Марказий Осиёда кучлар кураши: қайси давлатларда хорижий ҳарбий базалар бор?

Дунёда қудратли ҳарбий кучга эга давлатлар ўз таъсир доирасини кучайтириш ва сўзини ўтказиш учун маълум ҳудудларда ҳарбий базалар очади. Масалан, Америка Қўшма Штатларининг 80 та давлатда, Россиянинг 14 та, Туркиянинг 11 та, Эрон ва Саудия Арабистонининг учта мамлакатда ўз ҳарбий базалари мавжуд. Марказий Осиё ҳудудида ҳам бир нечта хорижий ҳарбий базалар жойлашган. Хўш, улар қайси давлатларга тегишли ва минтақада бу борада кимнинг таъсири кучли? Бугун шу ҳақда гаплашамиз.

Сиёсат

04.02.2025, 14:04

Улашиш:

Markaziy Osiyoda kuchlar kurashi: qaysi davlatlarda xorijiy harbiy bazalar bor?

Markaziy Osiyoda kuchlar kurashi: qaysi davlatlarda xorijiy harbiy bazalar bor?

Марказий Осиёда энг кўп ҳарбий база жойлашган давлат бу — Тожикистон. Мамлакатда Россия, Хитой, Ҳиндистоннинг ҳарбий базалари мавжуд. Эроннинг дрон ишлаб чиқарувчи заводи ҳам айнан Тожикистонда. 

"Интерфакс" агентлигига кўра, Россиянинг 201-ҳарбий базаси Tojikistonning Душанбе ва Бохтар вилоятларида жойлашган. Бу ҳарбий база Россиянинг ўз чегараларидан ташқаридаги энг йирик ҳарбий объекти ҳисобланади. Рус сиёсатчиларининг фикрига кўра, Федерация бу базадан Марказий Осиё минтақасида хавфсизлик ва барқарорликни таъминлашда фойдаланади. 

Уларнинг таъкидлашича, мазкур ҳарбий база Россия манфаатларини ҳимоя қилади ва маҳаллий қуролли кучлар билан биргаликда Тожикистон хавфсизлигини ҳам таъминлайди. Шунингдек, бу база орқали Россия Tojikistonning "Ҳарбий-техник ҳамкорлик тўғрисидаги" қонунчилигига мувофиқ мамлакатни керакли қуроллар, ҳарбий ва махсус техника билан таъминлайди. 

2024 йилда Хитойнинг Тожикистонда махфий ҳарбий база қураётгани ҳақидаги хабарлар кўпчиликни ҳайратда қолдирган эди.

"Хитой Тожикистоннинг чекка тоғли ҳудудларида, денгиз сатҳидан 4 минг метр баландликда иккита катта кузатув минорасига эга ҳарбий база қурмоқда", дея ёзади "The Telegraph" нашри.

Аммо орадан бироз вақт ўтиб, Тожикистон Ташқи ишлар вазирлиги ушбу хабарларни рад этиб, мамлакат ҳудудида бундай ҳарбий иншоот қурилмаётганини айтиб чиқди. 

Хитойнинг Тожикистонда ҳарбий база қураётгани ҳақидаги хабарлар бундан олдинроқ, яъни 2021 йилда ҳам тарқалган эди, бироқ Тожикистон ҳукумати бу хабарларга нисбатан жавоб бермаган. 

Бундан ташқари, Тожикистон пойтахтидан 130 километр узоқликда жойлашган Фахор шаҳрида Ҳиндистоннинг "Фахор" ҳарбий базаси ҳам мавжуд. 

1996-1997 йилларда Ҳиндистон Ташқи разведка агентлигининг Тадқиқот ва таҳлил қаноти Тожикистон билан "Фахор" ҳарбий базасидан Афғонистондаги NATO базасига ҳарбий юкларни ташиш, уларнинг вертолётларига хизмат кўрсатиш ва разведка маълумотларини йиғишда фойдаланиш бўйича музокараларни бошлаган. 

Шу вақтдан бошлаб Фахор шаҳрида Ҳиндистоннинг ҳарбий госпитали фаолият юрита бошлаган. Фахордаги Ҳиндистон ҳарбий шифохонасида "Толибон" билан жангда яраланган НАТО аскарлари, жумладан, худкуш ҳужумида яраланган ҳарбий етакчи Аҳмад Шоҳ Масуд даволанган. 

