Markaziy Osiyoda kuchlar kurashi: qaysi davlatlarda xorijiy harbiy bazalar bor?

Dunyoda qudratli harbiy kuchga ega davlatlar oʻz taʼsir doirasini kuchaytirish va soʻzini oʻtkazish uchun maʼlum hududlarda harbiy bazalar ochadi. Masalan, Amerika Qoʻshma Shtatlarining 80 ta davlatda, Rossiyaning 14 ta, Turkiyaning 11 ta, Eron va Saudiya Arabistonining uchta mamlakatda oʻz harbiy bazalari mavjud. Markaziy Osiyo hududida ham bir nechta xorijiy harbiy bazalar joylashgan. Xoʻsh, ular qaysi davlatlarga tegishli va mintaqada bu borada kimning taʼsiri kuchli? Bugun shu haqda gaplashamiz.

Ulashish:

Markaziy Osiyoda kuchlar kurashi: qaysi davlatlarda xorijiy harbiy bazalar bor?

Markaziy Osiyoda kuchlar kurashi: qaysi davlatlarda xorijiy harbiy bazalar bor?

Markaziy Osiyoda eng koʻp harbiy baza joylashgan davlat bu — Tojikiston. Mamlakatda Rossiya, Xitoy, Hindistonning harbiy bazalari mavjud. Eronning dron ishlab chiqaruvchi zavodi ham aynan Tojikistonda. 

"Interfaks" agentligiga koʻra, Rossiyaning 201-harbiy bazasi Tojikistonning Dushanbe va Boxtar viloyatlarida joylashgan. Bu harbiy baza Rossiyaning oʻz chegaralaridan tashqaridagi eng yirik harbiy obʼekti hisoblanadi. Rus siyosatchilarining fikriga koʻra, Federatsiya bu bazadan Markaziy Osiyo mintaqasida xavfsizlik va barqarorlikni taʼminlashda foydalanadi. 

Ularning taʼkidlashicha, mazkur harbiy baza Rossiya manfaatlarini himoya qiladi va mahalliy qurolli kuchlar bilan birgalikda Tojikiston xavfsizligini ham taʼminlaydi. Shuningdek, bu baza orqali Rossiya Tojikistonning "Harbiy-texnik hamkorlik toʻgʻrisidagi" qonunchiligiga muvofiq mamlakatni kerakli qurollar, harbiy va maxsus texnika bilan taʼminlaydi. 

2024 yilda Xitoyning Tojikistonda maxfiy harbiy baza qurayotgani haqidagi xabarlar koʻpchilikni hayratda qoldirgan edi.

"Xitoy Tojikistonning chekka togʻli hududlarida, dengiz sathidan 4 ming metr balandlikda ikkita katta kuzatuv minorasiga ega harbiy baza qurmoqda", deya yozadi "The Telegraph" nashri.

Ammo oradan biroz vaqt oʻtib, Tojikiston Tashqi ishlar vazirligi ushbu xabarlarni rad etib, mamlakat hududida bunday harbiy inshoot qurilmayotganini aytib chiqdi. 

Xitoyning Tojikistonda harbiy baza qurayotgani haqidagi xabarlar bundan oldinroq, yaʼni 2021 yilda ham tarqalgan edi, biroq Tojikiston hukumati bu xabarlarga nisbatan javob bermagan. 

Bundan tashqari, Tojikiston poytaxtidan 130 kilometr uzoqlikda joylashgan Faxor shahrida Hindistonning "Faxor" harbiy bazasi ham mavjud. 

1996-1997 yillarda Hindiston Tashqi razvedka agentligining Tadqiqot va tahlil qanoti Tojikiston bilan "Faxor" harbiy bazasidan Afgʻonistondagi NATO bazasiga harbiy yuklarni tashish, ularning vertolyotlariga xizmat koʻrsatish va razvedka maʼlumotlarini yigʻishda foydalanish boʻyicha muzokaralarni boshlagan. 

Shu vaqtdan boshlab Faxor shahrida Hindistonning harbiy gospitali faoliyat yurita boshlagan. Faxordagi Hindiston harbiy shifoxonasida "Tolibon" bilan jangda yaralangan NATO askarlari, jumladan, xudkush hujumida yaralangan harbiy yetakchi Ahmad Shoh Masud davolangan. 

2002 yilgacha Hindiston Tojikistonda qurayotgan harbiy bazasi haqidagi maʼlumotlarni tan olmagan edi. Ammo shu yildan boshlab Hindiston Tojikistonda qurayotgan harbiy bazasi haqidagi maʼlumotlarni tasdiqlab, 1980 yildan beri foydalanilmagan harbiy bazani Rossiya bilan hamkorlikda qayta taʼmirlash boshlanganini maʼlum qildi. 2007 yilda toʻliq ishga tushirilgan mazkur harbiy bazani taʼmirlash uchun 10 million AQSh dollari sarflagan. 

