Марказий Осиёда кучлар кураши: қайси давлатларда хорижий ҳарбий базалар бор?
Дунёда қудратли ҳарбий кучга эга давлатлар ўз таъсир доирасини кучайтириш ва сўзини ўтказиш учун маълум ҳудудларда ҳарбий базалар очади. Масалан, Америка Қўшма Штатларининг 80 та давлатда, Россиянинг 14 та, Туркиянинг 11 та, Эрон ва Саудия Арабистонининг учта мамлакатда ўз ҳарбий базалари мавжуд. Марказий Осиё ҳудудида ҳам бир нечта хорижий ҳарбий базалар жойлашган. Хўш, улар қайси давлатларга тегишли ва минтақада бу борада кимнинг таъсири кучли? Бугун шу ҳақда гаплашамиз.
Сиёсат
04.02.2025, 14:04
Улашиш:

Markaziy Osiyoda kuchlar kurashi: qaysi davlatlarda xorijiy harbiy bazalar bor?
Марказий Осиёда энг кўп ҳарбий база жойлашган давлат бу — Тожикистон. Мамлакатда Россия, Хитой, Ҳиндистоннинг ҳарбий базалари мавжуд. Эроннинг дрон ишлаб чиқарувчи заводи ҳам айнан Тожикистонда.
"Интерфакс" агентлигига кўра, Россиянинг 201-ҳарбий базаси Tojikistonning Душанбе ва Бохтар вилоятларида жойлашган. Бу ҳарбий база Россиянинг ўз чегараларидан ташқаридаги энг йирик ҳарбий объекти ҳисобланади. Рус сиёсатчиларининг фикрига кўра, Федерация бу базадан Марказий Осиё минтақасида хавфсизлик ва барқарорликни таъминлашда фойдаланади.
Уларнинг таъкидлашича, мазкур ҳарбий база Россия манфаатларини ҳимоя қилади ва маҳаллий қуролли кучлар билан биргаликда Тожикистон хавфсизлигини ҳам таъминлайди. Шунингдек, бу база орқали Россия Tojikistonning "Ҳарбий-техник ҳамкорлик тўғрисидаги" қонунчилигига мувофиқ мамлакатни керакли қуроллар, ҳарбий ва махсус техника билан таъминлайди.
2024 йилда Хитойнинг Тожикистонда махфий ҳарбий база қураётгани ҳақидаги хабарлар кўпчиликни ҳайратда қолдирган эди.
"Хитой Тожикистоннинг чекка тоғли ҳудудларида, денгиз сатҳидан 4 минг метр баландликда иккита катта кузатув минорасига эга ҳарбий база қурмоқда", дея ёзади "The Telegraph" нашри.
Аммо орадан бироз вақт ўтиб, Тожикистон Ташқи ишлар вазирлиги ушбу хабарларни рад этиб, мамлакат ҳудудида бундай ҳарбий иншоот қурилмаётганини айтиб чиқди.
Хитойнинг Тожикистонда ҳарбий база қураётгани ҳақидаги хабарлар бундан олдинроқ, яъни 2021 йилда ҳам тарқалган эди, бироқ Тожикистон ҳукумати бу хабарларга нисбатан жавоб бермаган.
Бундан ташқари, Тожикистон пойтахтидан 130 километр узоқликда жойлашган Фахор шаҳрида Ҳиндистоннинг "Фахор" ҳарбий базаси ҳам мавжуд.
1996-1997 йилларда Ҳиндистон Ташқи разведка агентлигининг Тадқиқот ва таҳлил қаноти Тожикистон билан "Фахор" ҳарбий базасидан Афғонистондаги NATO базасига ҳарбий юкларни ташиш, уларнинг вертолётларига хизмат кўрсатиш ва разведка маълумотларини йиғишда фойдаланиш бўйича музокараларни бошлаган.
Шу вақтдан бошлаб Фахор шаҳрида Ҳиндистоннинг ҳарбий госпитали фаолият юрита бошлаган. Фахордаги Ҳиндистон ҳарбий шифохонасида "Толибон" билан жангда яраланган НАТО аскарлари, жумладан, худкуш ҳужумида яраланган ҳарбий етакчи Аҳмад Шоҳ Масуд даволанган.
