Қурғоқчилик вақтида ҳам Ўзбекистон ГЕСлар қуришда давом этадими?

“Ўзбекгидроэнерго” АЖ Бошқарув раиси ўринбосари Фаррух Нарзуллаевнинг айтишича, жамият таркибидаги ГЕСлар сони 80 тага етказилди. Бу 2017 йилга нисбатан 44 тага кўпайган ҳамда жами умумий қуввати 2274 мегаваттни ташкил этмоқда. Бу 2017-йилга нисбатан қўшимча 450 мегаватт қувватлар фойдаланишга топширилганини кўрсатади. Натижада сўнгги саккиз йилда амалга оширилган ишлар ҳамда амалга оширилган лойиҳалар натижасида ўртача ишлаб чиқариш кўрсаткичлари 15% га кўпайди.

Шунингдек, 2025 йил январь-июнь ойларида 3 миллиард 600 миллион киловатт-соат электр энергия ишлаб чиқариш таъминланди ҳамда режа кўрсаткичлари тўлиқ бажарилган.

Унга кўра, электр энергияни сотишдан тушган маблағларнинг 15%и ишлаб чиқариш харажатларига, эксплуатация харажатларига, 20%и солиқ тўловлари ҳамда ҳукумат томонидан белгиланган мажбурий тўловларни амалга оширишга, 39%и жалб қилинган кредит мажбуриятларини бажаришга йўналтирилган. Қолган 26%и соҳани ривожлантириш учун йўналтирилган. Хусусан, ҳисобот даврида 278 миллиард сўм солиқ тўловлари учун ҳамда 353 миллиард сўм кредит мажбуриятларини тўлаш учун йўналтирилди. БМТ ҳисоботларига кўра, 2030 йилда Марказий Осиё мамлакатларида кенг қамровли қурғоқчилик кузатилади. PARADIGMA.UZ мухбири ташкилот бундай вазиятда қандай йўл тутиши ҳамда  Ўзбекистон қурмоқчи бўлган ГЕСлар қурилиши ҳақида савол берди.

Фаррух Нарзуллаевнинг айтишича, ҳар бир лойиҳани амалга ошириш учун иқтисодий асослар ишлаб чиқарилади ҳамда ваколатли органлар билан биргаликда ҳамкорлик қилинади. Бу босқичлардан ўтгандан кейингина буни ҳукумат тасдиқлайди.

“Шу лойиҳаларни амалга ошириш, ишлаб чиқишда тизимимизда мана “Гидропроект” акциядорлик жамияти бор, бу бош лойиҳа ташкилоти ҳисобланади. Бу 100 йилга яқин тажрибага эга. Унинг ўзига яраша 100 йиллик маълумотлар базаси ташкил этилган, асосий лойиҳа институтида. Ҳар бир лойиҳани ишлаб чиқишимизда биз, масалан, Писком дарёсиданми ёки Чотқол дарёсиданми, унинг 50-60 йил давомида келган суви таҳлил қилинади. Ўша таҳлиллар натижасида, масалан, қуввати нима учун 90 мегаватт? Нимага 110 мегаватт эмас, 90 мегаватт танланди? У энг самарали, яъни сув келиши таҳлилларидан келиб чиқиб ҳисобланади”, — деди у.

Шунингдек, унинг айтишича, ГЕС'лар қурилаётганда сув ҳавзаларидаги ёки бошқа сувга зарар етмайди. Гидроэнергетика бу яшил энергия ҳисобланади. Қурилишда атроф-муҳитга таъсири, булар ҳаммаси ҳисоб-китоб қилинади. Лекин ГЕС'нинг ишлаши, энергия ишлаб чиқариши сувнинг ифлосланишига олиб келмайди. Биргина мисол, Чорвоқ сув омбори.

“Республикамиздаги энг юқори ГЕС 660 мегаватт, ундан пастда Хожикент, Ғазалкент ГЕСларимиз бор. Ичимлик суви ГЕС'лар орқали ўтиб, Тошкент шаҳрига етиб келади. ГЕСларда энергия ишлаб чиқарилиши, ГЕСлар орқали сувларнинг ўтказилиши сувнинг сифатига таъсир қилмайди ва ифлосланишига олиб келмайди. Бу яшил энергия, энг тоза электр энергия ишлаб чиқариш ҳисобланади”, — деди у.

Фаррух Назруллаевга кўра, Амударёнинг Афғонистон томонидан Толиблар томонидан қурилаётган Қўштепа канали фақат Хоразм вилоятидаги Туямўйин сув омборидаги ГЕСга таъсир қилиши мумкин. Чунки Ўзбекистоннинг Амударёда бошқа ГЕСи йўқ.

 “Ўзбекгидроэнерго” АЖ ижро аппарати раҳбари Суҳроб Хамраевга кўра, афғонлар томонидан қурилаётган канал Амударёнинг қанча қисмини эгаллаши ҳақида ҳозирча уларда маълумот йўқ.