Markaziy Osiyoning navbatdagi yirik davlati — Qozogʻistonda Rossiyaning uchta harbiy obʼekti mavjud. Federatsiya ushbu mamlakatda raketalarini sinovdan oʻtkazadigan Sari Shagan sinov poligoni, shuningdek, Balx koʻli yaqinidagi 49-stansiya va 929-aviatsiya kabi harbiy obʼektlarni joylashtirgan. 

"Zakon.kz" nashrining xabariga koʻra, Rossiya Qozogʻistonning 11 million gektar hududidan harbiy maqsadlarda foydalanadi. Rossiya bu bazalar va harbiy obʼektlardan foydalanish uchun Qozogʻistonga har yili 3 million AQSh dollari toʻlaydi. 

Mintaqadagi navbatdagi davlat — Qirgʻiziston hududida hozirda faqat Rossiyaning "Kant" nomli harbiy bazasi mavjud. Bu baza Kollektiv xavfsizlik shartnomasi tashkiloti doirasida mintaqaning havo hududi xavfsizligini taʼminlashda muhim ahamiyat kasb etadi. 

Shuningdek, Qirgʻiziston hududida 2001 yildan 2014 yilgacha AQShning "Manas" harbiy bazasi faoliyat yuritgan. Oʻz davrida ushbu baza Afgʻonistondagi harbiy operatsiyalar uchun muhim logistika nuqtasi boʻlib xizmat qilgan. 2014 yilda AQSh mazkur bazani yopib, Qirgʻiziston hududidan chiqib ketgan.

Markaziy Osiyoning qolgan ikki davlati — Oʻzbekiston va Turkmaniston hududida xorijiy harbiy bazalar mavjud emas. Chunki bu ikki mamlakat siyosiy va iqtisodiy jihatdan betaraflik pozitsiyasini tanlagan. 

Turkmaniston 1995 yilda oʻzini betaraf davlat deb eʼlon qilgan va shu sabab mamlakat hududida harbiy bazalar joylashtirishni qatʼiyan rad etgan. Mamlakat tashqi siyosatida oʻz suverenitetini saqlash va harbiy bloklardan chetda turishni asosiy prinsip sifatida belgilagan. 

Oʻzbekistonda 2005 yilgacha AQShning Qarshi-Xonobod bazasi faoliyat koʻrsatgan edi. Shuningdek, 2012 yilgacha Termiz aeroportidan Germaniya harbiy samolyotlari foydalangan. 2012 yilda Oʻzbekiston qabul qilgan tashqi siyosiy faoliyat konsepsiyasida harbiy bloklarga qoʻshilmaslik va mamlakat hududida xorijiy bazalarni joylashtirmaslik qonuniy jihatdan mustahkamlangan. 

Markaziy Osiyoda har bir davlat oʻzining harbiy strategiyasini shakllantirgan. Tojikiston, Qirgʻiziston va Qozogʻistonda boshqa davlatlarning harbiy bazalari mavjud boʻlsa, Oʻzbekiston va Turkmaniston bu borada neytral siyosat yuritadi. Ushbu farqlar mintaqaning harbiy-siyosiy muvozanatini belgilab bermoqda. 

Xoʻsh, bu borada siz qanday fikrdasiz: sizningcha, Markaziy Osiyo, jumladan, Oʻzbekiston harbiy salohiyatini kengaytirish uchun oʻz hududida xorijiy harbiy bazalarining ochilishiga imkon berishi kerakmi?

Mavzuga oid yangiliklar

Xitoy Markaziy Osiyoning abadiy qoʻshnisiga aylandi

Xitoy Markaziy Osiyoning abadiy qoʻshnisiga aylandi

Qozogʻistonda "Markaziy Osiyo - Xitoy" ikkinchi sammiti boʻlib oʻtdi. Unda prezident Shavkat Mirziyoyev ham ishtirok etdi. Sammitda nimalar gaplashildi? Mirziyoyev oʻz nutqida nimalarni tilga oldi? Xitoy nega mintaqa mamlakatlariga begʻaraz 207 million AQSh dollari miqdorida yordam koʻrsatmoqchi? 

Siyosat

18.06.2025, 17:48

Markaziy Osiyo — kimni qarzi koʻp?

Markaziy Osiyo — kimni qarzi koʻp?

