Доналд Трампнинг Ўзбекистонга ташрифи: стратегик манфаатлар ва дипломатик сигналлар ортидаги ҳақиқат

Доналд Трампнинг Марказий Осиёга, хусусан Ўзбекистонга ташриф буюриши эҳтимоли ҳануз долзарб бўлиб қолмоқда. Расмий равишда эълон қилинмаган бўлса-да, мавжуд дипломатик вазият ва структуравий омиллар бундай ташрифнинг юзага келишига замин яратмоқда.

Shavkat Mirziyoyev va Donald Tramp

Шавкат Мирзиёевнинг Доналд Трампга юборган расмий таклифи ва Ўзбекистон ташқи ишлар вазирлигининг юқори даражадаги дипломатик делегациялари орқали бу таклифни иккинчи марта тасдиқлангани, АҚШ томонининг ижобий жавоби билан бир қаторда, муҳим дипломатик сигнал сифатида қаралади. АҚШнинг Ўзбекистондаги элчиси Жонатан Хеникнинг баёноти — Оқ уй бу таклифни "жиддий кўриб чиқаётгани" ҳақида — бу ташрифнинг реаллашиш эҳтимолини оширади.

 

Бундай таклифлар икки tomonlama алоқаларнинг "классик" босқичидан "стратегик алоқалар" босқичига ўтганини англатади. АҚШнинг бундай дипломатик таклифларни рад этмаслиги ёки жавобсиз қолдирмаслиги — айниқса стратегик жиҳатдан муҳим минтақалар бўйича — АҚШ ташқи сиёсатининг "прагматик" руҳидаги сиёсати сифатида қаралади.

 

Трамп маъмуриятининг 2025-йилги ташқи савдо сиёсатида 10 фоизлик глобал бож ставкаси жорий этилмоқда, бу эса АҚШнинг савдо стратегиясини протекционистлик йўналишга бурмоқда. Бироқ, айнан Ўзбекистон билан савдо ҳажмининг 2024 йилда 881 миллион АҚШ доллардан ошгани, АҚШ учун Марказий Осиёдаги иккинчи энг фаол савдо шерикларидан бирини ташкил этаётганини кўрсатади. Бу иқтисодий ўсиш — Ўзбекистонга АҚШ инвестицияларини киритиш ва хорижий инвесторлар учун стратегик жойлашувни баҳолаш нуқтаи назаридан — ташриф учун муҳим иқтисодий фон ҳам яратмоқда.

 

Ўзбекистон билан АҚШ ўртасида камёб ер элементлари (металлар) ва стратегик минераллар соҳасида 2024 йил сентябрида имзоланган меморандум АҚШнинг Хитой билан бевосита боғлиқ бўлмаган етказиб берувчиларни топишга бўлган уринишларига мос келади. АҚШ ташқи сиёсатида муҳим омилга айланган "таъминот занжири хавфсизлиги"(супплй chain security) масаласи Ўзбекистонни янги стратегик манба сифатида позициялаштиради.

 

2023–2024 йилларда фаолият доирасини кенгайтирган "C5+1" шакли Трамп маъмуриятининг ҳам реал сиёсий воситасига айланиши мумкин. Элчи Хеникнинг "бугун энг қулай вақт" деган баёноти — Оқ уй C5+1ни Трамп даврида янги "кўп томонлама " платформага айлантириш эҳтимоли борлигини англатади. Бундай ташриф “C5+1” саммити доирасида ҳам бўлиши мумкин.

 

Агар ташриф C5+1 шакли доирасида амалга оширилса ҳам, унинг Ўзбекистонда ўтказилиш эҳтимоли юқори ва бу мамлакатимиз учун муҳим дипломатик ютуқ ва минтақавий ҳамкорликнинг янги босқичига айланиши мумкин.

 

Ўзбекистонга Трамп ташрифининг ҳеч бўлмаганда рамзий аҳамияти борлиги Қозоғистон, Қирғизистон, Тожикистон ва Туркманистон билан таққослашда яққол кўринади. Қозоғистон минтақанинг энг бой ва ko‘p табиий ресурсга эга давлати (асосан нефть ва газ), аҳолиси 20 миллионни ташкил этади. У минтақавий хавфсизликда ҳам етакчиликка интилади; масалан, МДҲ ва ШҲТ доирасида ҳамкорлик қилади.

