Markaziy Osiyoda kuchlar kurashi: qaysi davlatlarda xorijiy harbiy bazalar bor?

Dunyoda qudratli harbiy kuchga ega davlatlar oʻz taʼsir doirasini kuchaytirish va soʻzini oʻtkazish uchun maʼlum hududlarda harbiy bazalar ochadi. Masalan, Amerika Qoʻshma Shtatlarining 80 ta davlatda, Rossiyaning 14 ta, Turkiyaning 11 ta, Eron va Saudiya Arabistonining uchta mamlakatda oʻz harbiy bazalari mavjud. Markaziy Osiyo hududida ham bir nechta xorijiy harbiy bazalar joylashgan. Xoʻsh, ular qaysi davlatlarga tegishli va mintaqada bu borada kimning taʼsiri kuchli? Bugun shu haqda gaplashamiz.

Ulashish:

Markaziy Osiyoda kuchlar kurashi: qaysi davlatlarda xorijiy harbiy bazalar bor?

Markaziy Osiyoda kuchlar kurashi: qaysi davlatlarda xorijiy harbiy bazalar bor?

Markaziy Osiyoda eng koʻp harbiy baza joylashgan davlat bu — Tojikiston. Mamlakatda Rossiya, Xitoy, Hindistonning harbiy bazalari mavjud. Eronning dron ishlab chiqaruvchi zavodi ham aynan Tojikistonda. 

"Interfaks" agentligiga koʻra, Rossiyaning 201-harbiy bazasi Tojikistonning Dushanbe va Boxtar viloyatlarida joylashgan. Bu harbiy baza Rossiyaning oʻz chegaralaridan tashqaridagi eng yirik harbiy obʼekti hisoblanadi. Rus siyosatchilarining fikriga koʻra, Federatsiya bu bazadan Markaziy Osiyo mintaqasida xavfsizlik va barqarorlikni taʼminlashda foydalanadi. 

Ularning taʼkidlashicha, mazkur harbiy baza Rossiya manfaatlarini himoya qiladi va mahalliy qurolli kuchlar bilan birgalikda Tojikiston xavfsizligini ham taʼminlaydi. Shuningdek, bu baza orqali Rossiya Tojikistonning "Harbiy-texnik hamkorlik toʻgʻrisidagi" qonunchiligiga muvofiq mamlakatni kerakli qurollar, harbiy va maxsus texnika bilan taʼminlaydi. 

2024 yilda Xitoyning Tojikistonda maxfiy harbiy baza qurayotgani haqidagi xabarlar koʻpchilikni hayratda qoldirgan edi.

"Xitoy Tojikistonning chekka togʻli hududlarida, dengiz sathidan 4 ming metr balandlikda ikkita katta kuzatuv minorasiga ega harbiy baza qurmoqda", deya yozadi "The Telegraph" nashri.

Ammo oradan biroz vaqt oʻtib, Tojikiston Tashqi ishlar vazirligi ushbu xabarlarni rad etib, mamlakat hududida bunday harbiy inshoot qurilmayotganini aytib chiqdi. 

Xitoyning Tojikistonda harbiy baza qurayotgani haqidagi xabarlar bundan oldinroq, yaʼni 2021 yilda ham tarqalgan edi, biroq Tojikiston hukumati bu xabarlarga nisbatan javob bermagan. 

Bundan tashqari, Tojikiston poytaxtidan 130 kilometr uzoqlikda joylashgan Faxor shahrida Hindistonning "Faxor" harbiy bazasi ham mavjud. 

1996-1997 yillarda Hindiston Tashqi razvedka agentligining Tadqiqot va tahlil qanoti Tojikiston bilan "Faxor" harbiy bazasidan Afgʻonistondagi NATO bazasiga harbiy yuklarni tashish, ularning vertolyotlariga xizmat koʻrsatish va razvedka maʼlumotlarini yigʻishda foydalanish boʻyicha muzokaralarni boshlagan. 

