Дунёга ёйилмоқчи бўлган туркман газини ким чекламоқда?

Жорий йилнинг 5 ноябрь куни Туркманистон Халқ Маслаҳати раиси Гурбангули Бердимуҳамедов ва Президент Шавкат Мирзиёев ўртасида бўлиб ўтган мулоқотда Туркманистоннинг Ўзбекистонга етказиб бераётган табиий газ ҳажмини ошириш бўйича навбатдаги келишувга эришилди. Дунёда газ захиралари бўйича 4-ўринда турадиган Туркманистон негадир фақат Россия, Хитой ҳамда Марказий Осиё давлатларига табиий газ экспорт қилади. Бунинг сабаби нима? Россиянинг постсовет мамлакатларига таъсирими ёки бошқа омиллар мавжудми?

Жаҳон

07.12.2024, 13:52

Улашиш:

Dunyoga yoyilmoqchi boʻlgan turkman gazini kim cheklamoqda?

Dunyoga yoyilmoqchi boʻlgan turkman gazini kim cheklamoqda?

Ўзбекистонлик сиёсатшуносларнинг айримлари бу ҳолатга Туркманистон бошқа давлатларга, хусусан, Европа ва Жанубий Осиё мамлакатларига газ экспорт қилишни хоҳлаётганини, аммо Россия бунга қаршилик қилаётганини билдирмоқда. 

Бошқалари эса бу ерда Россия Туркманистонга ҳеч қандай босим қилмаётганини айтиб, мамлакатнинг сиёсий иродаси ҳали бунга тайёр эмаслигини таъкидламоқда.  

Туркиялик сиёсатшунос Муса Ёвузнинг PARADIGMA.UZ'га маълум қилишича, Россия Туркманистон ишлаб чиқараётган газни Туркия, Европа ва бошқа давлатларга сотишига йўл қўймайди. Россия Туркманистондан газни тахминан ярим нархга сотиб олиб, икки баробар қимматга бошқа давлатларга сотади. Шунинг учун ҳам Россия Туркманистоннинг бошқа давлатларга газ сотишига имкон бермайди. 

Сиёсатшунос Санжар Саидовнинг айтишича, Туркманистон ҳозирги кунда ўз энергия манбаларини Россия иштирокисиз экспорт қилиш бўйича ҳаракатлар қилмоқда. Хусусан, мамлакат бугунги кунда Туркманистон – Афғонистон – Покистон – Ҳиндистон давлатлари ўртасидаги (TAPI) лойиҳаси бўйича музокаралар ўтказмоқда.   

Туркманистон – Туркия ўртасидаги газ билан боғлиқ муносабатлар

Россия – Украина уруши бошланганидан кейин Европа давлатларида табиий газ билан боғлиқ муаммолар келиб чиқди. Шундан сўнг Туркия, Озарбайжон ва Туркманистон ўртасида табиий газни етказиб бериш бўйича музокаралар фаоллашди. 

2024 йилнинг июль ойида Туркия Энергетика ва табиий ресурслар вазири Алпарслан Байрактар туркман газини сотиб олиш бўйича музокаралар ўтказиш учун Туркманистонга ташриф буюрган эди. Ўшанда Байрактар Туркманистон Туркияга дастлабки босқичда 1,5-2 миллиард куб метр табиий газ етказиб бериш ҳақида гапирган.  

2024 йилнинг 1 март куни Туркия Президенти Ражаб Тоййип Эрдўған ва Халқ Маслаҳати раиси Гурбангули Бердимуҳамедов Анталия дипломатияси форуми якунида Туркманистон аввал Туркияга, сўнгра, Европага газ етказиб бериш бўйича шартномани имзолаган

"Anodolu" агентлигининг ёзишича, бу келишув Европа Иттифоқи ва Туркманистон ўртасида 2008 йилда имзоланган Энергетика соҳасидаги ҳамкорлик ва ўзаро англашув битими асосида амалга оширилган. Аммо "Eurasionet" нашрининг тасдиқланмаган маълумотларига кўра, Туркманистон ва Туркия расмийлари газ нархи бўйича муаммоларга дуч келганидан кейин музокаралар тўхтаб қолган

Туркманистоннинг TAPI лойиҳаси ва ундаги муаммолар

TAPI — Туркманистон ташаббуси билан режалаштирилган лойиҳа бўлиб, мазкур режа асосида Туркманистон табиий газини Афғонистон орқали аввал Покистонга, сўнгра Ҳиндистонга етказиш мақсад қилинган. Бу бўйича музокаралар 2015 йилда бошланган эди. Орадан 9 йил ўтиб, 2024 йилнинг август ойида Туркманистон Ташқи ишлар вазирлиги TAPI лойиҳасини бошлашга тайёр эканлигини билдирди. Сентябрь ойида лойиҳанинг амалий ишлари бошланди. Лекин бу лойиҳа ҳозирги вақтда тўхтаб қолган. 

