Доналд Трампнинг Ўзбекистонга ташрифи: стратегик манфаатлар ва дипломатик сигналлар ортидаги ҳақиқат

Доналд Трампнинг Марказий Осиёга, хусусан Ўзбекистонга ташриф буюриши эҳтимоли ҳануз долзарб бўлиб қолмоқда. Расмий равишда эълон қилинмаган бўлса-да, мавжуд дипломатик вазият ва структуравий омиллар бундай ташрифнинг юзага келишига замин яратмоқда.

Shavkat Mirziyoyev va Donald Tramp

Шавкат Мирзиёевнинг Доналд Трампга юборган расмий таклифи ва Ўзбекистон ташқи ишлар вазирлигининг юқори даражадаги дипломатик делегациялари орқали бу таклифни иккинчи марта тасдиқлангани, АҚШ томонининг ижобий жавоби билан бир қаторда, муҳим дипломатик сигнал сифатида қаралади. АҚШнинг Ўзбекистондаги элчиси Жонатан Хеникнинг баёноти — Оқ уй бу таклифни "жиддий кўриб чиқаётгани" ҳақида — бу ташрифнинг реаллашиш эҳтимолини оширади.

 

Бундай таклифлар икки tomonlama алоқаларнинг "классик" босқичидан "стратегик алоқалар" босқичига ўтганини англатади. АҚШнинг бундай дипломатик таклифларни рад этмаслиги ёки жавобсиз қолдирмаслиги — айниқса стратегик жиҳатдан муҳим минтақалар бўйича — АҚШ ташқи сиёсатининг "прагматик" руҳидаги сиёсати сифатида қаралади.

 

Трамп маъмуриятининг 2025-йилги ташқи савдо сиёсатида 10 фоизлик глобал бож ставкаси жорий этилмоқда, бу эса АҚШнинг савдо стратегиясини протекционистлик йўналишга бурмоқда. Бироқ, айнан Ўзбекистон билан савдо ҳажмининг 2024 йилда 881 миллион АҚШ доллардан ошгани, АҚШ учун Марказий Осиёдаги иккинчи энг фаол савдо шерикларидан бирини ташкил этаётганини кўрсатади. Бу иқтисодий ўсиш — Ўзбекистонга АҚШ инвестицияларини киритиш ва хорижий инвесторлар учун стратегик жойлашувни баҳолаш нуқтаи назаридан — ташриф учун муҳим иқтисодий фон ҳам яратмоқда.

 

Ўзбекистон билан АҚШ ўртасида камёб ер элементлари (металлар) ва стратегик минераллар соҳасида 2024 йил сентябрида имзоланган меморандум АҚШнинг Хитой билан бевосита боғлиқ бўлмаган етказиб берувчиларни топишга бўлган уринишларига мос келади. АҚШ ташқи сиёсатида муҳим омилга айланган "таъминот занжири хавфсизлиги"(супплй chain security) масаласи Ўзбекистонни янги стратегик манба сифатида позициялаштиради.

 

2023–2024 йилларда фаолият доирасини кенгайтирган "C5+1" шакли Трамп маъмуриятининг ҳам реал сиёсий воситасига айланиши мумкин. Элчи Хеникнинг "бугун энг қулай вақт" деган баёноти — Оқ уй C5+1ни Трамп даврида янги "кўп томонлама " платформага айлантириш эҳтимоли борлигини англатади. Бундай ташриф “C5+1” саммити доирасида ҳам бўлиши мумкин.

 

Агар ташриф C5+1 шакли доирасида амалга оширилса ҳам, унинг Ўзбекистонда ўтказилиш эҳтимоли юқори ва бу мамлакатимиз учун муҳим дипломатик ютуқ ва минтақавий ҳамкорликнинг янги босқичига айланиши мумкин.

 

Ўзбекистонга Трамп ташрифининг ҳеч бўлмаганда рамзий аҳамияти борлиги Қозоғистон, Қирғизистон, Тожикистон ва Туркманистон билан таққослашда яққол кўринади. Қозоғистон минтақанинг энг бой ва ko‘p табиий ресурсга эга давлати (асосан нефть ва газ), аҳолиси 20 миллионни ташкил этади. У минтақавий хавфсизликда ҳам етакчиликка интилади; масалан, МДҲ ва ШҲТ доирасида ҳамкорлик қилади.

 

Қирғизистонн ва Тожикистон иқтисодиётлари кичик, уларнинг 2024 йилги Ялпи ички маҳсулоти (ЯИМ) мос равишда -35,8 млрд ва 12 млрд АҚШ доллар атрофида, аҳоли сони эса 7-11 миллионни ташкил қилади.  Бу давлатлар кўпроқ Россия ва Хитойга иқтисодий жиҳатдан боғлиқ, шу сабабли АҚШ ушбу мамлакатлар билан чекланган стратегик алоқалар ўрнатади. Туркманистон табиий газ захиралари ҳисобига иқтисодий жиҳатдан кучли ($90,9 млрд ЯИМ), аммо у очиқ сиёсат юритмайди ва халқаро алоқалари чекланган.