2002 йилгача Ҳиндистон Тожикистонда қураётган ҳарбий базаси ҳақидаги маълумотларни тан олмаган эди. Аммо шу йилдан бошлаб Ҳиндистон Тожикистонда қураётган ҳарбий базаси ҳақидаги маълумотларни тасдиқлаб, 1980 йилдан бери фойдаланилмаган ҳарбий базани Россия билан ҳамкорликда қайта таъмирлаш бошланганини маълум қилди. 2007 йилда тўлиқ ишга туширилган мазкур ҳарбий базани таъмирлаш учун 10 миллион АҚШ доллари сарфлаган.
Марказий Осиёнинг навбатдаги йирик давлати — Қозоғистонда Россиянинг учта ҳарбий объекти мавжуд. Федерация ушбу мамлакатда ракеталарини синовдан ўтказадиган Сари Шаган синов полигони, шунингдек, Балх кўли яқинидаги 49-станция ва 929-авиация каби ҳарбий объектларни жойлаштирган.
"Zakon.kz" нашрининг хабарига кўра, Россия Қозоғистоннинг 11 миллион гектар ҳудудидан ҳарбий мақсадларда фойдаланади. Россия бу базалар ва ҳарбий объектлардан фойдаланиш учун Қозоғистонга ҳар йили 3 миллион АҚШ доллари тўлайди.
Минтақадаги навбатдаги давлат — Қирғизистон ҳудудида ҳозирда фақат Россиянинг "Кант" номли ҳарбий базаси мавжуд. Бу база Коллектив хавфсизлик шартномаси ташкилоти доирасида минтақанинг ҳаво ҳудуди хавфсизлигини таъминлашда муҳим аҳамият касб этади.
Шунингдек, Қирғизистон ҳудудида 2001 йилдан 2014 йилгача АҚШнинг "Манас" ҳарбий базаси фаолият юритган. Ўз даврида ушбу база Афғонистондаги ҳарбий операциялар учун муҳим логистика нуқтаси бўлиб хизмат қилган. 2014 йилда АҚШ мазкур базани ёпиб, Қирғизистон ҳудудидан чиқиб кетган.
Марказий Осиёнинг қолган икки давлати — Ўзбекистон ва Туркманистон ҳудудида хорижий ҳарбий базалар мавжуд эмас. Чунки бу икки мамлакат сиёсий ва иқтисодий жиҳатдан бетарафлик позициясини танлаган.
Туркманистон 1995 йилда ўзини бетараф давлат деб эълон қилган ва шу сабаб мамлакат ҳудудида ҳарбий базалар жойлаштиришни қатъиян рад этган. Мамлакат ташқи сиёсатида ўз суверенитетини сақлаш ва ҳарбий блоклардан четда туришни асосий принцип сифатида белгилаган.
Ўзбекистонда 2005 йилгача АҚШнинг Қарши-Хонобод базаси фаолият кўрсатган эди. Шунингдек, 2012 йилгача Термиз аэропортидан Германия ҳарбий самолётлари фойдаланган. 2012 йилда Ўзбекистон қабул қилган ташқи сиёсий фаолият концепциясида ҳарбий блокларга қўшилмаслик ва мамлакат ҳудудида хорижий базаларни жойлаштирмаслик қонуний жиҳатдан мустаҳкамланган.
Марказий Осиёда ҳар бир давлат ўзининг ҳарбий стратегиясини шакллантирган. Тожикистон, Қирғизистон ва Қозоғистонда бошқа давлатларнинг ҳарбий базалари мавжуд бўлса, Ўзбекистон ва Туркманистон бу борада нейтрал сиёсат юритади. Ушбу фарқлар минтақанинг ҳарбий-сиёсий мувозанатини белгилаб бермоқда.
Хўш, бу борада сиз қандай фикрдасиз: сизнингча, Марказий Осиё, жумладан, Ўзбекистон ҳарбий салоҳиятини кенгайтириш учун ўз ҳудудида хорижий ҳарбий базаларининг очилишига имкон бериши керакми?
Сиёсат
04.02.2025, 14:04
Улашиш:
мавзуга оид янгиликлар

Марказий Осиё — кимнинг қарзи кўп?
Иқтисодиёт
08.08.2024, 15:12

Қирғизистон Тожикистон билан 23 йиллик музокарасига нуқта қўйди
Жаҳон
20.03.2025, 13:51