Сиёсатшунос Санжар Саидов TAPI лойиҳасини кечикаётганлигига бу давлатлар ўртасидаги муносабатларнинг яхши эмаслигини сабаб қилиб кўрсатди.

"Бу ерда хавфсизлик масаласи тўлиқ таъминланмаган. Гап фақат Афғонистон ҳақида эмас. Ҳиндистон ва Покистон ўртасидаги муносабатлар ҳам яхши эмас. Улар ўртасидаги алоқалар камида бир йил ичида 5 ёки 6 марта ўзгаради. Ундан кейин, Афғонистон – Покистон чегарасидаги муаммолар ва бошқа ҳал этилиши керак бўлган масалалар бор. "Толибон" ҳали мамлакатнинг хавфсизлигига жавоб бера олмайди", деди сиёсатшунос.

Россия ва Туркманистон ўртасидаги газ битими 

2024 йилнинг 25 октябрь куни "Туркмангаз" компанияси раиси Максат Бабаев "Газпром" билан табиий газ нархларини келиша олмагани учун уларнинг ўртасида 2019 йилда имзоланган 4 йилга мўлжалланган шартнома муддатини узайтирмаслигини маълум қилди.  

Шундан сўнг, Россия Туркманистонда янги газ конларини топиш учун қидирув сафарбарлигини бошлаган. Бу орада Россия сафарбарликни фақат Туркманистонда эмас, Ўзбекистонда ҳам амалга оширмоқда.   

Россия – Украина уруши бошланганидан бери, АҚШ ва Ғарб санкцияларига тушган Россия газининг экспорти чекланиб қолган эди. Федерация ҳозирда бошқа мамлакатлар орқали Европанинг баъзи давлатларига газ экспортини амалга оширмоқда. 

Жорий йилнинг 21 ноябрь куни АҚШ Молия вазирлиги Россияга газ импорти бўйича тўловларни амалга оширадиган "Газпромбанк"га нисбатан санкция киритди.

Унга кўра, "Газпромбанк" Россия-Украина урушида ҳарбий қуролларни сотиб олиш, аскарлар учун ҳақ тўлаш, улар учун мукофот пуллари ва ҳалок бўлган аскарларнинг оилаларига товон пулини беришда  иштирок этган. Аввалроқ, бу банкка нисбатан, Австралия, Канада, Янги Зеландия ва Буюк Британия давлатлари ҳам санкциялар киритган.  

Бунинг ортидан 5 декабрь куни Россия Президенти Владимир Путин 2022 йилда тасдиқланган "Чет эллик харидорларнинг Россия табиий газ етказиб берувчилари олдидаги мажбуриятларининг алоҳида тартиби тўғрисида"ги фармонига ўзгартириш киритди. 

Қонунга кўра, хорижий компаниялар эндиликда Россия гази учун тўловни тўғридан-тўғри учинчи шахслар орқали ёки Россиянинг бошқа банкларида пулларини алмаштириш орқали амалга ошириши мумкин.

мавзуга оид янгиликлар

Markaziy Osiyoda kuchlar kurashi: qaysi davlatlarda xorijiy harbiy bazalar bor?

Марказий Осиёда кучлар кураши: қайси давлатларда хорижий ҳарбий базалар бор?

Дунёда қудратли ҳарбий кучга эга давлатлар ўз таъсир доирасини кучайтириш ва сўзини ўтказиш учун маълум ҳудудларда ҳарбий базалар очади. Масалан, Америка Қўшма Штатларининг 80 та давлатда, Россиянинг 14 та, Туркиянинг 11 та, Эрон ва Саудия Арабистонининг учта мамлакатда ўз ҳарбий базалари мавжуд. Марказий Осиё ҳудудида ҳам бир нечта хорижий ҳарбий базалар жойлашган. Хўш, улар қайси давлатларга тегишли ва минтақада бу борада кимнинг таъсири кучли? Бугун шу ҳақда гаплашамиз.

