Markaziy Osiyoda kuchlar kurashi: qaysi davlatlarda xorijiy harbiy bazalar bor?

Dunyoda qudratli harbiy kuchga ega davlatlar oʻz taʼsir doirasini kuchaytirish va soʻzini oʻtkazish uchun maʼlum hududlarda harbiy bazalar ochadi. Masalan, Amerika Qoʻshma Shtatlarining 80 ta davlatda, Rossiyaning 14 ta, Turkiyaning 11 ta, Eron va Saudiya Arabistonining uchta mamlakatda oʻz harbiy bazalari mavjud. Markaziy Osiyo hududida ham bir nechta xorijiy harbiy bazalar joylashgan. Xoʻsh, ular qaysi davlatlarga tegishli va mintaqada bu borada kimning taʼsiri kuchli? Bugun shu haqda gaplashamiz.

Ulashish:

Markaziy Osiyoda kuchlar kurashi: qaysi davlatlarda xorijiy harbiy bazalar bor?

Markaziy Osiyoda kuchlar kurashi: qaysi davlatlarda xorijiy harbiy bazalar bor?

Markaziy Osiyoda eng koʻp harbiy baza joylashgan davlat bu — Tojikiston. Mamlakatda Rossiya, Xitoy, Hindistonning harbiy bazalari mavjud. Eronning dron ishlab chiqaruvchi zavodi ham aynan Tojikistonda. 

"Interfaks" agentligiga koʻra, Rossiyaning 201-harbiy bazasi Tojikistonning Dushanbe va Boxtar viloyatlarida joylashgan. Bu harbiy baza Rossiyaning oʻz chegaralaridan tashqaridagi eng yirik harbiy obʼekti hisoblanadi. Rus siyosatchilarining fikriga koʻra, Federatsiya bu bazadan Markaziy Osiyo mintaqasida xavfsizlik va barqarorlikni taʼminlashda foydalanadi. 

Ularning taʼkidlashicha, mazkur harbiy baza Rossiya manfaatlarini himoya qiladi va mahalliy qurolli kuchlar bilan birgalikda Tojikiston xavfsizligini ham taʼminlaydi. Shuningdek, bu baza orqali Rossiya Tojikistonning "Harbiy-texnik hamkorlik toʻgʻrisidagi" qonunchiligiga muvofiq mamlakatni kerakli qurollar, harbiy va maxsus texnika bilan taʼminlaydi. 

2024 yilda Xitoyning Tojikistonda maxfiy harbiy baza qurayotgani haqidagi xabarlar koʻpchilikni hayratda qoldirgan edi.

"Xitoy Tojikistonning chekka togʻli hududlarida, dengiz sathidan 4 ming metr balandlikda ikkita katta kuzatuv minorasiga ega harbiy baza qurmoqda", deya yozadi "The Telegraph" nashri.

Ammo oradan biroz vaqt oʻtib, Tojikiston Tashqi ishlar vazirligi ushbu xabarlarni rad etib, mamlakat hududida bunday harbiy inshoot qurilmayotganini aytib chiqdi. 

Xitoyning Tojikistonda harbiy baza qurayotgani haqidagi xabarlar bundan oldinroq, yaʼni 2021 yilda ham tarqalgan edi, biroq Tojikiston hukumati bu xabarlarga nisbatan javob bermagan. 

Bundan tashqari, Tojikiston poytaxtidan 130 kilometr uzoqlikda joylashgan Faxor shahrida Hindistonning "Faxor" harbiy bazasi ham mavjud. 

1996-1997 yillarda Hindiston Tashqi razvedka agentligining Tadqiqot va tahlil qanoti Tojikiston bilan "Faxor" harbiy bazasidan Afgʻonistondagi NATO bazasiga harbiy yuklarni tashish, ularning vertolyotlariga xizmat koʻrsatish va razvedka maʼlumotlarini yigʻishda foydalanish boʻyicha muzokaralarni boshlagan. 

Shu vaqtdan boshlab Faxor shahrida Hindistonning harbiy gospitali faoliyat yurita boshlagan. Faxordagi Hindiston harbiy shifoxonasida "Tolibon" bilan jangda yaralangan NATO askarlari, jumladan, xudkush hujumida yaralangan harbiy yetakchi Ahmad Shoh Masud davolangan. 

