Markaziy Osiyoda kuchlar kurashi: qaysi davlatlarda xorijiy harbiy bazalar bor?

Dunyoda qudratli harbiy kuchga ega davlatlar oʻz taʼsir doirasini kuchaytirish va soʻzini oʻtkazish uchun maʼlum hududlarda harbiy bazalar ochadi. Masalan, Amerika Qoʻshma Shtatlarining 80 ta davlatda, Rossiyaning 14 ta, Turkiyaning 11 ta, Eron va Saudiya Arabistonining uchta mamlakatda oʻz harbiy bazalari mavjud. Markaziy Osiyo hududida ham bir nechta xorijiy harbiy bazalar joylashgan. Xoʻsh, ular qaysi davlatlarga tegishli va mintaqada bu borada kimning taʼsiri kuchli? Bugun shu haqda gaplashamiz.

Ulashish:

Markaziy Osiyoda kuchlar kurashi: qaysi davlatlarda xorijiy harbiy bazalar bor?

Markaziy Osiyoda kuchlar kurashi: qaysi davlatlarda xorijiy harbiy bazalar bor?

Markaziy Osiyoda eng koʻp harbiy baza joylashgan davlat bu — Tojikiston. Mamlakatda Rossiya, Xitoy, Hindistonning harbiy bazalari mavjud. Eronning dron ishlab chiqaruvchi zavodi ham aynan Tojikistonda. 

"Interfaks" agentligiga koʻra, Rossiyaning 201-harbiy bazasi Tojikistonning Dushanbe va Boxtar viloyatlarida joylashgan. Bu harbiy baza Rossiyaning oʻz chegaralaridan tashqaridagi eng yirik harbiy obʼekti hisoblanadi. Rus siyosatchilarining fikriga koʻra, Federatsiya bu bazadan Markaziy Osiyo mintaqasida xavfsizlik va barqarorlikni taʼminlashda foydalanadi. 

Ularning taʼkidlashicha, mazkur harbiy baza Rossiya manfaatlarini himoya qiladi va mahalliy qurolli kuchlar bilan birgalikda Tojikiston xavfsizligini ham taʼminlaydi. Shuningdek, bu baza orqali Rossiya Tojikistonning "Harbiy-texnik hamkorlik toʻgʻrisidagi" qonunchiligiga muvofiq mamlakatni kerakli qurollar, harbiy va maxsus texnika bilan taʼminlaydi. 

2024 yilda Xitoyning Tojikistonda maxfiy harbiy baza qurayotgani haqidagi xabarlar koʻpchilikni hayratda qoldirgan edi.

"Xitoy Tojikistonning chekka togʻli hududlarida, dengiz sathidan 4 ming metr balandlikda ikkita katta kuzatuv minorasiga ega harbiy baza qurmoqda", deya yozadi "The Telegraph" nashri.

Ammo oradan biroz vaqt oʻtib, Tojikiston Tashqi ishlar vazirligi ushbu xabarlarni rad etib, mamlakat hududida bunday harbiy inshoot qurilmayotganini aytib chiqdi. 

Xitoyning Tojikistonda harbiy baza qurayotgani haqidagi xabarlar bundan oldinroq, yaʼni 2021 yilda ham tarqalgan edi, biroq Tojikiston hukumati bu xabarlarga nisbatan javob bermagan. 

Bundan tashqari, Tojikiston poytaxtidan 130 kilometr uzoqlikda joylashgan Faxor shahrida Hindistonning "Faxor" harbiy bazasi ham mavjud. 

1996-1997 yillarda Hindiston Tashqi razvedka agentligining Tadqiqot va tahlil qanoti Tojikiston bilan "Faxor" harbiy bazasidan Afgʻonistondagi NATO bazasiga harbiy yuklarni tashish, ularning vertolyotlariga xizmat koʻrsatish va razvedka maʼlumotlarini yigʻishda foydalanish boʻyicha muzokaralarni boshlagan. 

