Толибоннинг Бадахшондаги ҳаракатлари унинг ташқи сиёсий тактикасининг бир қисмими?

Жорий йилнинг август ойида  Толибонларнинг Кобулда ҳокимиятни эгаллаганига ҳам 4 йил тўлади. Толибонлар ҳокимиятга келгач, дастлабки эътиборини мамлакатда марказлаштирилган бошқарувни қарор топтириш, афюн етиштиришга чек қўйиш ва мамлакатни ислом шариати доирасида қабул қилинган қонунлар асосида бошқаришга қаратди. Шунингдек, янги ҳокимият ижтимоий-иқтисодий ҳаётни яхшилаш, қўшни давлатлар билан барқарор ва прагматик сиёсат юритиш ҳамда халқаро майдонда тан олинишга эришишга ҳаракат қилмоқда.

Бироқ, жорий йилнинг 21 июнь куни Афғонистоннинг шимоли-шарқий вилояти – Бадахшоннинг Ҳаш туманида юз берган маҳаллий норозиликлар ва уларнинг куч билан бостирилиши мамлакатнинг энди шаклланиб бораётган халқаро имиджини сўроқ остига олмоқда. Шу билан бирга, Тожикистон, Хитой ва Покистон каби давлатлар билан чегарадош ва стратегик жиҳатдан муҳим бўлган Бадахшон вилоятидаги Толибон ҳаракатлари жаҳон ҳамжамиятига интеграциялашиш йўлида муҳим тактика сифатида қаралиши мумкин.

 

Бадахшоннинг Ҳаш туманида юз берган норозиликлар биринчи марта рўй бераётгани йўқ. Бундай воқеалар 2024 йилнинг баҳор-ёз ойларида ҳам содир бўлган эди. Маҳаллий норозиликларнинг асосий сабаблари сифатида қуйидагиларни кўрсатиш мумкин: биринчидан, Толибоннинг афюн етиштиришни кескин чеклаш сиёсати вилоятни асосий иқтисодий даромад манбасидан маҳрум қилди. Бу эса ўз навбатида камбағаллик ва очликнинг кучайишига, шунингдек, маҳаллий аҳолининг норозилигига олиб келмоқда. Иккинчидан, янги ҳокимиятнинг мамлакатни кучли марказлаштиришга бўлган интилиши туфайли маъмурий лавозимларнинг аксариятига паштунларнинг тайинланиши, форсий тилида сўзлашувчи маҳаллий аҳоли ва маъмурият ўртасидаги мулоқотнинг самарадорлигини пасайтирди. Норозиликлар тожик ва ўзбеклар кўпчиликни ташкил қиладиган ҳудудда юз берган бўлиб, аҳолининг маҳаллий вакиллардан ҳам маъмурий лавозимларга номзодлар кўрсатиш истагини ифодалайди. Бу орқали маҳаллий аҳоли давлат идоралари билан самарали ва прагматик мулоқот олиб бориш имкониятига эга бўлишни хоҳлаган бўлиши мумкин.

 

Юқоридаги муаммоларга қарамай, Толибоннинг бу зиддиятли ҳудудда амалга ошираётган ўзгаришлари унинг халқаро майдонда олиб бораётган мураккаб ташқи сиёсатининг нозик бир қисми бўлиши мумкин. Биринчидан, янги ҳокимият иқтисодий инқирозга қарамасдан, мамлакатнинг муҳим даромад манбаларидан бири бўлган афюн етиштиришдан воз кечиши ва кенг қамровли антинаркотик сиёсат олиб бориши уни жаҳон ҳамжамияти кўз ўнгида қўпол ҳарбийлар ҳокимияти эмас, балки прагматик, жасоратли ислоҳотчи ҳукумат сифатида кўрсатишга хизмат қилмоқда. Бироқ Ҳаш туманидаги норозиликларнинг куч билан бостирилиши муайян парадоксал вазиятни юзага келтирди: бир томондан афюн етиштиришга қарши кураш олқишланаётган бўлса, бошқа томондан бу сиёсатни амалга оширишда кучга таяниш кескин танқид қилинмоқда.

 

Шунга қарамай, 2024-2025 йилларда БМТ бошчилигида ўтган Доҳа учрашувида хусусий секторни ривожлантириш ва наркотик воситаларга қарши курашишда БМТ билан ҳамкорлик қилиш бўйича эришилган келишувлар жаҳон ҳамжамиятининг аста-секин янги ҳукуматга нисбатан ижобий муносабат шакллантириб бораётганидан дарак беради. Иккинчидан, мамлакатда барқарорликни сақлашда кучдан фойдаланилиши Толибон ҳокимиятининг марказлаштирилган назоратга эга эканлигини ва ҳар қандай зиддиятларни бартараф эта олиш салоҳиятини кўрсатмоқда. Бу эса Жанубий Осиё минтақасида геосиёсий жиҳатдан муҳим ўрин тутган Афғонистоннинг янги ҳукуматига йирик давлатлар ишонч билан қарашига ҳамда у билан муносабатларни кенгайтиришига олиб келмоқда. Россия Федерациясининг Толибон ҳукуматини тан олганлиги, Марказий Осиё давлатлари ва Хитойнинг Афғонистон билан иқтисодий ҳамда қўшничилик алоқаларини кенгайтиришга бўлган интилиши ушбу тахминларнинг амалий тасдиғи бўлиши мумкин.

