Толибоннинг Бадахшондаги ҳаракатлари унинг ташқи сиёсий тактикасининг бир қисмими?

Жорий йилнинг август ойида  Толибонларнинг Кобулда ҳокимиятни эгаллаганига ҳам 4 йил тўлади. Толибонлар ҳокимиятга келгач, дастлабки эътиборини мамлакатда марказлаштирилган бошқарувни қарор топтириш, афюн етиштиришга чек қўйиш ва мамлакатни ислом шариати доирасида қабул қилинган қонунлар асосида бошқаришга қаратди. Шунингдек, янги ҳокимият ижтимоий-иқтисодий ҳаётни яхшилаш, қўшни давлатлар билан барқарор ва прагматик сиёсат юритиш ҳамда халқаро майдонда тан олинишга эришишга ҳаракат қилмоқда.

Бироқ, жорий йилнинг 21 июнь куни Афғонистоннинг шимоли-шарқий вилояти – Бадахшоннинг Ҳаш туманида юз берган маҳаллий норозиликлар ва уларнинг куч билан бостирилиши мамлакатнинг энди шаклланиб бораётган халқаро имиджини сўроқ остига олмоқда. Шу билан бирга, Тожикистон, Хитой ва Покистон каби давлатлар билан чегарадош ва стратегик жиҳатдан муҳим бўлган Бадахшон вилоятидаги Толибон ҳаракатлари жаҳон ҳамжамиятига интеграциялашиш йўлида муҳим тактика сифатида қаралиши мумкин.

 

Бадахшоннинг Ҳаш туманида юз берган норозиликлар биринчи марта рўй бераётгани йўқ. Бундай воқеалар 2024 йилнинг баҳор-ёз ойларида ҳам содир бўлган эди. Маҳаллий норозиликларнинг асосий сабаблари сифатида қуйидагиларни кўрсатиш мумкин: биринчидан, Толибоннинг афюн етиштиришни кескин чеклаш сиёсати вилоятни асосий иқтисодий даромад манбасидан маҳрум қилди. Бу эса ўз навбатида камбағаллик ва очликнинг кучайишига, шунингдек, маҳаллий аҳолининг норозилигига олиб келмоқда. Иккинчидан, янги ҳокимиятнинг мамлакатни кучли марказлаштиришга бўлган интилиши туфайли маъмурий лавозимларнинг аксариятига паштунларнинг тайинланиши, форсий тилида сўзлашувчи маҳаллий аҳоли ва маъмурият ўртасидаги мулоқотнинг самарадорлигини пасайтирди. Норозиликлар тожик ва ўзбеклар кўпчиликни ташкил қиладиган ҳудудда юз берган бўлиб, аҳолининг маҳаллий вакиллардан ҳам маъмурий лавозимларга номзодлар кўрсатиш истагини ифодалайди. Бу орқали маҳаллий аҳоли давлат идоралари билан самарали ва прагматик мулоқот олиб бориш имкониятига эга бўлишни хоҳлаган бўлиши мумкин.

 

Юқоридаги муаммоларга қарамай, Толибоннинг бу зиддиятли ҳудудда амалга ошираётган ўзгаришлари унинг халқаро майдонда олиб бораётган мураккаб ташқи сиёсатининг нозик бир қисми бўлиши мумкин. Биринчидан, янги ҳокимият иқтисодий инқирозга қарамасдан, мамлакатнинг муҳим даромад манбаларидан бири бўлган афюн етиштиришдан воз кечиши ва кенг қамровли антинаркотик сиёсат олиб бориши уни жаҳон ҳамжамияти кўз ўнгида қўпол ҳарбийлар ҳокимияти эмас, балки прагматик, жасоратли ислоҳотчи ҳукумат сифатида кўрсатишга хизмат қилмоқда. Бироқ Ҳаш туманидаги норозиликларнинг куч билан бостирилиши муайян парадоксал вазиятни юзага келтирди: бир томондан афюн етиштиришга қарши кураш олқишланаётган бўлса, бошқа томондан бу сиёсатни амалга оширишда кучга таяниш кескин танқид қилинмоқда.