Россия, Тожикистон ва Қирғизистондан наркотик моддаларни ташиганлар қўлга олинди
Ўзбекистон
14.09.2024, 10:55

Украина келажакда Россиянинг бир қисми бўлиши мумкин — Дональд Трамп
Жаҳон
12.02.2025, 15:02

Дунёга ёйилмоқчи бўлган туркман газини ким чекламоқда?
Жаҳон
07.12.2024, 13:52

"Толибон" – Марказий Осиё: Россия нимани режалаштирмоқда?
Жаҳон
18.10.2024, 15:15
машҳур янгиликлар

Тошкентда ноқонуний сақланилаётган 1,1 млрд сўмлик спиртли ичимликлар аниқланди
Ўзбекистон
13.03.2025, 12:28

Мактаб ўқувчилари учун баҳорги таътил қачон бошланиши айтилди
Таълим
18.03.2025, 11:11

Тemu Ўзбекистонда рўйхатдан ўтди
Ўзбекистон
19.03.2025, 09:39

Тошкентнинг қайси манзилларида иссиқ сув вақтинча тўхтатилиши айтилди
Ўзбекистон
25.03.2025, 14:31

Самарқанд ва Тошкент вилоятларида яроқсиз бензин сотаётганлар ушланди
Ўзбекистон
27.03.2025, 11:35

Тошкентда байрам муносабати билан юздан ортиқ маҳсулот арзонлаштирилди
Ўзбекистон
20.03.2025, 10:24
сўнгги янгиликлар

Мутахассис шарҳи: Марказий Осиё ва Европа Иттифоқи саммитидан қандай янгиликлар кутилмоқда?
Сиёсат
04.04.2025, 12:48

Путиннинг маслаҳатчиси АҚШ – Россия муносабатлари қайта тикланишини маълум қилди
Жаҳон
04.04.2025, 11:00

Европа Кенгаши Туркияга маълумотларни ўрганиш учун гуруҳ юборади
Сиёсат
02.04.2025, 16:44

Хитой Тайван атрофида ҳарбий машғулотлар бошлади
Сиёсат
02.04.2025, 15:55

Яҳудий роҳибини ўлдирганликда айбланиб қўлга олинган 3 нафар ўзбекистонлик ўлимга ҳукм қилинди
Ўзбекистон
01.04.2025, 20:48

Дунёга янги адолатли тизим керак
Жаҳон
01.04.2025, 17:45

Энг бахтли мамлакатлар ичида Ўзбекистон борми?
Жаҳон
01.04.2025, 17:35

Самарқанд тарихий меросига зиёратгоҳ маркази қурилиши таҳдид солмоқда
Ўзбекистон
01.04.2025, 11:14

Самарқанд ва Тошкент вилоятларида яроқсиз бензин сотаётганлар ушланди
Ўзбекистон
27.03.2025, 11:35

Пискентдаги колонияда қийноққа солингани айтилган маҳкумда тан жароҳати аниқланмади — Бош прокуратура
Ўзбекистон
27.03.2025, 10:53

Ҳамширанинг чўпчаги: Мактаб ўқувчиларига "тарқатилган" қулупнайли конфетлар зарарсиз эканлиги аниқланди
Ўзбекистон
26.03.2025, 14:40

Ўзбекистонда қимматлашган газ ва “свет”нинг янги нархлари эълон қилинди
Ўзбекистон
25.03.2025, 16:16
машҳур янгиликлар

Тошкентда ноқонуний сақланилаётган 1,1 млрд сўмлик спиртли ичимликлар аниқланди
Ўзбекистон
13.03.2025, 12:28

Мактаб ўқувчилари учун баҳорги таътил қачон бошланиши айтилди
Таълим
18.03.2025, 11:11

Тemu Ўзбекистонда рўйхатдан ўтди
Ўзбекистон
19.03.2025, 09:39

Тошкентнинг қайси манзилларида иссиқ сув вақтинча тўхтатилиши айтилди
Ўзбекистон
25.03.2025, 14:31

Самарқанд ва Тошкент вилоятларида яроқсиз бензин сотаётганлар ушланди
Ўзбекистон
27.03.2025, 11:35

Тошкентда байрам муносабати билан юздан ортиқ маҳсулот арзонлаштирилди
Ўзбекистон
20.03.2025, 10:24