 

Дастлаб ҳокимиятга келганида Толибон ҳаракати салбий қарши олиниб, унинг келажагига шубҳа билан қаралган бўлса, бугунги кунга келиб, унинг прагматик ва узоқни кўзлаган ташқи сиёсати туфайли бу муносабат аста-секин ўзгариб бориши мумкин.

 

Хўжабеков Убайдулло Истиқболли халқаро тадқиқотлар институти (ИХТИ)

мавзуга оид янгиликлар

BMT tugatilishi kerakmi?

БМТ тугатилиши керакми?

Биргина 2025 йилнинг ўзида жаҳонда бир қанча урушлар ва ҳарбий тўқнашувлар содир бўлди. АМиллатлар Ташкилоти ҳеч нарса қила олмади. Ҳозиргача давом этиб келаётган Исроил можароси ва Россия-Украина уруши ҳали ҳам тугагани йўқ. Бу воқеаларда ҳам БМТ бирор иш қила олмаётгани бугун ҳеч кимга сир эмас. Хўш, нега? Бир неча ой олдин БМТни бутунлай ислоҳ қилиш кераклиги ҳақида гапирган мамлакат етакчилари БМТ Ассамблеяси нутқида бу ҳақда ҳар ҳолда гапирмади. Ташкилот бутунлай тугатилиб, ўрнига бошқа ташкилот очилиши керакми ёки у қайтадан ислоҳ қилиниши? Paradigma.uz студиясида шу ҳақида сиёсатшунос Фарҳод Толипов билан суҳбатлашдик.

Сиёсат

15.10.2025, 12:24

“Tolibon” oʻquvchilarni bomba yaratish uchun zamonaviy bilimlarni egallashga chaqirdi

“Толибон” ўқувчиларни бомба яратиш учун замонавий билимларни эгаллашга чақирди

Таълим вазири Ҳабибулла Оға замонавий таълимнинг муҳимлигини яна бир бор таъкидлаб, замонавий воситалар йўқлиги сабабли Афғонистон ҳаво ҳудуди хавфсиз эмаслигини айтган.

Жаҳон

28.09.2025, 16:01

BMTning boʻsh zalida Netanyahu Eronga qarshi yangi sanksiyalar joriy qilish kerkligini aytdi

БМТнинг бўш залида Нетаняҳу Эронга қарши янги санкциялар жорий қилиш керклигини айтди

Исроил Бош вазири Нетаняҳу БМТ Ассамблеясида нутқ сўзлашга чиққанида барча зални тарк этди. У бўш залда Ғарбни Фаластин мустақил давлатини тан олаётганини қоралаб, Эронга қарши янги санкциялар пакетини жорий қилишни бўш залга таклиф қилди. У БМТ минбарида туриб АҚШ лидери Трампни мақтади.

Жаҳон

28.09.2025, 14:29

Сурия президенти БМТ минбаридан Туркия ва бошқа мамлакатларга миннатдорлик билдирди

Сурия президенти Аҳмад аш-Шара АҚШнинг Нью-Йорк шаҳрида бўлиб ўтган БМТ Бош Ассамблеясининг 80-сессиясида нутқ сўзлаб, Туркия, Қатар, Саудия Арабистони қироллиги, барча араб ва ислом давлатлари, Америка Қўшма Штатлари ҳамда Европа Иттифоқига сурияликларга кўрсатган ёрдами учун миннатдорлик билдирди.

Жаҳон

25.09.2025, 13:04

Oʻzbekiston prezidentining AQShga qilgan tashrifi yakunlandi

Ўзбекистон президентининг АҚШга қилган ташрифи якунланди

Шавкат Мирзиёевнинг БМТ Бош Ассамблеяси 80-юбилей сессияси тадбирларида иштирок этиш учун Ню-Ёрк шаҳрига ташрифи якунланди.

Сиёсат

25.09.2025, 09:00

БМТда нутқ сўзлаган ва Трамп билан музокара ўтказган Шавкат Мирзиёев яна кимлар билан учрашди?

Шавкат Мирзиёев БМТ Бош Ассамблеясининг 80-сессияси доирасида ташкилот Бош котиби ва бир қатор давлат раҳбарлари билан учрашувлар ўтказди.

Сиёсат

24.09.2025, 06:37

сўнгги янгиликлар

Трамп санкциялари сабаб “Роснефть” ва “Лукойл” 5,2 млрд долларга арзонлади

Трампнинг янги санкциялари Россия билан муносабатларни янада кескинлаштирди. Ҳиндистон Россия нефти импортларини қисқартира бошлагач, “Роснефть” ва “Лукойл” акцияларида катта муаммолар юзага келмоқда.