Markaziy Osiyo davlatlarining 2024-yildagi tashqi qarzlarini umumiy qilib qoʻshganda, taxminan $210 milliard AQSh dollari atrofida boʻladi.Bu qarzlarning asosiy qismlari quyidagi manbalardan olingan:1. Xalqaro moliya institutlari: Jahon Banki, Xalqaro Valyuta Jamgʻarmasi (XVJ), Osiyo Taraqqiyot Banki (OTB) kabi tashkilotlar.2. Davlatlar: Asosiy yordam va qarzlarni taqdim etayotgan mamlakatlar Xitoy, Rossiya va boshqa rivojlangan davlatlar.3. Tijorat banklari va moliya kompaniyalari: Turli tijorat banklari va xususiy moliya institutlari tomonidan taqdim etilgan qarzlar.Umumiy qarzning taqsimlanishi va manbalari har bir mamlakat uchun farq qilishi mumkin, ammo koʻpincha yirik loyihalar va infratuzilma uchun qarz olinadi.

Iqtisodiyot

08.08.2024, 15:12

Qirgʻiziston Tojikiston bilan 23 yillik muzokarasiga nuqta qoʻydi

Qirgʻiziston Tojikiston bilan 23 yillik muzokarasiga nuqta qoʻydi

Kecha, 19 mart kuni Qirgʻiziston parlamenti qoʻshni Tojikiston 23 yildan beri davom etib kelayotgan muzokaralarni yakunlab, chegara toʻgʻrisidagi shartnomani ratifikatsiya qildi.

Jahon

20.03.2025, 13:51

Rossiya, Tojikiston va Qirgʻizistondan narkotik moddalarni tashiganlar qoʻlga olindi

Rossiya, Tojikiston va Qirgʻizistondan narkotik moddalarni tashiganlar qoʻlga olindi

Davlat xavfsizligi xizmati Rossiya, Tojikiston va Qirgʻiziston Respublikalaridan olib kelingan narkotik moddalarning aylanmasiga chek qoʻydi.  

Oʻzbekiston

14.09.2024, 10:55

AQSh armiyasiga Rossiya va Xitoydan oshib ketish uchun dronlarni xarid qilishga ruxsat berdi

AQSh armiyasiga Rossiya va Xitoydan oshib ketish uchun dronlarni xarid qilishga ruxsat berdi

AQSh Mudofaa vaziri Pit Hegset dronlarni ishlab chiqarish va joylashtirish jarayonini tezlashtirish maqsadida keng qamrovli yangi buyruqlar berdi. Bu buyruqlar qoʻmondonlarga dronlarni mustaqil ravishda xarid qilish va sinovdan oʻtkazish imkonini beradi hamda harbiy kuchlarning barcha tarmoqlarida dron jangi simulyatsiyalarini oʻtkazishni talab etadi. Bu haqda "Fox News" telekanali Pentagon hujjatlariga asoslanib xabar berdi.

Jahon

11.07.2025, 14:40

Rossiya birinchilardan boʻlib Afgʻoniston islom amirligini tan oldi

Rossiya birinchilardan boʻlib Afgʻoniston islom amirligini tan oldi

Rossiya dunyoda birinchilardan boʻlib Afgʻoniston Islomiy Amirligini hukumat sifatida rasman tan oldi. Bu haqda "RIA Novosti" agentligi xabar berdi.

Siyosat

04.07.2025, 11:38

So‘nggi yangiliklar

Davlat tashkilotlari yuridik xizmat xodimlarining reytingi joriy etiladi

Korrupsiyaga qarshi ekspertizadan oʻtkazish faoliyatini baholash natijalari boʻyicha Adliya vazirligi tomonidan tegishli reyting shakllantiriladi.

Oʻzbekiston

10.08.2025, 14:42

“Oʻzbekgidroenergo” AJ GESlar sonini 100 dan oshirishni rejalashtirmoqda (+video)

2025 yilning birinchi yarim yilligida “Oʻzbekgidroenergo” tomonidan 3,6 milliard kilovatt-soat elektr energiyasi ishlab chiqarilgan.   

Iqtisodiyot

10.08.2025, 10:06

Buxoro hokimga yoʻllagan videomurojaatga hokimlik tomonidan rasmiy munosabat berildi

Buxoro hokimiga yoʻllagan videomurojaatga hokimlik tomonidan rasmiy munosabat berildi

Avvalroq PARADIGMA.UZ tomonidan Buxoro shahri fuqarolari tomonidan viloyat hokimiga Botir Zaripovga yoʻllagan videomurojaatiga viloyat hokimligi rasmiy munosabat berdi. 

Oʻzbekiston

09.08.2025, 22:20

Qurgʻoqchilik vaqtida ham Oʻzbekiston GESlar qurishda davom etadimi?