2002 йилгача Ҳиндистон Тожикистонда қураётган ҳарбий базаси ҳақидаги маълумотларни тан олмаган эди. Аммо шу йилдан бошлаб Ҳиндистон Тожикистонда қураётган ҳарбий базаси ҳақидаги маълумотларни тасдиқлаб, 1980 йилдан бери фойдаланилмаган ҳарбий базани Россия билан ҳамкорликда қайта таъмирлаш бошланганини маълум қилди. 2007 йилда тўлиқ ишга туширилган мазкур ҳарбий базани таъмирлаш учун 10 миллион АҚШ доллари сарфлаган. 

Марказий Осиёнинг навбатдаги йирик давлати — Қозоғистонда Россиянинг учта ҳарбий объекти мавжуд. Федерация ушбу мамлакатда ракеталарини синовдан ўтказадиган Сари Шаган синов полигони, шунингдек, Балх кўли яқинидаги 49-станция ва 929-авиация каби ҳарбий объектларни жойлаштирган. 

"Zakon.kz" нашрининг хабарига кўра, Россия Қозоғистоннинг 11 миллион гектар ҳудудидан ҳарбий мақсадларда фойдаланади. Россия бу базалар ва ҳарбий объектлардан фойдаланиш учун Қозоғистонга ҳар йили 3 миллион АҚШ доллари тўлайди. 

Минтақадаги навбатдаги давлат — Қирғизистон ҳудудида ҳозирда фақат Россиянинг "Кант" номли ҳарбий базаси мавжуд. Бу база Коллектив хавфсизлик шартномаси ташкилоти доирасида минтақанинг ҳаво ҳудуди хавфсизлигини таъминлашда муҳим аҳамият касб этади. 

Шунингдек, Қирғизистон ҳудудида 2001 йилдан 2014 йилгача АҚШнинг "Манас" ҳарбий базаси фаолият юритган. Ўз даврида ушбу база Афғонистондаги ҳарбий операциялар учун муҳим логистика нуқтаси бўлиб хизмат қилган. 2014 йилда АҚШ мазкур базани ёпиб, Қирғизистон ҳудудидан чиқиб кетган.

Марказий Осиёнинг қолган икки давлати — Ўзбекистон ва Туркманистон ҳудудида хорижий ҳарбий базалар мавжуд эмас. Чунки бу икки мамлакат сиёсий ва иқтисодий жиҳатдан бетарафлик позициясини танлаган. 

Туркманистон 1995 йилда ўзини бетараф давлат деб эълон қилган ва шу сабаб мамлакат ҳудудида ҳарбий базалар жойлаштиришни қатъиян рад этган. Мамлакат ташқи сиёсатида ўз суверенитетини сақлаш ва ҳарбий блоклардан четда туришни асосий принцип сифатида белгилаган. 

Ўзбекистонда 2005 йилгача АҚШнинг Қарши-Хонобод базаси фаолият кўрсатган эди. Шунингдек, 2012 йилгача Термиз аэропортидан Германия ҳарбий самолётлари фойдаланган. 2012 йилда Ўзбекистон қабул қилган ташқи сиёсий фаолият концепциясида ҳарбий блокларга қўшилмаслик ва мамлакат ҳудудида хорижий базаларни жойлаштирмаслик қонуний жиҳатдан мустаҳкамланган. 

Марказий Осиёда ҳар бир давлат ўзининг ҳарбий стратегиясини шакллантирган. Тожикистон, Қирғизистон ва Қозоғистонда бошқа давлатларнинг ҳарбий базалари мавжуд бўлса, Ўзбекистон ва Туркманистон бу борада нейтрал сиёсат юритади. Ушбу фарқлар минтақанинг ҳарбий-сиёсий мувозанатини белгилаб бермоқда. 

Хўш, бу борада сиз қандай фикрдасиз: сизнингча, Марказий Осиё, жумладан, Ўзбекистон ҳарбий салоҳиятини кенгайтириш учун ўз ҳудудида хорижий ҳарбий базаларининг очилишига имкон бериши керакми?

мавзуга оид янгиликлар

Xitoy Markaziy Osiyoning abadiy qoʻshnisiga aylandi

Хитой Марказий Осиёнинг абадий қўшнисига айланди

Қозоғистонда "Марказий Осиё - Хитой" иккинчи саммити бўлиб ўтди. Унда президент Шавкат Мирзиёев ҳам иштирок этди. Саммитда нималар гаплашилди? Мирзиёев ўз нутқида нималарни тилга олди? Хитой нега минтақа мамлакатларига беғараз 207 миллион АҚШ доллари миқдорида ёрдам кўрсатмоқчи? 