 

Қирғизистонн ва Тожикистон иқтисодиётлари кичик, уларнинг 2024 йилги Ялпи ички маҳсулоти (ЯИМ) мос равишда -35,8 млрд ва 12 млрд АҚШ доллар атрофида, аҳоли сони эса 7-11 миллионни ташкил қилади.  Бу давлатлар кўпроқ Россия ва Хитойга иқтисодий жиҳатдан боғлиқ, шу сабабли АҚШ ушбу мамлакатлар билан чекланган стратегик алоқалар ўрнатади. Туркманистон табиий газ захиралари ҳисобига иқтисодий жиҳатдан кучли ($90,9 млрд ЯИМ), аммо у очиқ сиёсат юритмайди ва халқаро алоқалари чекланган.

 

Бу борада Ўзбекистон ҳам ўзига хос ролга эга: у нафақат энг катта аҳолига, балки Марказий Осиёдаги инвестициялар инвестициялар бўйича энг очиқ бозор тизимига эга давлатлардан бири ҳисобланади. Ўзбекистон C5+1 формати (АҚШ ва беш Марказий Осиё давлатлари)га фаол аъзо. Бу дипломатик ҳаракатлар Ўзбекистонни бошқа жамоадошларга нисбатан АҚШ учун ижобий ҳамкорга айлантиради.

 

Марказий Осиё Россия ва Хитойнинг таъсир зонаси сифатида кўрилади. Ўзбекистон эса бу икки давлат ўртасида мувозанатли инвестициялар сиёсат олиб борувчи "учинчи йўл" моделини амалда синаб кўрмоқда. АҚШ учун эса, айниқса Трамп маъмурияти учун, Хитой ва Россиянинг таъсирини юмшатишда Ўзбекистон – "нейтрал, лекин очиқ" давлат сифатида – муҳим  роль ўйнаши мумкин. Шу боис, Трамп ташрифи фақат рамзий ҳаракат эмас, балки стратегик сигнал ҳам бўлади.

 

Трампнинг эътибори ҳозирча АҚШ ички иқтисодий сиёсатини қайта йўлга қўйишга, хусусан, инфляцияни пасайтириш, саноатни ҳимоя қилиш ва хавфсизликни кучайтиришга қаратилган. Марказий Осиёга ташриф унинг ички сиёсий кун тартибида биринчи ўринда эмас, лекин инвестициялар сиёсий PR жиҳатдан у учун қулай лаҳза сифатида қаралмоқда — айниқса, агар бу ташриф АҚШнинг кучли глобал позициясини кўрсатиш воситасига айлантирилса.

 

Хеникнинг Ўзбекистондан АҚШга ноқонуний йўллар билан келган фуқароларни ватанга қайтаришга чақириши — икки tomonlama дипломатик суҳбатларнинг нозик, балки кескинлашув эҳтимоли борлигини англатади.

 

Доналд Трампнинг Ўзбекистонга ташрифи – бу фақат бир давлатга бўлган эътибор эмас, балки Марказий Осиёнинг геосиёсий вазнини АҚШ инвестициялар сиёсати контекстида қайта белгилаш ҳаракати сифатида талқин қилинмоқда. Дипломатик таклифлар, стратегик иқтисодий манфаатлар ва хавфсизлик муҳокамалари бу ташриф эҳтимолини реал даражада оширади.

 

Шунингдек Доналд Трамп расман ташриф буюрадиган бўлса, у Марказий Осиёга келган илк АҚШ президенти сифатида тарихга киради. Бу нафақат сиёсий, балки рамзий жиҳатдан ҳам у учун катта ютуқ саналади.

 

Шунга қарамай, Трампнинг ички сиёсий устуворликлари, миграция ва инсон ҳуқуқлари масалалари ташрифни ҳозирча оралиқ стратегик даражада ушлаб турмоқда. Бироқ, агар Трамп ташрифни амалга оширса, бу Ўзбекистон учун минтақадаги геосиёсий позициясини мустаҳкамлаш, АҚШ учун эса Хитой–Россия таъсир зонасида янги дипломатик фронт очиш имконияти бўлиши мумкин.
 

Нодирбек Эгамбердиев

сиёсий таҳлилчи

мавзуга оид янгиликлар

AQSh Oʻzbekistondan foydalanmoqchi

АҚШ Ўзбекистондан фойдаланмоқчи

Россия-Украина уруши бошланганидан кейин баъзи давлатларга АҚШдан тўғридан тўғри рейслар бекор қилинган. Трамп администрацияси АҚШдан депортация қилинган Собиқ Иттифоқ таркибидаги давлатларнинг фуқаролари учун Ўзбекистондан транзит нуқтаси сифати фойдаланиш учун мамлакат билан музокаралар ўтказган. Бу ҳақда "Washington Post" маълум қилди.