Иқтисодиёт

25.10.2025, 18:44

Ўзбекистонда никоҳлар камаймоқда, ажримлар эса кўпаймоқда

Йил бошидан буён 177 минг никоҳ қайд этилган бўлса, 32 минг оила бузилган. Шунингдек, 16 минг ота-она алимент тўламасдан қочиб юрибди ва айримлари болаларини қарз билан ташлаб кетишган.

Ўзбекистон

25.10.2025, 17:07

Сергей Миронов: "Тил билмасликни баҳона қилиб давлатдан чиқариб юбориш — бу ҳақиқий фашизм"

Сергей Миронов Латвияда русийзабонларни чиқаришни “фашизм” деб атади. Россияда қонунбузар мигрантларни эса нафақат ўзи, балки бутун оиласи билан депортация қилиш тарафдори. Шунингдек, Миронов Россияга меҳнат мигрантлари фақат вахта усулида келиши, уларнинг оилалари эса мамлакатга киритилмаслиги лозимлигини билдирди.

Жаҳон

25.10.2025, 14:51

Лондон суди “Вагнер” билан ҳамкорлик қилган британияликларга ҳукм чиқарди

Лондон суди 20–23 ёшли олти нафар британия фуқаросини 7 йилдан 17 йилгача озодликдан маҳрум қилиш жазоси билан ҳукм қилди. Улар 2024 йил март ойида Россиянинг террористик ташкилот деб эътироф этилган “Вагнер” хусусий ҳарбий компанияси топшириғи билан шарқий Лондондаги омборни ёқиб юборган.

Жаҳон

25.10.2025, 11:49

Канадалик хонанда Девид Керолл ўзбекистонликларга мурожаат билан чиқди

“Айби” ўзбекистонлик бўлган Суҳроб Убайдуллаевни самолётга чиқармаган Венгриянинг Wizz Air лоукастери ҳақида Don’t Fly Wizzness Class қўшиғини куйлаган канадалик хонанда Девид Керолл ушбу таронани ҳар томонлама қўллаб-қувватлашни сўраб инстаграм саҳифаси орқали мурожаат билан чиқди.

Ўзбекистон

25.10.2025, 11:00

Ўзбекистон президенти Бельгияга ташрифини якунлади

Ўзбекистон Республикаси президенти Шавкат Мирзиёевнинг Бельгияга расмий ташрифи якунланди.

Сиёсат

25.10.2025, 06:57

Шавкат Мирзиёев Бельгияликлар қироли билан учрашди

Брюссель шаҳрига расмий ташриф доирасида Лакен саройида Ўзбекистон Республикаси президенти Шавкат Мирзиёевнинг Бельгияликлар қироли Филипп билан учрашуви бўлиб ўтди.

Сиёсат

24.10.2025, 21:17

Ўзбекистон ва ЕИ муносабатлари янги стратегик босқичга кўтарилди

Брюсселдаги Европа кенгаши қароргоҳи — «Европа» биносида Ўзбекистон Республикаси президенти Шавкат Мирзиёев Европа кенгаши президенти Антониу Кошта ва Европа комиссияси президенти Урсула фон дер Ляен билан учрашди.

Сиёсат

24.10.2025, 16:59

Янгийўлда 1,1 млрд сўмлик электр энергиясидан ноқонуний фойдаланиш ҳолати фош этилди

Бош прокуратура ҳузуридаги Департаментнинг Янгийўл тумани бўлими ходимлари томонидан ўтказилган текширув жараёнида фуқаро М.П. томонидан йирик миқдорда ноқонуний электр энергияси ишлатилгани аниқланди.

Ўзбекистон

24.10.2025, 15:09

Тошкент судларида жорий йилда 7 мингга яқин никоҳдан ажратиш иши кўрилди

Тошкент шаҳар фуқаролик ишлари бўйича судларида 2025 йилнинг 9 ойида 7 мингга яқин никоҳдан ажратиш иши кўрилган. Бу кўрсаткич ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 468 тага кўпдир.

Ўзбекистон

24.10.2025, 14:08

"Навбаҳор" ва "Нефтчи" 3 очкодан маҳрум қилиниши мумкин — ЎФА

Ўзбекистон футбол ассоциацияси томонидан Футболчиларнинг мақоми ва ўтиши бўйича қўмитаси қабул қилинган қарорлар ижроси таҳлил қилинди.

Спорт

24.10.2025, 11:03

Ўзбекистонда «яшил» энергия ҳажми 9 миллиард кВт·соатга етди

Ўзбекистонда қуёш ва шамол электр станциялари томонидан ишлаб чиқарилган энергия миқдори 2025 йилнинг 22 октябрь соати 19:00 ҳолатига кўра 9 миллиард кВт·соатга етди. Бу ҳақда Энергетика вазирлиги маълум қилди.

Иқтисодиёт

24.10.2025, 10:01