Сиёсат

04.02.2025, 14:04

Rossiya va Turkmaniston aloqalarining rivojlanishida Gurbanguli Berdimuhamedovning o‘rni katta — Putin

Россия ва Туркманистон алоқаларининг ривожланишида Гурбангули Бердимуҳамедовнинг ўрни катта — Путин

Россия Президенти Владимир Путин Туркманистонда ўтказилган Махтумқули Фироғийнинг 300 йиллигига бағишланган тадбирда қатнашиб, давлатнинг собиқ Президенти Гурбангули Бердимуҳамедов билан учрашди. Бу ҳақда Кремль маълум қилди. 

Жаҳон

12.10.2024, 10:55

Трамп санкциялари сабаб “Роснефть” ва “Лукойл” 5,2 млрд долларга арзонлади

Трампнинг янги санкциялари Россия билан муносабатларни янада кескинлаштирди. Ҳиндистон Россия нефти импортларини қисқартира бошлагач, “Роснефть” ва “Лукойл” акцияларида катта муаммолар юзага келмоқда.

Иқтисодиёт

25.10.2025, 18:44

Сергей Миронов: "Тил билмасликни баҳона қилиб давлатдан чиқариб юбориш — бу ҳақиқий фашизм"

Сергей Миронов Латвияда русийзабонларни чиқаришни “фашизм” деб атади. Россияда қонунбузар мигрантларни эса нафақат ўзи, балки бутун оиласи билан депортация қилиш тарафдори. Шунингдек, Миронов Россияга меҳнат мигрантлари фақат вахта усулида келиши, уларнинг оилалари эса мамлакатга киритилмаслиги лозимлигини билдирди.

Жаҳон

25.10.2025, 14:51

Rossiyada mahkumlarning maoshi oʻqituvchilarinikidan ham koʻp

Россияда маҳкумларнинг маоши ўқитувчилариникидан ҳам кўп

Россия Савдо-саноат палатаси витсе-президенти Елена Дибова маълумотларига кўра, қамоқхонадаги шахслар 2019 йилда ойига ўртача 14,7 минг рубль олган. Ҳозирги вақтда уларнинг ойлиги 33 минг рублга етган. Шу тариқа маҳкумларнинг маоши 125 фоизга ошган. Бу вақтда мамлакатдаги ўқитувчиларнинг ойлиги 20 минг рублга ҳам етмайди.

Жаҳон

15.10.2025, 13:06

Россия армиясига 25 минггача кубалик кўнгиллилар қўшилиши кутилмоқда

Яқин вақт ичида 25 минггача кубалик кўнгилли аскарлар Россия армияси сафига қўшилиши мумкин. Бу ҳақда Forbes Украина расмийлари маълумотларига таяниб хабар берди. Ушбу режа амалга ошса, кубаликлар жанг майдонларидаги энг йирик хорижий контингентга айланади. Айни вақтда, АҚШ Давлат департаменти ҳужжатига кўра, 1 мингдан 5 минггача кубалик Украинада жанг қилмоқда. 

Жаҳон

09.10.2025, 18:07

сўнгги янгиликлар

Трамп санкциялари сабаб “Роснефть” ва “Лукойл” 5,2 млрд долларга арзонлади

Трампнинг янги санкциялари Россия билан муносабатларни янада кескинлаштирди. Ҳиндистон Россия нефти импортларини қисқартира бошлагач, “Роснефть” ва “Лукойл” акцияларида катта муаммолар юзага келмоқда.

Иқтисодиёт

25.10.2025, 18:44

Ўзбекистонда никоҳлар камаймоқда, ажримлар эса кўпаймоқда

Йил бошидан буён 177 минг никоҳ қайд этилган бўлса, 32 минг оила бузилган. Шунингдек, 16 минг ота-она алимент тўламасдан қочиб юрибди ва айримлари болаларини қарз билан ташлаб кетишган.