Shu vaqtdan boshlab Faxor shahrida Hindistonning harbiy gospitali faoliyat yurita boshlagan. Faxordagi Hindiston harbiy shifoxonasida "Tolibon" bilan jangda yaralangan NATO askarlari, jumladan, xudkush hujumida yaralangan harbiy yetakchi Ahmad Shoh Masud davolangan. 

2002 yilgacha Hindiston Tojikistonda qurayotgan harbiy bazasi haqidagi maʼlumotlarni tan olmagan edi. Ammo shu yildan boshlab Hindiston Tojikistonda qurayotgan harbiy bazasi haqidagi maʼlumotlarni tasdiqlab, 1980 yildan beri foydalanilmagan harbiy bazani Rossiya bilan hamkorlikda qayta taʼmirlash boshlanganini maʼlum qildi. 2007 yilda toʻliq ishga tushirilgan mazkur harbiy bazani taʼmirlash uchun 10 million AQSh dollari sarflagan. 

Markaziy Osiyoning navbatdagi yirik davlati — Qozogʻistonda Rossiyaning uchta harbiy obʼekti mavjud. Federatsiya ushbu mamlakatda raketalarini sinovdan oʻtkazadigan Sari Shagan sinov poligoni, shuningdek, Balx koʻli yaqinidagi 49-stansiya va 929-aviatsiya kabi harbiy obʼektlarni joylashtirgan. 

"Zakon.kz" nashrining xabariga koʻra, Rossiya Qozogʻistonning 11 million gektar hududidan harbiy maqsadlarda foydalanadi. Rossiya bu bazalar va harbiy obʼektlardan foydalanish uchun Qozogʻistonga har yili 3 million AQSh dollari toʻlaydi. 

Mintaqadagi navbatdagi davlat — Qirgʻiziston hududida hozirda faqat Rossiyaning "Kant" nomli harbiy bazasi mavjud. Bu baza Kollektiv xavfsizlik shartnomasi tashkiloti doirasida mintaqaning havo hududi xavfsizligini taʼminlashda muhim ahamiyat kasb etadi. 

Shuningdek, Qirgʻiziston hududida 2001 yildan 2014 yilgacha AQShning "Manas" harbiy bazasi faoliyat yuritgan. Oʻz davrida ushbu baza Afgʻonistondagi harbiy operatsiyalar uchun muhim logistika nuqtasi boʻlib xizmat qilgan. 2014 yilda AQSh mazkur bazani yopib, Qirgʻiziston hududidan chiqib ketgan.

Markaziy Osiyoning qolgan ikki davlati — Oʻzbekiston va Turkmaniston hududida xorijiy harbiy bazalar mavjud emas. Chunki bu ikki mamlakat siyosiy va iqtisodiy jihatdan betaraflik pozitsiyasini tanlagan. 

Turkmaniston 1995 yilda oʻzini betaraf davlat deb eʼlon qilgan va shu sabab mamlakat hududida harbiy bazalar joylashtirishni qatʼiyan rad etgan. Mamlakat tashqi siyosatida oʻz suverenitetini saqlash va harbiy bloklardan chetda turishni asosiy prinsip sifatida belgilagan. 

Oʻzbekistonda 2005 yilgacha AQShning Qarshi-Xonobod bazasi faoliyat koʻrsatgan edi. Shuningdek, 2012 yilgacha Termiz aeroportidan Germaniya harbiy samolyotlari foydalangan. 2012 yilda Oʻzbekiston qabul qilgan tashqi siyosiy faoliyat konsepsiyasida harbiy bloklarga qoʻshilmaslik va mamlakat hududida xorijiy bazalarni joylashtirmaslik qonuniy jihatdan mustahkamlangan. 

Markaziy Osiyoda har bir davlat oʻzining harbiy strategiyasini shakllantirgan. Tojikiston, Qirgʻiziston va Qozogʻistonda boshqa davlatlarning harbiy bazalari mavjud boʻlsa, Oʻzbekiston va Turkmaniston bu borada neytral siyosat yuritadi. Ushbu farqlar mintaqaning harbiy-siyosiy muvozanatini belgilab bermoqda. 