 

Шунга қарамай, 2024-2025 йилларда БМТ бошчилигида ўтган Доҳа учрашувида хусусий секторни ривожлантириш ва наркотик воситаларга қарши курашишда БМТ билан ҳамкорлик қилиш бўйича эришилган келишувлар жаҳон ҳамжамиятининг аста-секин янги ҳукуматга нисбатан ижобий муносабат шакллантириб бораётганидан дарак беради. Иккинчидан, мамлакатда барқарорликни сақлашда кучдан фойдаланилиши Толибон ҳокимиятининг марказлаштирилган назоратга эга эканлигини ва ҳар қандай зиддиятларни бартараф эта олиш салоҳиятини кўрсатмоқда. Бу эса Жанубий Осиё минтақасида геосиёсий жиҳатдан муҳим ўрин тутган Афғонистоннинг янги ҳукуматига йирик давлатлар ишонч билан қарашига ҳамда у билан муносабатларни кенгайтиришига олиб келмоқда. Россия Федерациясининг Толибон ҳукуматини тан олганлиги, Марказий Осиё давлатлари ва Хитойнинг Афғонистон билан иқтисодий ҳамда қўшничилик алоқаларини кенгайтиришга бўлган интилиши ушбу тахминларнинг амалий тасдиғи бўлиши мумкин.

 

Дастлаб ҳокимиятга келганида Толибон ҳаракати салбий қарши олиниб, унинг келажагига шубҳа билан қаралган бўлса, бугунги кунга келиб, унинг прагматик ва узоқни кўзлаган ташқи сиёсати туфайли бу муносабат аста-секин ўзгариб бориши мумкин.

 

Хўжабеков Убайдулло Истиқболли халқаро тадқиқотлар институти (ИХТИ)

мавзуга оид янгиликлар

“Tolibon” oʻquvchilarni bomba yaratish uchun zamonaviy bilimlarni egallashga chaqirdi

“Толибон” ўқувчиларни бомба яратиш учун замонавий билимларни эгаллашга чақирди

Таълим вазири Ҳабибулла Оға замонавий таълимнинг муҳимлигини яна бир бор таъкидлаб, замонавий воситалар йўқлиги сабабли Афғонистон ҳаво ҳудуди хавфсиз эмаслигини айтган.

Жаҳон

28.09.2025, 16:01

BMTning boʻsh zalida Netanyahu Eronga qarshi yangi sanksiyalar joriy qilish kerkligini aytdi

БМТнинг бўш залида Нетаняҳу Эронга қарши янги санкциялар жорий қилиш керклигини айтди

Исроил Бош вазири Нетаняҳу БМТ Ассамблеясида нутқ сўзлашга чиққанида барча зални тарк этди. У бўш залда Ғарбни Фаластин мустақил давлатини тан олаётганини қоралаб, Эронга қарши янги санкциялар пакетини жорий қилишни бўш залга таклиф қилди. У БМТ минбарида туриб АҚШ лидери Трампни мақтади.

Жаҳон

28.09.2025, 14:29

Сурия президенти БМТ минбаридан Туркия ва бошқа мамлакатларга миннатдорлик билдирди

Сурия президенти Аҳмад аш-Шара АҚШнинг Нью-Йорк шаҳрида бўлиб ўтган БМТ Бош Ассамблеясининг 80-сессиясида нутқ сўзлаб, Туркия, Қатар, Саудия Арабистони қироллиги, барча араб ва ислом давлатлари, Америка Қўшма Штатлари ҳамда Европа Иттифоқига сурияликларга кўрсатган ёрдами учун миннатдорлик билдирди.

Жаҳон

25.09.2025, 13:04

Oʻzbekiston prezidentining AQShga qilgan tashrifi yakunlandi

Ўзбекистон президентининг АҚШга қилган ташрифи якунланди

Шавкат Мирзиёевнинг БМТ Бош Ассамблеяси 80-юбилей сессияси тадбирларида иштирок этиш учун Ню-Ёрк шаҳрига ташрифи якунланди.

Сиёсат

25.09.2025, 09:00

БМТда нутқ сўзлаган ва Трамп билан музокара ўтказган Шавкат Мирзиёев яна кимлар билан учрашди?

Шавкат Мирзиёев БМТ Бош Ассамблеясининг 80-сессияси доирасида ташкилот Бош котиби ва бир қатор давлат раҳбарлари билан учрашувлар ўтказди.

Сиёсат

24.09.2025, 06:37

Шавкат Мирзиёев БМТ Бош Ассамблеясининг 80-сессиясида нутқ сўзлади

Ўзбекистон президенти Шавкат Мирзиёев БМТ Бош Ассамблеясининг 80-сессиясида сўзлаган нутқида бир қатор муҳим масалаларга тўхталиб ўтди.

Сиёсат

24.09.2025, 06:24

сўнгги янгиликлар

Чақалоқларга исм топиб пул ишлайдиган аёл

Калифорниялик Тейлор Ҳамфри ноодатий касб орқали машҳур бўлди. У янги туғилган чақалоқларга исм топиш билан шуғулланади ва шундан даромад қилади.