Ўзбекистон

25.10.2025, 17:07

Сергей Миронов: "Тил билмасликни баҳона қилиб давлатдан чиқариб юбориш — бу ҳақиқий фашизм"

Сергей Миронов Латвияда русийзабонларни чиқаришни “фашизм” деб атади. Россияда қонунбузар мигрантларни эса нафақат ўзи, балки бутун оиласи билан депортация қилиш тарафдори. Шунингдек, Миронов Россияга меҳнат мигрантлари фақат вахта усулида келиши, уларнинг оилалари эса мамлакатга киритилмаслиги лозимлигини билдирди.

Жаҳон

25.10.2025, 14:51

Лондон суди “Вагнер” билан ҳамкорлик қилган британияликларга ҳукм чиқарди

Лондон суди 20–23 ёшли олти нафар британия фуқаросини 7 йилдан 17 йилгача озодликдан маҳрум қилиш жазоси билан ҳукм қилди. Улар 2024 йил март ойида Россиянинг террористик ташкилот деб эътироф этилган “Вагнер” хусусий ҳарбий компанияси топшириғи билан шарқий Лондондаги омборни ёқиб юборган.

Жаҳон

25.10.2025, 11:49

Канадалик хонанда Девид Керолл ўзбекистонликларга мурожаат билан чиқди

“Айби” ўзбекистонлик бўлган Суҳроб Убайдуллаевни самолётга чиқармаган Венгриянинг Wizz Air лоукастери ҳақида Don’t Fly Wizzness Class қўшиғини куйлаган канадалик хонанда Девид Керолл ушбу таронани ҳар томонлама қўллаб-қувватлашни сўраб инстаграм саҳифаси орқали мурожаат билан чиқди.

Ўзбекистон

25.10.2025, 11:00

Ўзбекистон президенти Бельгияга ташрифини якунлади

Ўзбекистон Республикаси президенти Шавкат Мирзиёевнинг Бельгияга расмий ташрифи якунланди.

Сиёсат

25.10.2025, 06:57

Шавкат Мирзиёев Бельгияликлар қироли билан учрашди

Брюссель шаҳрига расмий ташриф доирасида Лакен саройида Ўзбекистон Республикаси президенти Шавкат Мирзиёевнинг Бельгияликлар қироли Филипп билан учрашуви бўлиб ўтди.

Сиёсат

24.10.2025, 21:17

Ўзбекистон ва ЕИ муносабатлари янги стратегик босқичга кўтарилди

Брюсселдаги Европа кенгаши қароргоҳи — «Европа» биносида Ўзбекистон Республикаси президенти Шавкат Мирзиёев Европа кенгаши президенти Антониу Кошта ва Европа комиссияси президенти Урсула фон дер Ляен билан учрашди.

Сиёсат

24.10.2025, 16:59

Янгийўлда 1,1 млрд сўмлик электр энергиясидан ноқонуний фойдаланиш ҳолати фош этилди

Бош прокуратура ҳузуридаги Департаментнинг Янгийўл тумани бўлими ходимлари томонидан ўтказилган текширув жараёнида фуқаро М.П. томонидан йирик миқдорда ноқонуний электр энергияси ишлатилгани аниқланди.

Ўзбекистон

24.10.2025, 15:09

Тошкент судларида жорий йилда 7 мингга яқин никоҳдан ажратиш иши кўрилди

Тошкент шаҳар фуқаролик ишлари бўйича судларида 2025 йилнинг 9 ойида 7 мингга яқин никоҳдан ажратиш иши кўрилган. Бу кўрсаткич ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 468 тага кўпдир.

Ўзбекистон

24.10.2025, 14:08

"Навбаҳор" ва "Нефтчи" 3 очкодан маҳрум қилиниши мумкин — ЎФА

Ўзбекистон футбол ассоциацияси томонидан Футболчиларнинг мақоми ва ўтиши бўйича қўмитаси қабул қилинган қарорлар ижроси таҳлил қилинди.

Спорт

24.10.2025, 11:03

Ўзбекистонда «яшил» энергия ҳажми 9 миллиард кВт·соатга етди

Ўзбекистонда қуёш ва шамол электр станциялари томонидан ишлаб чиқарилган энергия миқдори 2025 йилнинг 22 октябрь соати 19:00 ҳолатига кўра 9 миллиард кВт·соатга етди. Бу ҳақда Энергетика вазирлиги маълум қилди.

Иқтисодиёт

24.10.2025, 10:01