Xoʻsh, bu borada siz qanday fikrdasiz: sizningcha, Markaziy Osiyo, jumladan, Oʻzbekiston harbiy salohiyatini kengaytirish uchun oʻz hududida xorijiy harbiy bazalarining ochilishiga imkon berishi kerakmi?

Mavzuga oid yangiliklar

Markaziy Osiyo — kimni qarzi koʻp?

Markaziy Osiyo — kimni qarzi koʻp?

Markaziy Osiyo davlatlarining 2024-yildagi tashqi qarzlarini umumiy qilib qoʻshganda, taxminan $210 milliard AQSh dollari atrofida boʻladi.Bu qarzlarning asosiy qismlari quyidagi manbalardan olingan:1. Xalqaro moliya institutlari: Jahon Banki, Xalqaro Valyuta Jamgʻarmasi (XVJ), Osiyo Taraqqiyot Banki (OTB) kabi tashkilotlar.2. Davlatlar: Asosiy yordam va qarzlarni taqdim etayotgan mamlakatlar Xitoy, Rossiya va boshqa rivojlangan davlatlar.3. Tijorat banklari va moliya kompaniyalari: Turli tijorat banklari va xususiy moliya institutlari tomonidan taqdim etilgan qarzlar.Umumiy qarzning taqsimlanishi va manbalari har bir mamlakat uchun farq qilishi mumkin, ammo koʻpincha yirik loyihalar va infratuzilma uchun qarz olinadi.

Iqtisodiyot

08.08.2024, 15:12

Qirgʻiziston Tojikiston bilan 23 yillik muzokarasiga nuqta qoʻydi

Qirgʻiziston Tojikiston bilan 23 yillik muzokarasiga nuqta qoʻydi

Kecha, 19 mart kuni Qirgʻiziston parlamenti qoʻshni Tojikiston 23 yildan beri davom etib kelayotgan muzokaralarni yakunlab, chegara toʻgʻrisidagi shartnomani ratifikatsiya qildi.

Jahon

20.03.2025, 13:51

Rossiya, Tojikiston va Qirgʻizistondan narkotik moddalarni tashiganlar qoʻlga olindi

Rossiya, Tojikiston va Qirgʻizistondan narkotik moddalarni tashiganlar qoʻlga olindi

Davlat xavfsizligi xizmati Rossiya, Tojikiston va Qirgʻiziston Respublikalaridan olib kelingan narkotik moddalarning aylanmasiga chek qoʻydi.  

Oʻzbekiston

14.09.2024, 10:55

Ukraina kelajakda Rossiyaning bir qismi boʻlishi mumkin — Donald Tramp

Ukraina kelajakda Rossiyaning bir qismi boʻlishi mumkin — Donald Tramp

AQSh Prezidenti Donald Tramp 10 fevral kuni Fox News telekanalida bergan intervyusida Ukraina kelajakda Rossiyaning bir qismi boʻlishi mumkin degan fikrni ilgari surdi. Bu bayonot Gʻarb davlatlarining yordami bilan uch yildan beri Rossiyaning bosqiniga qarshi kurashib kelayotgan Ukrainaning mustaqilligi shubha ostida ekanligini anglatadi. Bu haqda CNN nashri xabar berdi.

Jahon

12.02.2025, 15:02

Dunyoga yoyilmoqchi boʻlgan turkman gazini kim cheklamoqda?

Dunyoga yoyilmoqchi boʻlgan turkman gazini kim cheklamoqda?