 

Бу борада Ўзбекистон ҳам ўзига хос ролга эга: у нафақат энг катта аҳолига, балки Марказий Осиёдаги инвестициялар инвестициялар бўйича энг очиқ бозор тизимига эга давлатлардан бири ҳисобланади. Ўзбекистон C5+1 формати (АҚШ ва беш Марказий Осиё давлатлари)га фаол аъзо. Бу дипломатик ҳаракатлар Ўзбекистонни бошқа жамоадошларга нисбатан АҚШ учун ижобий ҳамкорга айлантиради.

 

Марказий Осиё Россия ва Хитойнинг таъсир зонаси сифатида кўрилади. Ўзбекистон эса бу икки давлат ўртасида мувозанатли инвестициялар сиёсат олиб борувчи "учинчи йўл" моделини амалда синаб кўрмоқда. АҚШ учун эса, айниқса Трамп маъмурияти учун, Хитой ва Россиянинг таъсирини юмшатишда Ўзбекистон – "нейтрал, лекин очиқ" давлат сифатида – муҳим  роль ўйнаши мумкин. Шу боис, Трамп ташрифи фақат рамзий ҳаракат эмас, балки стратегик сигнал ҳам бўлади.

 

Трампнинг эътибори ҳозирча АҚШ ички иқтисодий сиёсатини қайта йўлга қўйишга, хусусан, инфляцияни пасайтириш, саноатни ҳимоя қилиш ва хавфсизликни кучайтиришга қаратилган. Марказий Осиёга ташриф унинг ички сиёсий кун тартибида биринчи ўринда эмас, лекин инвестициялар сиёсий PR жиҳатдан у учун қулай лаҳза сифатида қаралмоқда — айниқса, агар бу ташриф АҚШнинг кучли глобал позициясини кўрсатиш воситасига айлантирилса.

 

Хеникнинг Ўзбекистондан АҚШга ноқонуний йўллар билан келган фуқароларни ватанга қайтаришга чақириши — икки tomonlama дипломатик суҳбатларнинг нозик, балки кескинлашув эҳтимоли борлигини англатади.

 

Доналд Трампнинг Ўзбекистонга ташрифи – бу фақат бир давлатга бўлган эътибор эмас, балки Марказий Осиёнинг геосиёсий вазнини АҚШ инвестициялар сиёсати контекстида қайта белгилаш ҳаракати сифатида талқин қилинмоқда. Дипломатик таклифлар, стратегик иқтисодий манфаатлар ва хавфсизлик муҳокамалари бу ташриф эҳтимолини реал даражада оширади.

 

Шунингдек Доналд Трамп расман ташриф буюрадиган бўлса, у Марказий Осиёга келган илк АҚШ президенти сифатида тарихга киради. Бу нафақат сиёсий, балки рамзий жиҳатдан ҳам у учун катта ютуқ саналади.

 

Шунга қарамай, Трампнинг ички сиёсий устуворликлари, миграция ва инсон ҳуқуқлари масалалари ташрифни ҳозирча оралиқ стратегик даражада ушлаб турмоқда. Бироқ, агар Трамп ташрифни амалга оширса, бу Ўзбекистон учун минтақадаги геосиёсий позициясини мустаҳкамлаш, АҚШ учун эса Хитой–Россия таъсир зонасида янги дипломатик фронт очиш имконияти бўлиши мумкин.
 

Нодирбек Эгамбердиев

сиёсий таҳлилчи

мавзуга оид янгиликлар

AQSh Oʻzbekistondan foydalanmoqchi

АҚШ Ўзбекистондан фойдаланмоқчи

Россия-Украина уруши бошланганидан кейин баъзи давлатларга АҚШдан тўғридан тўғри рейслар бекор қилинган. Трамп администрацияси АҚШдан депортация қилинган Собиқ Иттифоқ таркибидаги давлатларнинг фуқаролари учун Ўзбекистондан транзит нуқтаси сифати фойдаланиш учун мамлакат билан музокаралар ўтказган. Бу ҳақда "Washington Post" маълум қилди.

Сиёсат

07.05.2025, 17:33

Pokiston Trampni Tinchlik boʻyicha Nobel mukofotiga nomzod etib koʻrsatdi

Покистон Трампни Тинчлик бўйича Нобел мукофотига номзод этиб кўрсатди

Покистон ҳукумати АҚШ президенти Доналд Трампни 2026 йилги Тинчлик  бўйича Нобел мукофотига номзод сифатида кўрсатди. Бу ҳақда "Газта.ru" нашри хабар берди.