Жаҳон

05.10.2025, 10:21

Халқаро астронавтика конгресси Самарқандда ўтказилади

Австралиянинг Сидней шаҳрида ўтказилган Халқаро астронавтика конгрессида (IAC) муҳим қарор қабул қилинди: 2028 йилда навбатдаги конгресс Самарқанд шаҳрида ўтказилиши белгиланди. 

Фан-технология

04.10.2025, 20:13

Обама: “Дунёдаги муаммоларнинг 80 фоизига ўлишдан ва кераксиз бўлиб қолишдан қўрқадиган қари эркаклар сабабчи”

АҚШнинг собиқ президенти Барак Обама «дунёнинг энг йирик инқирозлари, одатда, ҳокимиятга ёпишиб олган эркаклар томонидан қўзғатилган» дея таъкидлади.

Жаҳон

04.10.2025, 18:39

Тошкентда тезкор ходимга 10 минг доллар пора бермоқчи бўлган шахс ушланди

Тошкентда жиноят-қидирув бўлими ходимига пора бермоқчи бўлган, ўз уйида гиёҳвандлик воситаларини сақлаб келаётган шахс қўлга олинди.

Ўзбекистон

04.10.2025, 16:21

Венгрияда таҳсил олаётган ўзбекистонлик талабалар сони оширилади

Тошкент давлат аграр университети (ТДАУ) делегацияси Венгриянинг етакчи университетлари билан академик, илмий ва таълим соҳасидаги ҳамкорликни мустаҳкамлаш мақсадида Будапештга борди.

Таълим

04.10.2025, 14:13

Исроил Ғазо секторига ҳужумларни тўхтатгани айтилмоқда

Исроил нашрларининг  хабар қилишича, Исроил армиясига Ғазога ҳужумларнинг шиддатини камайтириш бўйича кўрсатма берилган ва яқин вақт ичида музокаралар бошланиши кутилмоқда. ҲАМАС ҳам мулоқотга тайёр эканини билдириб, барча гаровдагиларни озод қилишга, ҳалок бўлганларнинг жасадларини топширишга ва Ғазони технократлар ҳукумати бошқаришига рози бўлишини маълум қилди.

Жаҳон

04.10.2025, 12:31

Рамазон Темиров: "Аллоҳдан қўрқинг!"

UFC жангчиси Рамазон Темиров допинг сабаб бир йилга четлатилган эди. У юрак етишмовчилиги ва бошқа юрак касалликларида қўлланиладиган дорини ичгани сабабли шу ҳолатга тушган.

Спорт

04.10.2025, 12:08

Шифокорларга тушунарсиз ёзиш тақиқланди

BBC нашрининг хабар беришича, тиббиёт факультети талабаларига ҳам ёзувларини ривожлантиришга оид дарслар қўшиш тавсия қилинди. 

Жаҳон

04.10.2025, 10:00

Инфантино нега Исроил футбол мусобақаларидан четлатилмаётганини изоҳлади

ФИФА президенти Жанни Инфантино Исроил терма жамоалари халқаро мусобақалардан четлатилмагани сабабини тушунтирди.

Спорт

03.10.2025, 20:29

Oʻzbekiston tashqi qarzi ortmoqda

Ўзбекистон ташқи қарзи ортмоқда

Ўзбекистоннинг умумий ташқи қарзи 2025 йил биринчи ярим йиллиги якуни бўйича 72,2 млрд долларни ташкил қилди. Бу ҳақда Марказий банк хабар берди.

Иқтисодиёт

03.10.2025, 19:34

Telegram asoschisi Qozogʻistonda yangi sunʼiy intellekt loyihasini eʼlon qildi

Telegram асосчиси Қозоғистонда янги сунъий интеллект лойиҳасини эълон қилди

Telegram асосчиси Павел Дуров Остонада бўлиб ўтган Digital Bridge-2025 халқаро технологик форумида миллиарддан ортиқ фойдаланувчига мўлжалланган сунъий интеллект соҳасидаги янги лойиҳани тақдим этди.

Жаҳон

03.10.2025, 18:36

Ўзбекистонда пенсионерларига ноябр ойида транспорт қатновларига чегирмалар берилади

Uzbekistan Airways ва «Ўзтемирйўловчи» ноябр ойида пенсионерлар учун авиа ва темирйўл йўналишларида вақтинчалик чегирмалар жорий этмоқда.

Ўзбекистон

03.10.2025, 17:32