2002 yilgacha Hindiston Tojikistonda qurayotgan harbiy bazasi haqidagi maʼlumotlarni tan olmagan edi. Ammo shu yildan boshlab Hindiston Tojikistonda qurayotgan harbiy bazasi haqidagi maʼlumotlarni tasdiqlab, 1980 yildan beri foydalanilmagan harbiy bazani Rossiya bilan hamkorlikda qayta taʼmirlash boshlanganini maʼlum qildi. 2007 yilda toʻliq ishga tushirilgan mazkur harbiy bazani taʼmirlash uchun 10 million AQSh dollari sarflagan. 

Markaziy Osiyoning navbatdagi yirik davlati — Qozogʻistonda Rossiyaning uchta harbiy obʼekti mavjud. Federatsiya ushbu mamlakatda raketalarini sinovdan oʻtkazadigan Sari Shagan sinov poligoni, shuningdek, Balx koʻli yaqinidagi 49-stansiya va 929-aviatsiya kabi harbiy obʼektlarni joylashtirgan. 

"Zakon.kz" nashrining xabariga koʻra, Rossiya Qozogʻistonning 11 million gektar hududidan harbiy maqsadlarda foydalanadi. Rossiya bu bazalar va harbiy obʼektlardan foydalanish uchun Qozogʻistonga har yili 3 million AQSh dollari toʻlaydi. 

Mintaqadagi navbatdagi davlat — Qirgʻiziston hududida hozirda faqat Rossiyaning "Kant" nomli harbiy bazasi mavjud. Bu baza Kollektiv xavfsizlik shartnomasi tashkiloti doirasida mintaqaning havo hududi xavfsizligini taʼminlashda muhim ahamiyat kasb etadi. 

Shuningdek, Qirgʻiziston hududida 2001 yildan 2014 yilgacha AQShning "Manas" harbiy bazasi faoliyat yuritgan. Oʻz davrida ushbu baza Afgʻonistondagi harbiy operatsiyalar uchun muhim logistika nuqtasi boʻlib xizmat qilgan. 2014 yilda AQSh mazkur bazani yopib, Qirgʻiziston hududidan chiqib ketgan.

Markaziy Osiyoning qolgan ikki davlati — Oʻzbekiston va Turkmaniston hududida xorijiy harbiy bazalar mavjud emas. Chunki bu ikki mamlakat siyosiy va iqtisodiy jihatdan betaraflik pozitsiyasini tanlagan. 

Turkmaniston 1995 yilda oʻzini betaraf davlat deb eʼlon qilgan va shu sabab mamlakat hududida harbiy bazalar joylashtirishni qatʼiyan rad etgan. Mamlakat tashqi siyosatida oʻz suverenitetini saqlash va harbiy bloklardan chetda turishni asosiy prinsip sifatida belgilagan. 

Oʻzbekistonda 2005 yilgacha AQShning Qarshi-Xonobod bazasi faoliyat koʻrsatgan edi. Shuningdek, 2012 yilgacha Termiz aeroportidan Germaniya harbiy samolyotlari foydalangan. 2012 yilda Oʻzbekiston qabul qilgan tashqi siyosiy faoliyat konsepsiyasida harbiy bloklarga qoʻshilmaslik va mamlakat hududida xorijiy bazalarni joylashtirmaslik qonuniy jihatdan mustahkamlangan. 

Markaziy Osiyoda har bir davlat oʻzining harbiy strategiyasini shakllantirgan. Tojikiston, Qirgʻiziston va Qozogʻistonda boshqa davlatlarning harbiy bazalari mavjud boʻlsa, Oʻzbekiston va Turkmaniston bu borada neytral siyosat yuritadi. Ushbu farqlar mintaqaning harbiy-siyosiy muvozanatini belgilab bermoqda. 

Xoʻsh, bu borada siz qanday fikrdasiz: sizningcha, Markaziy Osiyo, jumladan, Oʻzbekiston harbiy salohiyatini kengaytirish uchun oʻz hududida xorijiy harbiy bazalarining ochilishiga imkon berishi kerakmi?

Mavzuga oid yangiliklar

Markaziy Osiyo — kimni qarzi koʻp?