Joriy yilning 5 noyabr kuni Turkmaniston Xalq Maslahati raisi Gurbanguli Berdimuhamedov va Prezident Shavkat Mirziyoyev oʻrtasida boʻlib oʻtgan muloqotda Turkmanistonning Oʻzbekistonga yetkazib berayotgan tabiiy gaz hajmini oshirish boʻyicha navbatdagi kelishuvga erishildi. Dunyoda gaz zaxiralari boʻyicha 4-oʻrinda turadigan Turkmaniston negadir faqat Rossiya, Xitoy hamda Markaziy Osiyo davlatlariga tabiiy gaz eksport qiladi. Buning sababi nima? Rossiyaning postsovet mamlakatlariga taʼsirimi yoki boshqa omillar mavjudmi?

Jahon

07.12.2024, 13:52

"Tolibon" – Markaziy Osiyo: Rossiya nimani rejalashtirmoqda?

"Tolibon" – Markaziy Osiyo: Rossiya nimani rejalashtirmoqda?

Soʻnggi vaqtlarda Markaziy Osiyo davlatlarining “Tolibon” hukumati bilan iqtisodiy va siyosiy aloqalari rivojlanib bormoqda. Bunga Qozogʻiston hamda Tojikiston davlati tomonidan "Tolibon"ning terrorchi tashkilot roʻyxatidan chiqarilgani hamda mazkur hukumatning diplomatlaridan ishonch yorliqlarini olganliklari yaqqol misol. Ayni paytda bu qarorni Markaziy Osiyo davlatlarining yaqin hamkori boʻlgan Rossiya ham qoʻllab-quvvatlamoqda. Xoʻsh, mintaqa davlatlari bunday harakatlar bilan 2 yil oldin dunyo hamjamiyatiga bergan vaʼdalarini bajarmayotgan "Tolibon" hukumatini tan olishga qaratilgan harakatini boshladimi? Rossiyaning "Tolibon" bilan yaqin munosabatda boʻlishi Markaziy Osiyo davlatlariga qay darajada taʼsir koʻrsatadi? Shu kabi savollarga PARADIGMA.UZ siyosatshunos Hamza Boltayevdan javob oldi. 

Jahon

18.10.2024, 15:15

So‘nggi yangiliklar

Markaziy Osiyo davlatlari va Yevropa kengashi va Yevropa komissiyasi prezidentlari

Yevropa Ittifoqi Markaziy Osiyoda inson huquqlarini birinchi va muhim oʻringa chiqarishi lozim — HRW

"Human Rights Watch" tashkiloti inson huquqlari va qonun ustuvorligiga ahamiyat berilmas ekan, yangi hamkorliklar barqaror boʻlmasligini va Yevropa Ittifoqining (YI) manfaatlarini toʻlaqonli himoya qilinmasligini aytmoqda. Bu haqda "The Guardian" nashri maʼlum qildi

Siyosat

08.04.2025, 15:03

Foto: Anadolu

Yoʻlak urushlari yoxud Asaddan keyingi davrda Suriyadagi Turkiyaning energiya loyihalari

Asad rejimining qulashi ortidan voqealar rivojining sabablarini tushuntiradigan har xil "nazariyalar" paydo boʻldi. Versiyalardan biri buning ortida butunlay Turkiya turgani, bu esa Suriya va oʻz hududi orqali Qatardan Yevropaga gaz quvurini qurish loyihasini jonlantirayotgani haqidagi taxmindir. Shunga koʻra, Anqara Rossiya, Kaspiy dengizi havzasi, Sharqiy Oʻrtayer dengizi, Fors koʻrfazidan gaz oqimini toʻxtatib, kontinental gaz markazi sifatidagi strategik maqomini yanada mustahkamlamoqchi. Bu haqiqatmi yoki yoʻq? Aniqlik kiritish zarur.

Jahon

07.04.2025, 19:26

#Uzbekistan,

Madinada emas, Oʻzbekistonda daraxt ekish kerakmi?

Ekologiya partiya fraksiyasi rahbari Abdushukur Xamzayev yurtdoshlarni Madinada emas, Oʻzbekistonda daraxt ekishga chaqirmoqda.

