъиян рад этган. Мамлакат ташқи сиёсатида ўз суверенитетини сақлаш ва ҳарбий блоклардан четда туришни асосий принцип сифатида белгилаган. 

Ўзбекистонда 2005 йилгача АҚШнинг Қарши-Хонобод базаси фаолият кўрсатган эди. Шунингдек, 2012 йилгача Термиз аэропортидан Германия ҳарбий самолётлари фойдаланган. 2012 йилда Ўзбекистон қабул қилган ташқи сиёсий фаолият концепциясида ҳарбий блокларга қўшилмаслик ва мамлакат ҳудудида хорижий базаларни жойлаштирмаслик қонуний жиҳатдан мустаҳкамланган. 

Марказий Осиёда ҳар бир давлат ўзининг ҳарбий стратегиясини шакллантирган. Тожикистон, Қирғизистон ва Қозоғистонда бошқа давлатларнинг ҳарбий базалари мавжуд бўлса, Ўзбекистон ва Туркманистон бу борада нейтрал сиёсат юритади. Ушбу фарқлар минтақанинг ҳарбий-сиёсий мувозанатини белгилаб бермоқда. 

Хўш, бу борада сиз қандай фикрдасиз: сизнингча, Марказий Осиё, жумладан, Ўзбекистон ҳарбий салоҳиятини кенгайтириш учун ўз ҳудудида хорижий ҳарбий базаларининг очилишига имкон бериши керакми?

мавзуга оид янгиликлар

Xitoy Markaziy Osiyoning abadiy qoʻshnisiga aylandi

Хитой Марказий Осиёнинг абадий қўшнисига айланди

Қозоғистонда "Марказий Осиё - Хитой" иккинчи саммити бўлиб ўтди. Унда президент Шавкат Мирзиёев ҳам иштирок этди. Саммитда нималар гаплашилди? Мирзиёев ўз нутқида нималарни тилга олди? Хитой нега минтақа мамлакатларига беғараз 207 миллион АҚШ доллари миқдорида ёрдам кўрсатмоқчи? 

Сиёсат

18.06.2025, 17:48

Markaziy Osiyo — kimni qarzi koʻp?

Марказий Осиё — кимнинг қарзи кўп?

Марказий Осиё давлатларининг 2024 йилдаги ташқи қарзларини умумий қилиб қўшганда, тахминан 210 миллиард АҚШ доллари атрофида бўлади.Бу қарзларнинг асосий қисмлари қуйидаги манбалардан олинган:1. Халқаро молия институтлари: Жаҳон Банки, Халқаро Валюта Жамғармаси (ХВЖ), Осиё Тараққиёт Банки (ОТБ) каби ташкилотлар.2. Давлатлар: Асосий ёрдам ва қарзларни тақдим этаётган мамлакатлар Хитой, Россия ва бошқа ривожланган давлатлар.3. Тижорат банклари ва молия компаниялари: Турли тижорат банклари ва хусусий молия институтлари томонидан тақдим этилган қарзлар.Умумий қарзнинг тақсимланиши ва манбалари ҳар бир мамлакат учун фарқ қилиши мумкин, аммо кўпинча йирик лойиҳалар ва инфратузилма учун қарз олинади.

Иқтисодиёт

08.08.2024, 15:12

Qirgʻiziston Tojikiston bilan 23 yillik muzokarasiga nuqta qoʻydi

Қирғизистон Тожикистон билан 23 йиллик музокарасига нуқта қўйди

Кеча, 19 март куни Қирғизистон парламенти қўшни Тожикистон 23 йилдан бери давом этиб келаётган музокараларни якунлаб, чегара тўғрисидаги шартномани ратификация қилди.

Жаҳон

20.03.2025, 13:51

Rossiya, Tojikiston va Qirgʻizistondan narkotik moddalarni tashiganlar qoʻlga olindi

Россия, Тожикистон ва Қирғизистондан наркотик моддаларни ташиганлар қўлга олинди

Давлат хавфсизлиги хизмати Россия, Тожикистон ва Қирғизистон Республикаларидан олиб келинган наркотик моддаларнинг айланмасига чек қўйди.  

Ўзбекистон

14.09.2024, 10:55

Afgʻonistonda internetning oʻchirilishi Rossiya va Eron bilan maslahatlashilgan — OAV

Афғонистонда интернетнинг ўчирилиши Россия ва Эрон билан маслаҳатлашилган — ОАВ

Тахминан 48 соат интернетдан узилиб қолган Афғонистонда интернет ва телекоммуникация алоқалари қайта тикланди. Душанба куни кечқурун тўсатдан узилиб қолган интернет 1 октябрь маҳаллий вақт билан 16:30 да қайта тикланган.

Жаҳон

02.10.2025, 16:47

Zaxarova: "Gʻarb Qozogʻiston va Rossiyani ajratib qoʻymoqchi"

Захарова: "Ғарб Қозоғистон ва Россияни ажратиб қўймоқчи"

Ғарб Россия Қозоғистон халқларини бир-биридан узоқлаштиришни хоҳлайди. Бироқ бу уриниш икки давлатни боғлаб турган мустаҳкам тарихий муваффақиятсизликка учраган. Бу ҳақда Россия Ташқи ишлар вазири матбуот котиби Мария Захарова Россия-Қозоғистон медиа форумида нутқида айтди.

Жаҳон

29.09.2025, 16:00

сўнгги янгиликлар

Мубашшир Аҳмаднинг адвокати суд ҳукмидан розими? Видеорепортаж

Тошкент шаҳар жиноят ишлари бўйича Учтепа тумани судида жамоатчилик орасида Мубашшир Аҳмад номи билан танилган диний уламо Алишер Турсуновга оид суд мажлиси бўлиб ўтди. 