Markaziy Osiyo — kimni qarzi koʻp?

Markaziy Osiyo davlatlarining 2024-yildagi tashqi qarzlarini umumiy qilib qoʻshganda, taxminan $210 milliard AQSh dollari atrofida boʻladi.Bu qarzlarning asosiy qismlari quyidagi manbalardan olingan:1. Xalqaro moliya institutlari: Jahon Banki, Xalqaro Valyuta Jamgʻarmasi (XVJ), Osiyo Taraqqiyot Banki (OTB) kabi tashkilotlar.2. Davlatlar: Asosiy yordam va qarzlarni taqdim etayotgan mamlakatlar Xitoy, Rossiya va boshqa rivojlangan davlatlar.3. Tijorat banklari va moliya kompaniyalari: Turli tijorat banklari va xususiy moliya institutlari tomonidan taqdim etilgan qarzlar.Umumiy qarzning taqsimlanishi va manbalari har bir mamlakat uchun farq qilishi mumkin, ammo koʻpincha yirik loyihalar va infratuzilma uchun qarz olinadi.

Iqtisodiyot

08.08.2024, 15:12

Qirgʻiziston Tojikiston bilan 23 yillik muzokarasiga nuqta qoʻydi

Qirgʻiziston Tojikiston bilan 23 yillik muzokarasiga nuqta qoʻydi

Kecha, 19 mart kuni Qirgʻiziston parlamenti qoʻshni Tojikiston 23 yildan beri davom etib kelayotgan muzokaralarni yakunlab, chegara toʻgʻrisidagi shartnomani ratifikatsiya qildi.

Jahon

20.03.2025, 13:51

Rossiya, Tojikiston va Qirgʻizistondan narkotik moddalarni tashiganlar qoʻlga olindi

Rossiya, Tojikiston va Qirgʻizistondan narkotik moddalarni tashiganlar qoʻlga olindi

Davlat xavfsizligi xizmati Rossiya, Tojikiston va Qirgʻiziston Respublikalaridan olib kelingan narkotik moddalarning aylanmasiga chek qoʻydi.  

Oʻzbekiston

14.09.2024, 10:55

Putinning yadro rejasi fosh boʻldi, tadqiqotchilarning Rossiyaning harbiy bazalarga oid hujjatlarini oʻrgandi

Putinning yadro rejasi fosh boʻldi, tadqiqotchilarning Rossiyaning harbiy bazalarga oid hujjatlarini oʻrgandi

Jurnalist va tadqiqotchilar Rossiyaning Orenburg viloyatida, Qozogʻiston Respublikasi chegarasida joylashgan "Yasniy" harbiy bazasi faoliyatini oʻrgandi. Maʼlum boʻlishicha, Rossiya hukumati bir necha yildan buyon hech qanday rasmiy bayonotsiz oʻzining strategik yadroviy qurollarini keng koʻlamda modernizatsiya qilmoqda. Bu haqda BBC yozmoqda.

Jahon

30.05.2025, 14:31

Ukraina kelajakda Rossiyaning bir qismi boʻlishi mumkin — Donald Tramp

Ukraina kelajakda Rossiyaning bir qismi boʻlishi mumkin — Donald Tramp

AQSh Prezidenti Donald Tramp 10 fevral kuni Fox News telekanalida bergan intervyusida Ukraina kelajakda Rossiyaning bir qismi boʻlishi mumkin degan fikrni ilgari surdi. Bu bayonot Gʻarb davlatlarining yordami bilan uch yildan beri Rossiyaning bosqiniga qarshi kurashib kelayotgan Ukrainaning mustaqilligi shubha ostida ekanligini anglatadi. Bu haqda CNN nashri xabar berdi.

Jahon

12.02.2025, 15:02

Dunyoga yoyilmoqchi boʻlgan turkman gazini kim cheklamoqda?

Dunyoga yoyilmoqchi boʻlgan turkman gazini kim cheklamoqda?