Сиёсат

07.05.2025, 17:33

Amerika boshqa mamlakatlarga yordam berishni toʻxtatdi

Америка бошқа мамлакатларга ёрдам беришни тўхтатди

Кеча, 20 январдан бошлаб АҚШ Президенти лавозимига киришган Дональд Трамп Американинг бошқа мамлакатларга ёрдам дастурларини 90 кун муддатга тўхтатиб туриш ҳақидаги фармонни имзолади. Бу ҳақда "Deutsche Welle" нашри маълум қилди.

Жаҳон

21.01.2025, 16:59

Tramp Bayden davrida qabul qilingan 78 ta qarorni bekor qildi

Трамп Байден даврида қабул қилинган 78 та қарорни бекор қилди

Кеча, 20 январь куни АҚШ Президенти лавозимини расман эгаллаган Дональд Трамп Американинг бундан олдинги президенти Жо Байден даврида қабул қилинган 78 та қарорни бекор қилиш тўғрисидаги фармонни имзолади. Бу ҳақда "Deutsche Welle" нашри хабар берди.  

Жаҳон

21.01.2025, 13:41

Trampga yana suiqasd uyushtirilishi mumkin — OAV

Дональд Трампга яна суиқасд уюштирилиши мумкин — ОАВ

Америкалик журналист собиқ президент Дональд Трампга нисбатан яна бир суиқасд режалаштирилганини айтмоқда.

Жаҳон

07.08.2024, 10:20

Eron AQShning Yaqin Sharqdagi harbiy bazalariga hujum qilishi mumkin — NYT

Эрон АҚШнинг Яқин Шарқдаги ҳарбий базаларига ҳужум қилиши мумкин — NYT

Агар Қўшма Штатлар Исроилнинг Эронга қарши урушига қўшилса, Эрон АҚШнинг Яқин Шарқдаги базаларига зарбалар бериш учун ракета ва бошқа ҳарбий техника тайёрлаб қўйди деб ёзмоқда "The New York Times" нашри нашри АҚШ расмийларига таяниб.

Жаҳон

18.06.2025, 09:31

Tramp Pokiston generali bilan uchrashmoqchi

Трамп Покистон генерали билан учрашмоқчи

18 июнь куни АҚШ президенти Доналъд Трамп Покистон армияси бошлиғи генерал Асим Мунир билан учрашади. Бу ҳақда BBC хабар қилди.

Жаҳон

18.06.2025, 09:10

сўнгги янгиликлар

20 ta musulmon mamlakat Isroilning Eronga tajovuzini qoralab, qoʻshma bayonot qabul qildi

20 та мусулмон мамлакат Исроилнинг Эронга тажовузини қоралаб, қўшма баёнот қабул қилди

Дунёдаги 20 та мусулмон мамлакат Исроилнинг Эронга тажовузини қоралаш тўғрисида Араб ва ислом давлатларининг қўшма баёноти қабул қилинди. Унда Исроилнинг Эронга қарши ҳарбий ҳаракатларини тўхтатиш ва музокаралар йўлига қайтиш зарурлиги тасдиқланди.

Сиёсат

18.06.2025, 12:37

Isroildagi oʻzbekistonliklar mamlakatni qanday tark etishi mumkin?

Исроилдаги ўзбекистонликлар мамлакатни қандай тарк этиши мумкин?

Ўзбекистоннинг Исроилдаги элчихонаси Исроил-Эрон можароси туфайли Исроилни мустақил тарк этиш истагида бўлган Ўзбекистон фуқаролари учун қандай йўл билан чиқиб кетиши мумкинлиги ҳақида маълумот берди.

Сиёсат

18.06.2025, 11:26

Shimoliy Koreya Kurskni tiklash uchun Rossiyaga ishchi yuboradi

Шимолий Корея Курскни тиклаш учун Россияга ишчи юборади

Шимолий Корея Россия вилоятининг Курск вилоятини тиллаш учун 6 мингта мутахассиси юборади. Бу ҳақда Россия Россия Хавфсизлик кенгаши котиби Сергей Шойгу Пхенянга ташрифи якунлари бўйича маълум қилди, деб ёзди "Интерфакс"нашри.

