Йўлак урушлари ёхуд Асаддан кейинги даврда Суриядаги Туркиянинг энергия лойиҳалари
Асад режимининг қулаши ортидан воқеалар ривожининг сабабларини тушунтирадиган ҳар хил "назариялар" пайдо бўлди. Версиялардан бири бунинг ортида бутунлай Туркия тургани, бу эса Сурия ва ўз ҳудуди орқали Қатардан Европага газ қувурини қуриш лойиҳасини жонлантираётгани ҳақидаги тахминдир. Шунга кўра, Анқара Россия, Каспий денгизи ҳавзаси, Шарқий Ўртаер денгизи, Форс кўрфазидан газ оқимини тўхтатиб, континентал газ маркази сифатидаги стратегик мақомини янада мустаҳкамламоқчи. Бу ҳақиқатми ёки йўқ? Аниқлик киритиш зарур.
Жаҳон
07.04.2025, 19:26
Улашиш:

Қатар-Европа газ қувури
Сиёсий харитага қарасак, қувур линияси Саудия Арабистонини ҳеч бўлмаганда қуруқликдан айланиб ўтолмаслигини кўрамиз. Ар-Риёд ҳар қандай шароитда ҳам бу лойиҳага яшил чироқ ёқишини тасаввур қилиш қийин. Икки монархия ўртасидаги иқтисодий ва мафкуравий чигал қарама-қаршиликлар ҳанузгача мураккаб. 2017 йилда томонлар қуролли тўқнашув ёқасида эди. Эндиликда кескинлик бироз пасайган, аммо рақобат сақланиб қолмоқда.
Форс кўрфази сувлари орқали Қувайтга ва ундан кейин Ироққа чиқиш билан халқаро ҳуқуқий ва экологик нуқтаи назардан қиммат ва шубҳали потенциал йўл сақланиб қолмоқда. Ироқдаги асосий манфаатдор томон глобал газ бозорида рақобатчиларга муҳтож бўлмаган ва 16-17-асрлардаги Усмонли-Форс урушларидан бери Туркиянинг кучайишини истамаган Эрон бўлиб қолмоқда. Демак, ҳозирча Сурияда нима бўлишидан қатъи назар, Қатар қувури ҳақида унутиш мумкин.
EastMed сув ости газ қувури
Шарқий Ўрта ер денгизи, унинг пастки шельфида миллиардлаб куб метр табиий газ ётади. Туркиянинг Ливия билан шельф ва сув майдонини бўлиш тўғрисидаги келишуви Саудия Арабистони, Амирликлар, Иордания, Италия, Франция ва ҳатто Ҳиндистондан иборат, Миср, Греция, Исроил, Кипрдан иборат муқобил коалицияни мустаҳкамланишига олиб келди. Айни пайтда иштирокчилар EastMed сув ости газ қувурини қуриш бўйича халқаро консорциумни туздилар. АҚШ EastMed лойиҳасини қўллаб-қувватлашдан бош тортди. Бу билан лойиҳа боши берк кўчага кириб қолганга ўхшайди.

Турк газ маркази
Концепциянинг моҳияти, содда қилиб айтганда, стратегик афзаллик сифатида пул ва сиёсий воситаларни олиш эвазига хорижий газни Европа йўналишига тортишдир.
Европалик истеъмолчилар, албатта, қўшимча газни мамнуният билан қабул қилишади. Бироқ, ўз мижозларини шантаж қилиш орқали етказиб берувчи мақомини стратегик таъсирга айлантирмоқчи бўлган Россия томонидан бир марта ёқиб юборилган Европа яна барча "тухумларни битта саватга қўйиши" даргумон.
Европа газ бозорининг диверсификацияси ортга қайтмас жараёндир ва у фақат кенгайиб боради, жумладан Норвегия, Жазоир, Нигерия, Америка ва Қатар қувурлари ва суюлтирилган газ орқали. Шу нуқтаи назардан қараганда, Анқаранинг дастлаб назарий жиҳатдан бенуқсон газ стратегияси геосиёсий муҳитнинг тез эволюцияси таъсирида қолиб кетмоқда.
Юқорида айтилганларнинг барчаси стратегиянинг тўлиқ қулашини англатмайди. Биринчидан, Туркия ҳозирги шароитда (Турк оқими қувури орқали) Россия газини экспорт қилувчи ягона транзит давлат ҳисобланади.