Joriy yilning 5 noyabr kuni Turkmaniston Xalq Maslahati raisi Gurbanguli Berdimuhamedov va Prezident Shavkat Mirziyoyev oʻrtasida boʻlib oʻtgan muloqotda Turkmanistonning Oʻzbekistonga yetkazib berayotgan tabiiy gaz hajmini oshirish boʻyicha navbatdagi kelishuvga erishildi. Dunyoda gaz zaxiralari boʻyicha 4-oʻrinda turadigan Turkmaniston negadir faqat Rossiya, Xitoy hamda Markaziy Osiyo davlatlariga tabiiy gaz eksport qiladi. Buning sababi nima? Rossiyaning postsovet mamlakatlariga taʼsirimi yoki boshqa omillar mavjudmi?

Jahon

07.12.2024, 13:52

So‘nggi yangiliklar

NATO va AQSh tark etgan Afgʻonistonda Oʻzbekiston yangi strategiyani amalga oshirmoqda

NATO va AQSh tark etgan Afgʻonistonda Oʻzbekiston yangi strategiyani amalga oshirmoqda

Afgʻonistonda yangi hukumat Tolibon kelgani soʻng NATO kuchlari va AQSh mamlakatni tark etgan edi. Shundan soʻng Afgʻonistonga chegaradosh boʻlgan Markaziy Osiyo mamlakatlari, Eron, Xitoy va Rossiya Afgʻoniston bilan yaqinlashishga harakat qila boshladi. Oʻzbekistonning AQShdagi sobiq elchisi, Toshkentdagi Markaziy Osiyo xalqaro tadqiqotlar institut rahbari Javlon Vahobov Oʻzbekistonning Afgʻonistonga yaqinlashishini "barqarorlik" deb atadi. "Oilprice.com"  bu borada tahliliy material eʼlon qildi.

Siyosat

09.06.2025, 15:47

Oʻzbekiston sunʼiy yoʻldoshini "SpaceX" raketasida uchirmoqchi

Oʻzbekiston sunʼiy yoʻldoshini "SpaceX" raketasida uchirmoqchi

"Uzbekkosmos" agentligi direktor oʻrinbosari Muxiddin Ibragimovning maʼlum qilishicha, Oʻzbekiston 2028 yilgacha koinotga oʻzining ilmiy-texnik sunʼiy yoʻldoshini uchirishni rejalashtirmoqda.

Oʻzbekiston

09.06.2025, 15:14

AQShning Janubiy va Markaziy Osiyo boʻyicha byuroning katta masʼul xodimi Erik Mayer Oʻzbekistonga keladi

AQShning Janubiy va Markaziy Osiyo boʻyicha byuroning katta masʼul xodimi Erik Mayer Oʻzbekistonga keladi

9-10 iyun kunlari Amerika Qoʻshma Shtatlarining Janubiy va Markaziy Osiyo boʻyicha byuroning katta masʼul xodimi Erik Meyer Oʻzbekistonda boʻladi. Bu haqda AQShning Oʻzbekistondagi elchixonasi matbuot xizmati maʼlum qildi.

Siyosat

09.06.2025, 13:53

Kolumbiyada prezidentlikka nomzod saylovoldi tashviqotida otib ketildi

Kolumbiyada prezidentlikka nomzod saylovoldi tashviqotida otib ketildi

Kolumbiyada prezidentlikka nomzod boʻlgan 39 yoshli senator Migel Uribe Turbay poytaxt Bogotada boʻlib oʻtgan saylovoldi mitingi chogʻida ikki bor boshiga oʻq uzilishi oqibatida ogʻir ahvolda kasalxonaga yotqizildi. Bu haqda BBC xabar qildi.

Jahon

09.06.2025, 11:06

Do Human Rights in Uzbekistan No Longer Matter to Europe?

Yevropa uchun Oʻzbekistondagi inson huquqlari endi muhim emasmi?

Rossiya–Ukraina urushi boshlanganidan soʻng, bir qator Yevropa Ittifoqi davlatlarining Markaziy Osiyoga, xususan Oʻzbekistonga boʻlgan qiziqishi sezilarli darajada ortdi. Bu holat mintaqadagi geosiyosiy muvozanat oʻzgarayotgani, shuningdek, Yevropa Ittifoqining yangi tashqi siyosiy strategiyasidan dalolat beradi.