Сиёсат

18.06.2025, 17:48

Markaziy Osiyo — kimni qarzi koʻp?

Марказий Осиё — кимнинг қарзи кўп?

Марказий Осиё давлатларининг 2024 йилдаги ташқи қарзларини умумий қилиб қўшганда, тахминан 210 миллиард АҚШ доллари атрофида бўлади.Бу қарзларнинг асосий қисмлари қуйидаги манбалардан олинган:1. Халқаро молия институтлари: Жаҳон Банки, Халқаро Валюта Жамғармаси (ХВЖ), Осиё Тараққиёт Банки (ОТБ) каби ташкилотлар.2. Давлатлар: Асосий ёрдам ва қарзларни тақдим этаётган мамлакатлар Хитой, Россия ва бошқа ривожланган давлатлар.3. Тижорат банклари ва молия компаниялари: Турли тижорат банклари ва хусусий молия институтлари томонидан тақдим этилган қарзлар.Умумий қарзнинг тақсимланиши ва манбалари ҳар бир мамлакат учун фарқ қилиши мумкин, аммо кўпинча йирик лойиҳалар ва инфратузилма учун қарз олинади.

Иқтисодиёт

08.08.2024, 15:12

Qirgʻiziston Tojikiston bilan 23 yillik muzokarasiga nuqta qoʻydi

Қирғизистон Тожикистон билан 23 йиллик музокарасига нуқта қўйди

Кеча, 19 март куни Қирғизистон парламенти қўшни Тожикистон 23 йилдан бери давом этиб келаётган музокараларни якунлаб, чегара тўғрисидаги шартномани ратификация қилди.

Жаҳон

20.03.2025, 13:51

Rossiya, Tojikiston va Qirgʻizistondan narkotik moddalarni tashiganlar qoʻlga olindi

Россия, Тожикистон ва Қирғизистондан наркотик моддаларни ташиганлар қўлга олинди

Давлат хавфсизлиги хизмати Россия, Тожикистон ва Қирғизистон Республикаларидан олиб келинган наркотик моддаларнинг айланмасига чек қўйди.  

Ўзбекистон

14.09.2024, 10:55

Afgʻonistonda internetning oʻchirilishi Rossiya va Eron bilan maslahatlashilgan — OAV

Афғонистонда интернетнинг ўчирилиши Россия ва Эрон билан маслаҳатлашилган — ОАВ

Тахминан 48 соат интернетдан узилиб қолган Афғонистонда интернет ва телекоммуникация алоқалари қайта тикланди. Душанба куни кечқурун тўсатдан узилиб қолган интернет 1 октябрь маҳаллий вақт билан 16:30 да қайта тикланган.

Жаҳон

02.10.2025, 16:47

Zaxarova: "Gʻarb Qozogʻiston va Rossiyani ajratib qoʻymoqchi"

Захарова: "Ғарб Қозоғистон ва Россияни ажратиб қўймоқчи"

Ғарб Россия Қозоғистон халқларини бир-биридан узоқлаштиришни хоҳлайди. Бироқ бу уриниш икки давлатни боғлаб турган мустаҳкам тарихий муваффақиятсизликка учраган. Бу ҳақда Россия Ташқи ишлар вазири матбуот котиби Мария Захарова Россия-Қозоғистон медиа форумида нутқида айтди.

Жаҳон

29.09.2025, 16:00

сўнгги янгиликлар

“World Boxing” рейтинги: 6 та вазнда ўзбек боксчиси тенгсиз

Бокс бўйича халқаро мусобақаларни ташкил этувчи “World Boxing” ташкилоти ўзининг 10 та вазн тоифаси бўйича янгиланган рейтингини эълон қилди.

Спорт

28.10.2025, 19:21

Фуқароларга энергия самарадор қурилмаларни харид қилиш ва ўрнатиш учун субсидия ажратилади

Ҳукуматнинг 2025 йил 24 октябрдаги 673-сон қарори билан “Аҳоли уй-жойларини энергия аудитидан ўтказиш, энергия самарадор қурилмаларни харид қилиш ва ўрнатишда субсидия ажратиш тўғрисида”ги низом тасдиқланди.