Жаҳон

21.06.2025, 12:20

Xitoy Markaziy Osiyoning abadiy qoʻshnisiga aylandi

Хитой Марказий Осиёнинг абадий қўшнисига айланди

Қозоғистонда "Марказий Осиё - Хитой" иккинчи саммити бўлиб ўтди. Унда президент Шавкат Мирзиёев ҳам иштирок этди. Саммитда нималар гаплашилди? Мирзиёев ўз нутқида нималарни тилга олди? Хитой нега минтақа мамлакатларига беғараз 207 миллион АҚШ доллари миқдорида ёрдам кўрсатмоқчи? 

Сиёсат

18.06.2025, 17:48

Amerika boshqa mamlakatlarga yordam berishni toʻxtatdi

Америка бошқа мамлакатларга ёрдам беришни тўхтатди

Кеча, 20 январдан бошлаб АҚШ Президенти лавозимига киришган Дональд Трамп Американинг бошқа мамлакатларга ёрдам дастурларини 90 кун муддатга тўхтатиб туриш ҳақидаги фармонни имзолади. Бу ҳақда "Deutsche Welle" нашри маълум қилди.

Жаҳон

21.01.2025, 16:59

Tramp Bayden davrida qabul qilingan 78 ta qarorni bekor qildi

Трамп Байден даврида қабул қилинган 78 та қарорни бекор қилди

Кеча, 20 январь куни АҚШ Президенти лавозимини расман эгаллаган Дональд Трамп Американинг бундан олдинги президенти Жо Байден даврида қабул қилинган 78 та қарорни бекор қилиш тўғрисидаги фармонни имзолади. Бу ҳақда "Deutsche Welle" нашри хабар берди.  

Жаҳон

21.01.2025, 13:41

Trampga yana suiqasd uyushtirilishi mumkin — OAV

Дональд Трампга яна суиқасд уюштирилиши мумкин — ОАВ

Америкалик журналист собиқ президент Дональд Трампга нисбатан яна бир суиқасд режалаштирилганини айтмоқда.

Жаҳон

07.08.2024, 10:20

сўнгги янгиликлар

Xitoy – Qirgʻiziston – Oʻzbekiston temir yoʻlining butun yoʻnalishi boʻyicha qurilish ishlari boshlandi

Хитой – Қирғизистон – Ўзбекистон темир йўлининг бутун йўналиши бўйича қурилиш ишлари бошланди

Кеча, 30 июнь куни, Қирғизистон ҳудудида Хитой – Қирғизистон – Ўзбекистон халқаро темир йўли бўйлаб тўлиқ кўламдаги қурилиш ишлари расмий тарзда бошланди. Бу ҳақда Қирғизистон Вазирлар Маҳкамаси раисининг ўринбосари Бақит Торобаев темир йўл қурилиши лойиҳасини амалга ошириш масалаларига бағишланган йиғилишда маълум қилди.

Жаҳон

01.07.2025, 16:38

Afghanistan on the Geopolitical Chessboard of the Middle East

Афғонистон Яқин Шарқ геосиёсий шахмат тахтасида

2025 йилнинг 13 июнидан 24 июнигача давом этган Исроил ва Эрон ўртасидаги "12 кунлик уруш" Яқин Шарқдаги чалкаш геосиёсий вазиятни, минтақавий етакчилик учун шиддатли рақобатни ва минтақа давлатлари учун аниқ бир томонни танлашнинг муҳимлигини яққол намоён этди. Яқин Шарқ ўзига хос ва шахмат тахтасидаги ҳар бир дона нозик аҳамиятга эга бўлиб, кутилмаган юришлар ва манёврларга тайёр туриш лозим.

Жаҳон

01.07.2025, 13:07

AQSh Suriyaga qarshi barcha sanksiyalarni bekor qildi

АҚШ Сурияга қарши барча санкцияларни бекор қилди

АҚШ президенти Доналъд Трамп АҚШнинг Сурияга қарши иқтисодий санкцияларини бекор қилиш тўғрисидаги фармонни имзолади. Унга кўра, бу 'барқарор ривожланиш ва тинчлик сари қадам".

Сиёсат

01.07.2025, 11:39

Isroil harbiylari yana tinch aholiga hujum qildi

Исроил ҳарбийлари яна тинч аҳолига ҳужум қилди

Кеча, 30 июнь куни Исроил томонидан Ғазо шимолига уюштирилган ҳужумлар оқибатида камида 62 нафар фаластинлик ҳалок бўлди. Бу ҳақда "Аl Jazeera" телеканали хабар берди.