Oʻzbekiston

07.04.2025, 15:27

Mutaxassis sharhi: Markaziy Osiyo va Yevropa Ittifoqi sammitidan qanday yangiliklar kutilmoqda?

Mutaxassis sharhi: Markaziy Osiyo va Yevropa Ittifoqi sammitidan qanday yangiliklar kutilmoqda?

Markaziy Osiyo va Yevropa Ittifoqi oʻrtasida joriy yilning 3-4 aprel kunlari oʻtkazilayotgan sammit tarixiy ahamiyatga ega boʻlib, xalqaro munosabatlarda jiddiy hodisa sifatida baholanmoqda. Sammit doirasida Yevropa Kengashi raisi — Sharl Mishel, Antoniu Koshta, shuningdek, Yevropa Komissiyasi rahbari Ursula fon der Lyayen tashrif buyurdi. Bundan tashqari, bir qator biznes vakillari va Yevropa taraqqiyot va tiklanish banki raisi ham ishtirok etmoqda. Ushbu sammitda tovar ayirboshlashni koʻpaytirish, innovatsiyalar, “yashil” energetika, togʻ-kon, qishloq xoʻjaligi, va raqamlashtirish sohalarida qoʻshma dastur va kooperatsiya loyihalarini ilgari surish, madaniyat, turizm, fan, taʼlim va boshqa ustuvor yoʻnalishlarda faol almashinuvlarni davom ettirish masalalari diqqat markazida boʻlishi kutilmoqda. Asosiy masala esa kamyob mineral resurslar, energiya va transport logistik imkoniyatlar boʻlishi kutilmoqda.

Siyosat

04.04.2025, 12:48

Putinning maslahatchisi AQSh – Rossiya munosabatlari qayta tiklanishini maʼlum qildi

Putinning maslahatchisi AQSh – Rossiya munosabatlari qayta tiklanishini maʼlum qildi

Amerikaning Vashington shahrida Rossiya rahbarining yaqin maslahatchisi, mamlakatning toʻgʻridan-toʻgʻri investitsiya jamgʻarmasi (RDIF) rahbari Kirill Dmitriyev Tramp maʼmuriyati vakillari bilan uchrashdi.

Jahon

04.04.2025, 11:00

Turkiya, Yevropa kengashi Kongressi

Yevropa Kengashi Turkiyaga maʼlumotlarni oʻrganish uchun guruh yuboradi

Erdogʻan oʻzining asosiy muxolifat yetakchisi Akrom Imomoʻgʻlining hibsga olinganidan keyin Yevropa Kengashi Kongressida shoshilinch yigʻilish boʻlib oʻtdi. Bu haqda “Euronews” xabar qildi.

Siyosat

02.04.2025, 16:44

Xitoy Tayvanda harbiy mashg'ulotlarini boshladi

Xitoy Tayvan atrofida harbiy mashgʻulotlar boshladi

Bugun, 2 aprel kuni mintaqada keskinlik kuchayib borayotgan bir vaqtda Xitoy harbiylari Tayvan atrofida otishmalar va harbiy mashgʻulotlar boshladi. Bu haqda “Independet” nashri xabar qildi.

Siyosat

02.04.2025, 15:55

Yahudiy rohibini oʻldirganlikda ayblanib qoʻlga olingan 3 nafar oʻzbekistonlik oʻlimga hukm qilindi

Isroil va Moldova fuqarosi, Birlashgan Arab Amirligi (BAA) rezidenti boʻlgan rohib Tsvi Koganni oʻldirishda gumonlanib qoʻlga olingan 3 nafar Oʻzbekiston fuqarosi oʻlimga hukm qilindi.  Hukm 30 mart kuni Abu-Dabi Federal apellyatsiya sudi Davlat xavfsizlik palatasi tomonidan bir ovozdan qabul qilingan. Bu haqda Abu-Dabi federal appelyatsiya sudi xabar qildi.