Shu vaqtdan boshlab Faxor shahrida Hindistonning harbiy gospitali faoliyat yurita boshlagan. Faxordagi Hindiston harbiy shifoxonasida "Tolibon" bilan jangda yaralangan NATO askarlari, jumladan, xudkush hujumida yaralangan harbiy yetakchi Ahmad Shoh Masud davolangan. 

2002 yilgacha Hindiston Tojikistonda qurayotgan harbiy bazasi haqidagi maʼlumotlarni tan olmagan edi. Ammo shu yildan boshlab Hindiston Tojikistonda qurayotgan harbiy bazasi haqidagi maʼlumotlarni tasdiqlab, 1980 yildan beri foydalanilmagan harbiy bazani Rossiya bilan hamkorlikda qayta taʼmirlash boshlanganini maʼlum qildi. 2007 yilda toʻliq ishga tushirilgan mazkur harbiy bazani taʼmirlash uchun 10 million AQSh dollari sarflagan. 

Markaziy Osiyoning navbatdagi yirik davlati — Qozogʻistonda Rossiyaning uchta harbiy obʼekti mavjud. Federatsiya ushbu mamlakatda raketalarini sinovdan oʻtkazadigan Sari Shagan sinov poligoni, shuningdek, Balx koʻli yaqinidagi 49-stansiya va 929-aviatsiya kabi harbiy obʼektlarni joylashtirgan. 

"Zakon.kz" nashrining xabariga koʻra, Rossiya Qozogʻistonning 11 million gektar hududidan harbiy maqsadlarda foydalanadi. Rossiya bu bazalar va harbiy obʼektlardan foydalanish uchun Qozogʻistonga har yili 3 million AQSh dollari toʻlaydi. 

Mintaqadagi navbatdagi davlat — Qirgʻiziston hududida hozirda faqat Rossiyaning "Kant" nomli harbiy bazasi mavjud. Bu baza Kollektiv xavfsizlik shartnomasi tashkiloti doirasida mintaqaning havo hududi xavfsizligini taʼminlashda muhim ahamiyat kasb etadi. 

Shuningdek, Qirgʻiziston hududida 2001 yildan 2014 yilgacha AQShning "Manas" harbiy bazasi faoliyat yuritgan. Oʻz davrida ushbu baza Afgʻonistondagi harbiy operatsiyalar uchun muhim logistika nuqtasi boʻlib xizmat qilgan. 2014 yilda AQSh mazkur bazani yopib, Qirgʻiziston hududidan chiqib ketgan.

Markaziy Osiyoning qolgan ikki davlati — Oʻzbekiston va Turkmaniston hududida xorijiy harbiy bazalar mavjud emas. Chunki bu ikki mamlakat siyosiy va iqtisodiy jihatdan betaraflik pozitsiyasini tanlagan. 

Turkmaniston 1995 yilda oʻzini betaraf davlat deb eʼlon qilgan va shu sabab mamlakat hududida harbiy bazalar joylashtirishni qatʼiyan rad etgan. Mamlakat tashqi siyosatida oʻz suverenitetini saqlash va harbiy bloklardan chetda turishni asosiy prinsip sifatida belgilagan. 

Oʻzbekistonda 2005 yilgacha AQShning Qarshi-Xonobod bazasi faoliyat koʻrsatgan edi. Shuningdek, 2012 yilgacha Termiz aeroportidan Germaniya harbiy samolyotlari foydalangan. 2012 yilda Oʻzbekiston qabul qilgan tashqi siyosiy faoliyat konsepsiyasida harbiy bloklarga qoʻshilmaslik va mamlakat hududida xorijiy bazalarni joylashtirmaslik qonuniy jihatdan mustahkamlangan. 

Markaziy Osiyoda har bir davlat oʻzining harbiy strategiyasini shakllantirgan. Tojikiston, Qirgʻiziston va Qozogʻistonda boshqa davlatlarning harbiy bazalari mavjud boʻlsa, Oʻzbekiston va Turkmaniston bu borada neytral siyosat yuritadi. Ushbu farqlar mintaqaning harbiy-siyosiy muvozanatini belgilab bermoqda. 