Ўзбекистон

08.10.2025, 22:14

Шавкат Мирзиёев Тожикистонда "Марказий Осиё - Россия" саммитида иштирок этади

Ўзбекистон президенти Шавкат Мирзиёев Тожикистон президенти Эмомали Раҳмоннинг таклифига биноан 9-10 октябрь кунлари амалий ташриф билан ушбу мамлакатда бўлади. Бу ҳақда президент матбуот хизмати хабар қилди. Давлат раҳбари Душанбе шаҳрида ўтадиган "Марказий Осиё - Россия" форматидаги иккинчи саммит ва Мустақил Давлатлар Ҳамдўстлиги Давлат раҳбарлари кенгашининг навбатдаги йиғилишида иштирок этади.

Ўзбекистон

08.10.2025, 19:08

Мубашшир Аҳмад 2 йил 6 ойга қамалди

Жамоатчилик орасида Мубашшир Аҳмад номи билан танилган диний уламо Алишер Турсуновга суд томонидан 2 йил 6 ой муддатга қамоқ жазоси тайинланди.

Ўзбекистон

08.10.2025, 17:56

Бухорода ноқонуний равишда олтин қазиб олаётган 37 киши ушланди

ДХХ, Бухоро вилоят ИИБ томонидан ўтказилган тезкор тадбирда ноқонуний равишда олтин қазиб чиқариш билан шуғулланаётган 37 киши қўлга олинди. Тадбир давомида таркибида олтин моддаси мавжуд бўлган 400 қопга яқин руда ва қазиш ишларида фойдаланилган 3 та автомашина, перфораторлар ҳамда қўлбола асбоб-ускуналар олиб қўйилди.

Ўзбекистон

08.10.2025, 17:26

Сирдарё вилоятида Иқтисодий жиноятларга қарши курашиш департаменти ходимлари пора олаётганда ушланди

ДХХ ходимлари Гулистон туман бўлими бошлиғини ва Бекобод шаҳар бўлими катта тезкор ходимини пора олаётганда ушлади.

Ўзбекистон

08.10.2025, 17:05

ТДТ раҳбарлари Шимолий Кипрни турк дунёсининг ажралмас қисми эканини тасдиқлашди

Туркий Давлатлар Ташкилотининг Озарбойжонда ўтказилган 12-Саммити якунлари бўйича етакчилар томонидан қабул қилинган қўшма баёнотда туркий давлатлар ўртасида ҳар бир соҳада ҳамжиҳатлик, ҳамкорлик ва мувофиқлашувни кучайтиришга оид қатъийлик тасдиқланиб, ташкилотнинг Фаластин, Шимолий Кипр Турк Республикаси ва Сурия каби минтақавий масалаларга нисбатан позицияси баён этилди.

Сиёсат

08.10.2025, 14:16

Ўзбекистонда одамларни розилигисиз суратга олиш тақиқланди

Ўзбекистонда фуқароларни олдиндан розилигисиз фото ва видео суратга олишни тақиқловчи қонун қабул қилинди. Олий Мажлис Қонунчилик палатаси ташаббусни якдиллик билан маъқуллади ва ҳужжат кўриб чиқиш учун Сенатга йўналтирилди.

Ўзбекистон

08.10.2025, 14:08

Italiya bosh varizi Gʻazo sektoridagi genotsidda ishtirok etgani uchun sudga tortilganini bilasizmi?

Италия бош вазири Ғазодаги геноцидда иштирок этгани учун судга тортилганини биласизми?

Италия бош вазири Жоржа Мелони RAI давлат телеканалига берган интервьюсида унинг устидан Ғазо секторидаги "геноцидга шериклик" айби билан Халқаро жиноий судга шикоят қилинганини айтди.

Жаҳон

08.10.2025, 13:00

Oʻzbekistonda raqamlashtirish tufayli vazirlik va idoralarida 2000 dan ortiq shtat birligi qisqartiriladi

Ўзбекистонда рақамлаштириш туфайли вазирлик ва идораларида 2000 дан ортиқ штат бирлиги қисқартирилади

Президентнинг ижро этувчи ҳокимият органлари фаолиятида рақамлаштиришни кенгайтириш ҳисобига бошқарув штат бирликлари сонини мақбуллаштиришга қаратилган фармонн қабул қилинди.

Сиёсат

08.10.2025, 12:00

Депутатлар шовқин солиш тақиқланган соатларни узайтириш кўзда тутилган қонунни қабул қилди

Олий Мажлис Қонунчилик палатаси депутатлари фуқароларнинг тинчлиги ва дам олишини бузиш тақиқланган вақтни амалдаги етти соатдан (соат 23:00 дан 6:00 гача) саккиз соатга (соат 23:00 дан 7:00 гача) узайтириш, бу вақт давомида меъёрдан ортиқ шовқин учун товон ундириш имконини кўзда тутилган қонун лойиҳасини қабул қилиб, Сенатга юборди.

Ўзбекистон

08.10.2025, 11:59

Андижонда қалбаки пулларни сотган шахслар ушланди

Ўтказилган тезкор тадбирда бошқа бир фуқарога 19,8 млн сўм қалбаки пулларни 10 млн сўмга сотган шахслар ушланди.

Ўзбекистон

08.10.2025, 11:30

Toshkentning ayrim koʻchalari 20 sentabrgacha yopildi

Тошкентнинг айрим кўчалари 20 октябргача ёпилди

Бугун, 8 октябрдан бошлаб Тошкент шаҳрининг Мирзо Улуғбек ҳамда Яшнобод туманларидан ўтувчи йўлларнинг маълум бир қисмида автомобиль чекланади. Бу ҳақда ИИББ маълум қилди.

Ўзбекистон

08.10.2025, 11:00