Oʻzbekiston

01.04.2025, 20:48

#Uzbekistan, #reyting,

Dunyoga yangi adolatli tizim kerak

Turkiyaning Oʻzbekistondagi favqulodda va muxtor elchisi Ufuk Ulutash Birlashgan Millatlar Tashkiloti adolat va tinchlik oʻrnatish maqsadida tuzilgan xalqaro tizim eskirayotganini hamda BMTda oʻrnatilgan qoidalar ikkiyuzlamachilik asosida qoʻllanilayotganini aytdi. Bu haqda PARADIGMA.UZ muxbiri xabar qildi.

Jahon

01.04.2025, 17:45

#Uzbekistan, #reyting,

Eng baxtli mamlakatlar ichida Oʻzbekiston bormi?

Birlashgan Millatlar Tashkiloti 20 mart Xalqaro baxt kuniga bagʻishlangan navbatdagi hisobotini eʼlon qildi.BMT hisobotiga koʻra, Finlandiya eng baxtli mamlakatlar reytingida ketma-ket sakkiz yildan buyon peshqadamlik qilmoqda.Oʻzbekiston baxtlilik darajasi boʻyicha 53-oʻrinni egalladi. Markaziy Osiyo davlatlarida Qozogʻiston 43-oʻrinda, Qirgʻiziston 75-oʻrinda, Tojikiston 90-oʻrinni qayd etgan. Turkmaniston esa negadir bu roʻyxatga umuman kiritilmagan.Reyting 140 dan ortiq mamlakat aholisi oʻrtasida oʻtkazilgan Gallup World Poll soʻrovi asosida tuziladi. Unda soʻnggi uch yildagi hayot sifatiga qarab davlatlarning baxtlilik darajasi baholanadi.Tahlil jarayonida oltita asosiy koʻrsatkich inobatga olinadi: aholi jon boshiga toʻgʻri keladigan yalpi ichki mahsulot, ijtimoiy qoʻllab-quvvatlash, kutilayotgan umr davomiyligi, erkinlik, saxovat va korrupsiyani anglash darajasi.Shimoliy Yevropa davlatlari mazkur reytingda yetakchilikni davom ettirmoqda. Roʻyxatda Finlandiyadan keyin oʻrinda Daniya, Islandiya va Shvetsiya joy olgan. Norvegiya bu yil reytingda yettinchi oʻrinni egalladi.Lotin Amerikasining ikki mamlakati — Kosta-Rika va Meksika birinchi marta eng baxtli mamlakatlar oʻntaligiga kirdi. Shuningdek, kuchli oʻnlikdan Niderlandiya (beshinchi), Isroil (sakkizinchi) va Lyuksemburg (toʻqqizinchi) joy oldi. 

Jahon

01.04.2025, 17:35

Самарқанд ва Тошкент вилоятларида яроқсиз бензин сотаётганлар ушланди

Samarqand va Toshkent viloyatlarida yaroqsiz benzin sotayotganlar ushlandi

Toshkent hamda Samarqand viloyatidagi avtomobillarga yonilg‘i quyish shoxobchalarida (AYoQSh) yaroqsiz avtobenzin sotilayotgani aniqlandi. Bu haqda Raqobat qo‘mitasi axborot xizmati xabar berdi.

Oʻzbekiston

27.03.2025, 11:35

Piskentdagi koloniyada qiynoqqa solingani aytilgan mahkumda tan jarohati aniqlanmadi — Bosh prokuratura

Piskentdagi koloniyada qiynoqqa solingani aytilgan mahkumda tan jarohati aniqlanmadi — Bosh prokuratura

Toshkent viloyatidagi 50 son manzil-koloniyasida jazo muddatini oʻtayotgan 36 yoshli mahkum T.I. koloniya xodimlari tomonidan qiynoqqa solinib, soʻng asossiz ravishda intizomiy boʻlinmaga joylashtirilgani haqida xabar berilgan edi. Bosh prokuratura holat yuzasidan izoh berdi.

Oʻzbekiston

27.03.2025, 10:53