Xoʻsh, bu borada siz qanday fikrdasiz: sizningcha, Markaziy Osiyo, jumladan, Oʻzbekiston harbiy salohiyatini kengaytirish uchun oʻz hududida xorijiy harbiy bazalarining ochilishiga imkon berishi kerakmi?

Mavzuga oid yangiliklar

Xitoy Markaziy Osiyoning abadiy qoʻshnisiga aylandi

Xitoy Markaziy Osiyoning abadiy qoʻshnisiga aylandi

Qozogʻistonda "Markaziy Osiyo - Xitoy" ikkinchi sammiti boʻlib oʻtdi. Unda prezident Shavkat Mirziyoyev ham ishtirok etdi. Sammitda nimalar gaplashildi? Mirziyoyev oʻz nutqida nimalarni tilga oldi? Xitoy nega mintaqa mamlakatlariga begʻaraz 207 million AQSh dollari miqdorida yordam koʻrsatmoqchi? 

Siyosat

18.06.2025, 17:48

Markaziy Osiyo — kimni qarzi koʻp?

Markaziy Osiyo — kimni qarzi koʻp?

Markaziy Osiyo davlatlarining 2024-yildagi tashqi qarzlarini umumiy qilib qoʻshganda, taxminan $210 milliard AQSh dollari atrofida boʻladi.Bu qarzlarning asosiy qismlari quyidagi manbalardan olingan:1. Xalqaro moliya institutlari: Jahon Banki, Xalqaro Valyuta Jamgʻarmasi (XVJ), Osiyo Taraqqiyot Banki (OTB) kabi tashkilotlar.2. Davlatlar: Asosiy yordam va qarzlarni taqdim etayotgan mamlakatlar Xitoy, Rossiya va boshqa rivojlangan davlatlar.3. Tijorat banklari va moliya kompaniyalari: Turli tijorat banklari va xususiy moliya institutlari tomonidan taqdim etilgan qarzlar.Umumiy qarzning taqsimlanishi va manbalari har bir mamlakat uchun farq qilishi mumkin, ammo koʻpincha yirik loyihalar va infratuzilma uchun qarz olinadi.

Iqtisodiyot

08.08.2024, 15:12

Qirgʻiziston Tojikiston bilan 23 yillik muzokarasiga nuqta qoʻydi

Qirgʻiziston Tojikiston bilan 23 yillik muzokarasiga nuqta qoʻydi

Kecha, 19 mart kuni Qirgʻiziston parlamenti qoʻshni Tojikiston 23 yildan beri davom etib kelayotgan muzokaralarni yakunlab, chegara toʻgʻrisidagi shartnomani ratifikatsiya qildi.

Jahon

20.03.2025, 13:51

Rossiya, Tojikiston va Qirgʻizistondan narkotik moddalarni tashiganlar qoʻlga olindi

Rossiya, Tojikiston va Qirgʻizistondan narkotik moddalarni tashiganlar qoʻlga olindi

Davlat xavfsizligi xizmati Rossiya, Tojikiston va Qirgʻiziston Respublikalaridan olib kelingan narkotik moddalarning aylanmasiga chek qoʻydi.  

Oʻzbekiston

14.09.2024, 10:55

Putinning yadro rejasi fosh boʻldi, tadqiqotchilarning Rossiyaning harbiy bazalarga oid hujjatlarini oʻrgandi

Putinning yadro rejasi fosh boʻldi, tadqiqotchilarning Rossiyaning harbiy bazalarga oid hujjatlarini oʻrgandi

Jurnalist va tadqiqotchilar Rossiyaning Orenburg viloyatida, Qozogʻiston Respublikasi chegarasida joylashgan "Yasniy" harbiy bazasi faoliyatini oʻrgandi. Maʼlum boʻlishicha, Rossiya hukumati bir necha yildan buyon hech qanday rasmiy bayonotsiz oʻzining strategik yadroviy qurollarini keng koʻlamda modernizatsiya qilmoqda. Bu haqda BBC yozmoqda.