Иккинчидан, Озарбайжондан табиий газ мунтазам равишда TANAP (Транс Anadolu Pipeline) / TAP (Транс Adriatic Pipeline) қувур линияси ва унинг Болқон филиаллари орқали Европа истеъмолчиларига етказиб берилмоқда.
Россиянинг энергия экспортига Ғарб санкцияларининг кучайиши шароитида Каспий газ векторининг аҳамияти янада ортиб бормоқда. Айниқса, Туркманистон ва Қозоғистон табиий газини Транскаспий қувури орқали улаш варианти ҳали ҳам инкор этилмайди. Бироқ бу йўналиш амалга ошмаса ҳам, Озарбайжон узоқ вақт давомида Кавказ-Анадолу қувурини газ билан тўлдириши мумкин. (Bilgin_RUS канали маълумотлари асосида)
Сиёсатшунос Мухтор Назиров
мавзуга оид янгиликлар

Европа Кенгаши Туркияга маълумотларни ўрганиш учун гуруҳ юборади
Сиёсат
02.04.2025, 16:44

Хитой Тайван атрофида ҳарбий машғулотлар бошлади
Сиёсат
02.04.2025, 15:55

Дунёга янги адолатли тизим керак
Жаҳон
01.04.2025, 17:45
машҳур янгиликлар

Тошкентда ноқонуний сақланилаётган 1,1 млрд сўмлик спиртли ичимликлар аниқланди
Ўзбекистон
13.03.2025, 12:28

Мактаб ўқувчилари учун баҳорги таътил қачон бошланиши айтилди
Таълим
18.03.2025, 11:11

Тemu Ўзбекистонда рўйхатдан ўтди
Ўзбекистон
19.03.2025, 09:39

Тошкентнинг қайси манзилларида иссиқ сув вақтинча тўхтатилиши айтилди
Ўзбекистон
25.03.2025, 14:31

Самарқанд ва Тошкент вилоятларида яроқсиз бензин сотаётганлар ушланди
Ўзбекистон
27.03.2025, 11:35

Тошкентда байрам муносабати билан юздан ортиқ маҳсулот арзонлаштирилди
Ўзбекистон
20.03.2025, 10:24
сўнгги янгиликлар

Мадинада эмас, Ўзбекистонда дарахт экиш керакми?
Ўзбекистон
07.04.2025, 15:27

Мутахассис шарҳи: Марказий Осиё ва Европа Иттифоқи саммитидан қандай янгиликлар кутилмоқда?
Сиёсат
04.04.2025, 12:48

Путиннинг маслаҳатчиси АҚШ – Россия муносабатлари қайта тикланишини маълум қилди
Жаҳон
04.04.2025, 11:00

Европа Кенгаши Туркияга маълумотларни ўрганиш учун гуруҳ юборади
Сиёсат
02.04.2025, 16:44

Хитой Тайван атрофида ҳарбий машғулотлар бошлади
Сиёсат
02.04.2025, 15:55

Яҳудий роҳибини ўлдирганликда айбланиб қўлга олинган 3 нафар ўзбекистонлик ўлимга ҳукм қилинди
Ўзбекистон
01.04.2025, 20:48

Дунёга янги адолатли тизим керак
Жаҳон
01.04.2025, 17:45

Энг бахтли мамлакатлар ичида Ўзбекистон борми?
Жаҳон
01.04.2025, 17:35

Самарқанд тарихий меросига зиёратгоҳ маркази қурилиши таҳдид солмоқда
Ўзбекистон
01.04.2025, 11:14

Самарқанд ва Тошкент вилоятларида яроқсиз бензин сотаётганлар ушланди
Ўзбекистон
27.03.2025, 11:35

Пискентдаги колонияда қийноққа солингани айтилган маҳкумда тан жароҳати аниқланмади — Бош прокуратура
Ўзбекистон
27.03.2025, 10:53
машҳур янгиликлар

Тошкентда ноқонуний сақланилаётган 1,1 млрд сўмлик спиртли ичимликлар аниқланди
Ўзбекистон
13.03.2025, 12:28

Мактаб ўқувчилари учун баҳорги таътил қачон бошланиши айтилди
Таълим
18.03.2025, 11:11

Тemu Ўзбекистонда рўйхатдан ўтди
Ўзбекистон
19.03.2025, 09:39

Тошкентнинг қайси манзилларида иссиқ сув вақтинча тўхтатилиши айтилди
Ўзбекистон
25.03.2025, 14:31

Самарқанд ва Тошкент вилоятларида яроқсиз бензин сотаётганлар ушланди
Ўзбекистон
27.03.2025, 11:35

Тошкентда байрам муносабати билан юздан ортиқ маҳсулот арзонлаштирилди
Ўзбекистон
20.03.2025, 10:24