Soʻnggi sakkiz yil ichida oʻrtacha 6,5 milliard kilovatt-soat koʻrsatkichga nisbatan 500-600 million kilovatt-soat yoki 10-15%ga elektr energiya koʻp ishlab chiqarilmoqda. Hozirgi maʼlumotlarga koʻra, mamlakat gidroenergetika salohiyati yiliga 27,4 milliard kilovatt-soatni tashkil etmoqda.

Oʻzbekiston

09.08.2025, 15:32

Qozogʻistonliklar Jennifer Lopes Toshkentdan Instagram sahifasida post qoʻyib, Ostana haqida gapirmaganidan norozi

Qozogʻistonliklar Jennifer Lopes Toshkentdan Instagram sahifasida post qoʻyib, Ostana haqida gapirmaganidan norozi

Dunyo yulduzi Jennifer Lopesning avgust oyidagi Up ALL Night turi doirasida Armaniston, Qozogʻiston va Oʻzbekistonda chiqish qildi. U Tur davomida yana 19 ta shaharga safar qilgan xonandaning eng yorqin va ijtimoiy tarmoqlarda faol aks etgan tutash nuqtasi Toshkent boʻldi deb yozmoqda Orda.kz nashri.

Oʻzbekiston

09.08.2025, 14:57

Путин Мирзиёевга АҚШ билан Украина бўйича музокаралар тафсилотларини айтиб берди

Putin Tramp vakili bilan suhbatdan soʻng Mirziyoyev va boshqa davlat rahbarlariga qoʻngʻiroq qilgan

Rossiya prezidenti Vladimir Putin Moskvada AQSh prezidentining maxsus vakili Stiven Uitkoff bilan oʻtkazgan uchrasuvidan soʻng yeti davlat rahbarlari bilan aloqa oʻrnatdi. Bu haqda “Deutsche Welle” nashri Kremlga tayanib xabar berdi.

Siyosat

09.08.2025, 13:41

Qozogʻistondagi 42 ta qishloq maktabi Starlink tizimiga ulanadi

Qozogʻistondagi 42 ta qishloq maktabi Starlink tizimiga ulanadi

Qozogʻistondagi Pavlodlar viloyatidagi 33 ta qishloq maktabi Starlink tizimiga ulangan. Yangi oʻquv yilidan boshlab yana 42 ta maktab ushbu tizimga ulanadi. Bu haqda “Kazinform” xabar qildi.

Jahon

09.08.2025, 12:51

Tramp vositachiligida Ozarbayjon va Armaniston tarixiy tinchlik kelishuviga erishdi

Tramp vositachiligida Ozarbayjon va Armaniston tarixiy tinchlik kelishuviga erishdi

8 avgust kuni Oq uydagi uchrashuvda Armaniston va Ozarbayjon oʻrtasida oʻnlab yillar davom etgan mojaroni yakunlovchi qoʻshma deklaratsiya imzolandi. Bu kelishuv Janubiy Kavkazda barqaror tinchlik oʻrnatish yoʻlidagi muhim burilish boʻldi.

Jahon

09.08.2025, 12:41

Kapitali 2,9 trillion soʻm boʻlgan Dehqonobod kaliy zavodi xususiylashtirildi

Kapitali 2,9 trillion soʻm boʻlgan Dehqonobod kaliy zavodi xususiylashtirildi

Dehqonobod kaliy zavodi  8 avgust kuni kombinat aksiyadorlarining qaroriga muvofiq ochiq auksionsiz xususiylashtirib yuborildi.

Iqtisodiyot

09.08.2025, 12:14

Mirziyoyev 92 min nafar bitiruvchilar ishga joylashtirilishi haqida buyruq berdi

Mirziyoyev 92 min nafar bitiruvchilar ishga joylashtirilishi haqida buyruq berdi

Kecha, 8 avgust kuni prezidenti Mirziyoyev hozirda band boʻlmagan 92 ming bitiruvchini ishga joylashtirish va qoʻshimcha ish oʻrinlarini yaratish yoʻnalishlarini koʻrsatib oʻtdi.

Ta'lim

09.08.2025, 11:56

Oʻzbekiston va Xitoy displey panellarini ishlab chiqarish boʻyicha hamkorlikni yoʻlga qoʻymoqchi

KODA rahbariyati bilan oʻzaro hamkorlik yoʻnalishlari muhokama qilinib, Oʻzbekistonda displey panellarini ishlab chiqarish boʻyicha takliflar ilgari surildi. 

Iqtisodiyot

09.08.2025, 11:02

Kelasi yili Toshkent, Buxoro va Urganchda yangi aeroport qurilishi boshlanadi

Hukumat ichki havo yoʻlovchi tashishlar hajmini kamida 1,5 baravarga koʻpaytirish 6 ta xalqaro aviakompaniyani jalb etishni rejalashtirmoqda.

Iqtisodiyot

09.08.2025, 09:01