Jahon

30.05.2025, 14:31

Ukraina kelajakda Rossiyaning bir qismi boʻlishi mumkin — Donald Tramp

Ukraina kelajakda Rossiyaning bir qismi boʻlishi mumkin — Donald Tramp

AQSh Prezidenti Donald Tramp 10 fevral kuni Fox News telekanalida bergan intervyusida Ukraina kelajakda Rossiyaning bir qismi boʻlishi mumkin degan fikrni ilgari surdi. Bu bayonot Gʻarb davlatlarining yordami bilan uch yildan beri Rossiyaning bosqiniga qarshi kurashib kelayotgan Ukrainaning mustaqilligi shubha ostida ekanligini anglatadi. Bu haqda CNN nashri xabar berdi.

Jahon

12.02.2025, 15:02

So‘nggi yangiliklar

Isroil Gʻazoda oziq-ovqat kutayotgan falastinliklar hamda tinch aholini oʻldirdi

Isroil Gʻazoda oziq-ovqat kutayotgan falastinliklar hamda tinch aholini oʻldirdi

Kecha, 29 iyun, yakshanba kuni tongda Isroil armiyasi tomonidan Gʻazo boʻylab amalga oshirilgan hujumlarda kamida 72 nafar falastinlik halok boʻldi. Ulardan 47 nafari Gʻazo shahri va anklavning shimoliy hududlarida oʻldirilgan. Qurbonlar orasida yordam olish uchun navbatda turgan oddiy tinch aholi vakillari ham bor. Bu haqda "Al Jazeera" telekanali xabar qildi.

Jahon

30.06.2025, 14:29

Ozarbayjon Rossiyadagi barcha tadbirlarni bekor qilmoqda

Ozarbayjon Rossiyadagi barcha tadbirlarni bekor qilmoqda

Ozarbayjon Respublikasi tomonidan Rossiyada oʻtkazilishi rejalashtirilgan barcha madaniy tadbirlar bekor qilindi. Bu haqda Ozarbayjon Madaniyat vazirligiga tayanib, "Azertac" davlat axborot agentligi xabar berdi.

Siyosat

30.06.2025, 13:49

Влияние националистической политики Индии на внутреннюю политическую стабильность и территориальную  целостность

Hindistondagi millatchilik siyosatining hududiy yaxlitlikka taʼsi

Zamonaviy davrda Hindistonda milliy kayfiyat sezilarli darajada kuchaygan. Ayniqsa, 2024 yil aprel-may oylarida boʻlib oʻtgan saylovlarda hokimiyatni saqlab qolgan BJP partiyasi vakillari ushbu millatchilik kayfiyatini yanada kuchaytirishga xizmat qilmoqda. Bir tomondan, bu millatchilik siyosatining kuchayishi Hindistonni aynan shunday tizimni joriy qilayotgan davlatlar — AQSh, koʻplab Yevropa mamlakatlari va Isroil kabi ittifoqchilar bilan yaqinlashtirmoqda. 

Siyosat

30.06.2025, 11:38

Tramp Erondagi vaziyat boʻyicha xabar bergan nashrlarni sudga bermoqchi

Tramp Erondagi vaziyat boʻyicha xabar bergan nashrlarni sudga bermoqchi

Prezidenti Donalʼd Tramp AQShning Eronga uyushtirilgan aviazarbalari haqidagi xabarlarini yozgani uchun CNN va "The New York Times"ni sudga berish berish tahdid qilmoqda. Bu haqda CNN nashri xabar qildi.

Jahon

27.06.2025, 14:37

Sotuvga qoʻyilgan 3 yoshli bola haqidagi xabarga Bolalar ombudsmani munosabat berdi

Sotuvga qoʻyilgan bola haqidagi xabarga Bolalar ombudsmani munosabat berdi

Ijtimoiy tarmoqlarda OLX savdo platformasida 150 ming soʻmga 3 yoshli bolaning sotuvga qoʻyilgani  (surʼati ham ilova qilib qoʻyilgan) haqidagi xabarlarga Bolalar ombudsmani munosabat berdi.