Иқтисодиёт

28.10.2025, 18:17

Кадр из видео

Қамчиқ довонида юк машинаси иштирокида ЙТҲ содир бўлди

Қамчиқ довонида автомобил ташувчи юк машинаси йўлдан чиқиб кетди. Ҳодиса оқибатида жабрланувчилар йўқ.  Унда ташилган автомобиллар сони ва уларнинг шикастланиш даражаси ҳақида ҳозирча маълумот берилмаган.

Ўзбекистон

28.10.2025, 18:11

Исроил: Эрдўған бошчилигидаги Туркия Исроилга нисбатан дипломатик ва иқтисодий санкциялар жорий этди

Исроил ташқи ишлар вазири Гидеон Саарнинг таъкидлашича, Туркия президенти Ражаб Тоййиб Эрдўған раҳбарлигидаги ҳукумат Исроилга нисбатан нафақат сўзларда, балки дипломатик ва иқтисодий санкциялар орқали ҳам муносабатини намоён этмоқда.

Жаҳон

28.10.2025, 17:15

Хоразмда 1,6 млрд сўмлик ноқонуний тамаки маҳсулотлари аниқланди

Хоразм вилоятида қиймати 1,6 миллиард сўм бўлган электрон тамаки маҳсулотларини ноқонуний савдога чиқариш ҳолати аниқланди.

Ўзбекистон

28.10.2025, 16:19

Трамп Япония байроғи ёнида қотиб қолди, Оқ уй унинг соғлиги ҳақида баёнот берди

Японияга расмий ташриф билан келган  АҚШ Президенти Доналд Трамп кутилмаган ҳаракати билан ҳаммани ҳайратда қолдирди. Кутиб олиш маросими пайтида икки мамлакат байроқлари олдида тўхтаб, таъзим қилиши керак бўлган Трамп бир муддат жойида қотиб қолди ва йўлида давом этди.

Жаҳон

28.10.2025, 16:09

Ўзбекистонда аҳолининг зичлик даражаси эълон қилинди

Миллий статистика қўмитаси маълумотларига кўра, 2025 йилнинг 1 октябрь ҳолатига кўра Ўзбекистонда 1 квадрат километр майдонга ўртача 84,8 киши тўғри келган.

Ўзбекистон

28.10.2025, 15:14

Рустам Қосимжонов Ўзбекистон терма жамоаси бош мураббийи этиб тайинланди

Халқаро гроссмейстер, 2004 йилги FIDE жаҳон чемпиони Рустам Қосимжонов Ўзбекистон эркаклар миллий шахмат терма жамоасига бош мураббий этиб тайинланди.

Спорт

28.10.2025, 14:17

Мирзаобод тумани собиқ ҳокими жиноий жазога тортилди

Жиноят иши Сардоба сув омборидаги фавқулодда ҳолат оқибатларини бартараф этиш билан боғлиқ: туманни 2020-2023 йилларда бошқарган Жонибек Яриев тошқинда уй-жойи бузилган оилалар учун қурилган ўнга яқин янги уйни белгиланган талабларга зид равишда бериб юборган.

Ўзбекистон

28.10.2025, 13:41

Истанбул мэри Имомоғлуга янги айблов қўйилди

Туркия суди мухолифатдаги Республика халқ партияси (CHP) етакчиси, Истанбул мэри Экрем Имомоғлуга нисбатан янги ҳибсга олиш ордерини чиқарди.

Жаҳон

28.10.2025, 12:51

Путиннинг режаси: Покровск ноябргача эгалланиши мумкин

2024 йилгача муҳим логистик марказ бўлиб келган Покровск агар қўлдан кетса, Россия қўшинлари учун янги ҳужум йўллари очилади.  РФ Қуролли кучларининг кичик бўлинмалари Украина армиясидаги жангчилар етишмаслигидан фойдаланиб, шаҳарга киришни бошлагани айтилмоқда.

Жаҳон

28.10.2025, 11:59

Сербия президенти Ўзбекистонга келди

Ўзбекистон президенти Шавкат Мирзиёевнинг таклифига биноан Сербия президенти Александр Вучич рафиқаси ҳамроҳлигида 28 октябрь куни расмий ташриф билан Ўзбекистонга келди.

Сиёсат

28.10.2025, 11:33