Жаҳон

18.06.2025, 11:01

Oʻzbekistonga olib kelingan ukrainalik bolalarga 2 mingta oʻquv qurollari toʻplami sovgʻa qilindi

Ўзбекистонга олиб келинган украиналик болаларга 2 мингта ўқув қуроллари тўплами совға қилинди

Россия-Украина урушида жабр кўрган украиналик оилаларнинг 97 нафар боласини Ўзбекистон икки ҳафталик соғломлаштириш таътилига қабул қилди ва биринчи синф ўқувчилари учун 2000 дона ўқув қуроллар тўплами украиналик болаларга совға қилди. Бу ҳақда Украинанинг Ўзбекистондаги элчихонаси матбуот хизмати хабар қилди.

Сиёсат

18.06.2025, 10:34

Eron AQShning Yaqin Sharqdagi harbiy bazalariga hujum qilishi mumkin — NYT

Эрон АҚШнинг Яқин Шарқдаги ҳарбий базаларига ҳужум қилиши мумкин — NYT

Агар Қўшма Штатлар Исроилнинг Эронга қарши урушига қўшилса, Эрон АҚШнинг Яқин Шарқдаги базаларига зарбалар бериш учун ракета ва бошқа ҳарбий техника тайёрлаб қўйди деб ёзмоқда "The New York Times" нашри нашри АҚШ расмийларига таяниб.

Жаҳон

18.06.2025, 09:31

Tramp Pokiston generali bilan uchrashmoqchi

Трамп Покистон генерали билан учрашмоқчи

18 июнь куни АҚШ президенти Доналъд Трамп Покистон армияси бошлиғи генерал Асим Мунир билан учрашади. Бу ҳақда BBC хабар қилди.

Жаҳон

18.06.2025, 09:10

Trump Calls for Iran’s Unconditional Surrender – NYT

Трамп Эронни шартсиз таслим бўлишга чақирди – NYT

АҚШ президенти Доналъд Трамп ижтимоий тармоқларда Эроннинг олий раҳбарини ўлдириш эҳтимолини тилга олиб, Эронни "шартсиз таслим бўлиш"га чақирди. Бу АҚШнинг Исроил билан бирга урушга киришиши мумкинлигидан далолат беради. Бу ҳақда "Тhe New York Times" хабар қилди.

Жаҳон

18.06.2025, 00:53

G7 Fully Supports Israel – Media Reports

G7 тўлиқ Исроилни қўллаб-қувватлайди — ОАВ

Кеча, 16 июнь куни G7 (Катта Еттилик) давлатлари биргаликда Исроилни тўлиқ қўллаб-қувватлашини ҳамда Эронни Яқин Шарқдаги беқарорлик манбаи сифатида кўришини маълум қилди. Шунингдек, G7 давлатлари икки мамлакат ўртасидаги можарони юмшатишга чақирди. Бу ҳақда "Reuters" ахборот агентлиги маълум қилди.

Жаҳон

17.06.2025, 14:44

Xitoydagi pirotexnika zavodida portlash sodir boʻldi

Хитойдаги пиротехника заводида портлаш содир бўлди

Бугун, 16 июнь куни эрталаб маҳаллий вақт билан соат 8:23 да Хитойнинг Хунан вилоятидаги Шанчжоудаги пиротехника заводида портлаш содир бўлди. Воқеа оқибатида 9 киши жароҳатланган, 2 киши бедарак йўқолган. Бу ҳақда "China Daily" нашри хабар берди.

Жаҳон

16.06.2025, 17:55

Adliya vazirligi "jins" bilan bogʻliq xabarlarga munosabat berdi

Адлия вазирлиги "жинс" билан боғлиқ хабарларга муносабат берди

Адлия вазирлиги "жинс ўзгартирган" фуқаро исм-фамилиясини ўзгартириши мумкинлиги ҳақидаги хабарларга расмий муносабат берди.

Ўзбекистон

16.06.2025, 17:32

Sobiq deputat Qobil Doʻsov ozodlikdan mahrum etildi

Собиқ депутат Қобил Дўсов озодликдан маҳрум этилди

Тошкент вилояти Бўстонлиқ тумани собиқ депутати ва блогер Қобил Дўсов 5 йил 2-ойга озодликдан маҳрум қилинди.

Ўзбекистон

16.06.2025, 16:35

Isroil razvedkasiga ishlagan shaxs Eronda oʻlimga hukm qilindi

Исроил разведкасига ишлаган шахс Эронда ўлимга ҳукм қилинди

Эрон ҳукумати Исроил махфий хизмати Моссад номидан жосуслик қилишда айбланган Исмоил Фекри исмли шахсни ўлимга ҳукм қилинди. Бу ҳақда "Deutsche Welle" нашри хабар қилди.

Жаҳон

16.06.2025, 16:07