Oʻzbekiston

27.06.2025, 10:58

Embassy Statement: The U.S. and Israel Bear Full Responsibility for All Such Conflicts

Soʻz elchixonaga: Bunday urushlarning barchasiga AQSh va Isroil aybdor

Joriy yilning 13 iyun kuni Isroil Eronga qarshi "Koʻtarilayotgan sher" nomli harbiy operatsiyasini boshlagan edi. Shundan soʻng Yaqin Sharqda Isroil-Eron urushi avj oldi. Bu urushga AQShning qoʻshilishi esa mavjud muammolarni yanada chigallashtirdi.

Siyosat

25.06.2025, 13:18

Prokuratura xodimi pora bilan qoʻlga tushdi

Prokuratura xodimi pora bilan qoʻlga tushdi

Urganch shahar prokuraturasi katta tergovchisi mansab mavqeidan foydalanib, dastlabki tergov harakatlari olib borilayotgan jinoyat ishini ayblov xulosasi bilan sudga yuborilmasdan, tergovda tugatib berish evaziga 3000 AQSh dollari talab qilgan. Bu haqda Davlat xavfsizlik xizmati xabar qildi.

Oʻzbekiston

25.06.2025, 12:49

Shvetsiya Oʻzbekistondan ishchilarni qabul qilishini rejalashtirmoqda

Shvetsiya Oʻzbekistondan ishchilarni qabul qilishini rejalashtirmoqda

Shvetsiya Oʻzbekistondan mehnat muhojirlarini qabul qilish imkoniyatini koʻrib chiqmoqda. Bu haqda Migratsiya agentligi xabar qildi.

Siyosat

25.06.2025, 12:23

Eron yadro dasturini himoya qila oldimi?

Eron yadro dasturini himoya qila oldimi?

Isroil Erondagi bir qancha yer usti nishonlarini jiddiy shikastladi, AQSh esa yer ostidagi yadro inshootlarini vayron qilganini daʼvo qilmoqda. Sunʼiy yoʻldosh tasvirlari raketalar nishonga tekkanligini koʻrsatadi, biroq vayron qilingan hududlar va yadro obʼektlarini tasdiqlovchi mustaqil dalillar hozircha yoʻq.

Jahon

25.06.2025, 11:07

Qimor oʻyinlarni reklama qilgan "Jasjan_" javobgarlikka tortildi

Qimor oʻyinlarni reklama qilgan "Jasjan_" javobgarlikka tortildi

Raqobatni rivojlantirish va isteʼmolchilar huquqlarini himoya qilish qoʻmitasining xabar qilishicha, "Melbet" bukmekerlik tovar belgisidan foydalangan, shuningdek, qimor oʻyinlarini targʻib qiluvchi video rolikni Instagram ijtimoiy tarmogʻidagi sahifasiga joylagan bloger va vaynerlar javobgarlikka tortildi.

Oʻzbekiston

23.06.2025, 11:35

Toshkent viloyati Kadastr xodimi pora bilan qoʻlga tushdi

Toshkent viloyati kadastr xodimi pora bilan qoʻlga tushdi

Davlat kadastr palatasining Toshkent viloyati Oqqoʻrgʻon tumani filiali kadastr muhandisi oʻz xizmat mavqeidan foydalanib, fuqaro tomonidan oʻzboshimchalik bilan egallab olingan 9 sotix yerni uy-joy qurish uchun ruxsat olib berish evaziga 1200 AQSh dollari talab qilgan. Bu haqda Davlat xavfsizlik xizmati xabar qildi.

Oʻzbekiston

23.06.2025, 11:03

23 iyun kuni havo harorati qanday boʻladi?

23 iyun kuni havo harorati qanday boʻladi?

Bugun, dushanba kuni Oʻzbekiston boʻylab havo biroz bulutli boʻladi, yogʻingarchilik kutilmaydi. Harorat kunduzi 28-44° daraja atrofida boʻladi. Bu haqda "Oʻzgidromet" xabar qildi. 

Oʻzbekiston

23.06.2025, 08:59