Siyosat

05.06.2025, 16:22

OTM oʻqishga kirish uchun qabul boshlandi

OTM oʻqishga kirish uchun qabul boshlandi

2025–2026 oʻquv yili uchun  oliy taʼlim muassasalari va professional taʼlim muassasalariga qabul jarayonlari boshlandi. Bu haqda Bilimni baholash agentligi xabar qildi.

Ta'lim

05.06.2025, 14:45

Tramp 12 davlat fuqarolari uchun AQShga kirishni taqiqladi

Tramp 12 davlat fuqarolari uchun AQShga kirishni taqiqladi

Kecha, 4 iyun kuni AQSh prezidenti Donalʼd Tramp joriy yilning 9 iyun kunidan boshlab 12 ta davlat fuqarolariga mamlakatga kirishni taqiqlab qoʻydi, 7 ta davlat fuqarolari uchun kirish qisman taqiqladi. Bu haqda "Reuters" axborot agentligi xabar qildi.

Jahon

05.06.2025, 14:24

AQSh Qashqadaryodagi tarixiy majmuani qayta tiklash uchun 250 ming AQSh dollari sarfladi

AQSh Qashqadaryodagi tarixiy majmuani qayta tiklash uchun 250 ming AQSh dollari sarfladi

Qashqadaryo viloyatidagi XV asrga oid tarixiy Langar ota majmuasi AQSh elchilarining Madaniy merosni saqlash jamgʻarmasi tomonidan 250 ming AQSh dollarlik taʼmirlash loyihasi natijasida qayta tiklandi va foydalanishga topshirildi. Bu haqda Amerika Qoʻshma Shtatlarining Oʻzbekistondagi elchixonasi matbuot xizmati xabar qildi.

Madaniy

04.06.2025, 17:46

Ilon Mask Trampning asosiy qonun loyihasini "jirkanch razolat" deb atadi

Ilon Mask Trampning asosiy qonun loyihasini "jirkanch razolat" deb atadi

Ilon Mask Oq uyda jamoat asosida olib borgan faoliyatidan ketganidan soʻng, AQSh prezidenti Donalʼd Trampning ichki siyosatdagi asosiy tashabbuslaridan biri boʻlgan "Bitta Ulkan Goʻzal Qonun" — soliqlar va mablagʻ ajratish haqidagi qonunni ommaviy ravishda "jirkanch razolat" deb atadi. Bu haqda Mask oʻziga tegishli X tarmogʻidagi sahifasida yozib qoldirgan.

Jahon

04.06.2025, 12:40

Janubiy Koreyaga yangi prezident saylandi

Janubiy Koreyaga yangi prezident saylandi

Kecha, 4 iyun kuni Janubiy Koreyada muddatidan oldin mamlakat prezidentligiga saylov oʻtkazildi. Unda Demokratik partiya nomzodi Li Chje Myon sobiq, impichmentga uchragan prezident  Yun Sok Yol siyosatiga qarshi kurashib, prezidentlik saylovida gʻalaba qozondi. Bu haqda "Yonhap" axborot agentligi xabar qildi.

Jahon

04.06.2025, 11:43

Rossiyalik deputat "Sibir oʻzbeklar tarixiy vatani" degan gaplari uchun keskin tanqidga uchrad

Rossiyalik deputat "Sibir oʻzbeklar tarixiy vatani" degan gaplari uchun keskin tanqidga uchrad

Rossiyaning Xanti-Mansi muxtor okrugi (XMAO) Dumasi deputati Xalid Tagi-Zade tomonidan aytilgan "oʻzbeklarning tarixiy vatani XMAO" degan bayonot Rossiya kommunistlari tomonidan qattiq tanqid qilindi. Bu fikr Kompartiya Markaziy Qoʻmitasi (KPRF) rahbariyati tomonidan mutlaqo rad etildi va siyosiy masʼuliyatsizlik deb baholandi. 

Jahon

03.06.2025, 12:40

Iyul va avgust oyidan ish haqi va pensiyalar oshiriladi

Iyul va avgust oyidan ish haqi va pensiyalar oshiriladi

2025 yil 1 iyul va 1 avgust sanalaridan boshlab Oʻzbekistonda ish haqlari, pensiyalar, stipendiyalar va ijtimoiy nafaqalar 10 foizga oshiriladi. Bu haqda Prezident farmoni qabul qilindi.

Iqtisodiyot

03.06.2025, 12:14