Жаҳон

01.07.2025, 10:20

Isroil Gʻazoda oziq-ovqat kutayotgan falastinliklar hamda tinch aholini oʻldirdi

Исроил Ғазода озиқ-овқат кутаётган фаластинликлар ҳамда тинч аҳолини ўлдирди

Кеча, 29 июнь, якшанба куни тонгда Исроил армияси томонидан Ғазо бўйлаб амалга оширилган ҳужумларда камида 72 нафар фаластинлик ҳалок бўлди. Улардан 47 нафари Ғазо шаҳри ва анклавнинг шимолий ҳудудларида ўлдирилган. Қурбонлар орасида ёрдам олиш учун навбатда турган оддий тинч аҳоли вакиллари ҳам бор. Бу ҳақда "Al Jazeera" телеканали хабар қилди.

Жаҳон

30.06.2025, 14:29

Ozarbayjon Rossiyadagi barcha tadbirlarni bekor qilmoqda

Озарбайжон Россиядаги барча тадбирларни бекор қилмоқда

Озарбайжон Республикаси томонидан Россияда ўтказилиши режалаштирилган барча маданий тадбирлар бекор қилинди. Бу ҳақда Озарбайжон Маданият вазирлигига таяниб, "Аzertac" давлат ахборот агентлиги хабар берди.

Сиёсат

30.06.2025, 13:49

Влияние националистической политики Индии на внутреннюю политическую стабильность и территориальную  целостность

Ҳиндистондаги миллатчилик сиёсатининг ҳудудий яхлитликка таъси

Замонавий даврда Ҳиндистонда миллий кайфият сезиларли даражада кучайган. Айниқса, 2024 йил апрель-май ойларида бўлиб ўтган сайловларда ҳокимиятни сақлаб қолган BJP партияси вакиллари ушбу миллатчилик кайфиятини янада кучайтиришга хизмат қилмоқда. Бир томондан, бу миллатчилик сиёсатининг кучайиши Ҳиндистонни айнан шундай тизимни жорий қилаётган давлатлар — АҚШ, кўплаб Европа мамлакатлари ва Исроил каби иттифоқчилар билан яқинлаштирмоқда. 

Сиёсат

30.06.2025, 11:38

Ўзбекистонда тергов ҳибсхоналарига жойлаштирилаётган шахслар учун мажбурий тиббий кўрик жорий қилинди

Ўзбекистонда эндиликда қамоққа олинган шахслар тергов ҳибсхонасига (СИЗО) жойлаштирилишидан олдин мажбурий тиббий кўрикдан ўтади. Бу янги тартиб тергов жараёнида қийноқ ва бошқа инсон ҳуқуқларининг бузилиш ҳолатларини олдини олишга қаратилган. Бу ҳақда Адлия вазирлиги хабар берди.

Ўзбекистон

30.06.2025, 10:30

Tramp Erondagi vaziyat boʻyicha xabar bergan nashrlarni sudga bermoqchi

Трамп Эрондаги вазият бўйича хабар берган нашрларни судга бермоқчи

Президенти Доналъд Трамп АҚШнинг Эронга уюштирилган авиазарбалари ҳақидаги хабарларини ёзгани учун CNN ва "The New York Times"ни судга бериш бериш таҳдид қилмоқда. Бу ҳақда CNN нашри хабар қилди.

Жаҳон

27.06.2025, 14:37

Sotuvga qoʻyilgan 3 yoshli bola haqidagi xabarga Bolalar ombudsmani munosabat berdi

Сотувга қўйилган бола ҳақидаги хабарга Болалар омбудсмани муносабат берди

Ижтимоий тармоқларда OLX савдо платформасида 150 минг сўмга 3 ёшли боланинг сотувга қўйилгани  (суръати ҳам илова қилиб қўйилган) ҳақидаги хабарларга Болалар омбудсмани муносабат берди.

Ўзбекистон

27.06.2025, 10:58

Embassy Statement: The U.S. and Israel Bear Full Responsibility for All Such Conflicts

Сўз элчихонага: Бундай урушларнинг барчасига АҚШ ва Исроил айбдор

Жорий йилнинг 13 июнь куни Исроил Эронга қарши "Кўтарилаётган шер" номли ҳарбий операциясини бошлаган эди. Шундан сўнг Яқин Шарқда Исроил-Эрон уруши авж олди. Бу урушга АҚШнинг қўшилиши эса мавжуд муаммоларни янада чигаллаштирди.

Сиёсат

25.06.2025, 13:18

Prokuratura xodimi pora bilan qoʻlga tushdi

Прокуратура ходими пора билан қўлга тушди

Урганч шаҳар прокуратураси катта терговчиси мансаб мавқеидан фойдаланиб, дастлабки тергов ҳаракатлари олиб борилаётган жиноят ишини айблов хулосаси билан судга юборилмасдан, терговда тугатиб бериш эвазига 3000 АҚШ доллари талаб қилган. Бу ҳақда Давлат хавфсизлик хизмати хабар қилди.

Ўзбекистон

25.06.2025, 12:49