Йўлак урушлари ёхуд Асаддан кейинги даврда Суриядаги Туркиянинг энергия лойиҳалари

Асад режимининг қулаши ортидан воқеалар ривожининг сабабларини тушунтирадиган ҳар хил "назариялар" пайдо бўлди. Версиялардан бири бунинг ортида бутунлай Туркия тургани, бу эса Сурия ва ўз ҳудуди орқали Қатардан Европага газ қувурини қуриш лойиҳасини жонлантираётгани ҳақидаги тахминдир. Шунга кўра, Анқара Россия, Каспий денгизи ҳавзаси, Шарқий Ўртаер денгизи, Форс кўрфазидан газ оқимини тўхтатиб, континентал газ маркази сифатидаги стратегик мақомини янада мустаҳкамламоқчи. Бу ҳақиқатми ёки йўқ? Аниқлик киритиш зарур.

Жаҳон

07.04.2025, 19:26

Улашиш:

Foto: Anadolu

Қатар-Европа газ қувури

Сиёсий харитага қарасак, қувур линияси Саудия Арабистонини ҳеч бўлмаганда қуруқликдан айланиб ўтолмаслигини кўрамиз. Ар-Риёд ҳар қандай шароитда ҳам бу лойиҳага яшил чироқ ёқишини тасаввур қилиш қийин. Икки монархия ўртасидаги иқтисодий ва мафкуравий чигал қарама-қаршиликлар ҳанузгача мураккаб. 2017 йилда томонлар қуролли тўқнашув ёқасида эди. Эндиликда кескинлик бироз пасайган, аммо рақобат сақланиб қолмоқда.

Форс кўрфази сувлари орқали Қувайтга ва ундан кейин Ироққа чиқиш билан халқаро ҳуқуқий ва экологик нуқтаи назардан қиммат ва шубҳали потенциал йўл сақланиб қолмоқда. Ироқдаги асосий манфаатдор томон глобал газ бозорида рақобатчиларга муҳтож бўлмаган ва 16-17-асрлардаги Усмонли-Форс урушларидан бери Туркиянинг кучайишини истамаган Эрон бўлиб қолмоқда. Демак, ҳозирча Сурияда нима бўлишидан қатъи назар, Қатар қувури ҳақида унутиш мумкин.

 

EastMed сув ости газ қувури

Шарқий Ўрта ер денгизи, унинг пастки шельфида миллиардлаб куб метр табиий газ ётади. Туркиянинг Ливия билан шельф ва сув майдонини бўлиш тўғрисидаги келишуви Саудия Арабистони, Амирликлар, Иордания, Италия, Франция ва ҳатто Ҳиндистондан иборат, Миср, Греция, Исроил, Кипрдан иборат муқобил коалицияни мустаҳкамланишига олиб келди. Айни пайтда иштирокчилар EastMed сув ости газ қувурини қуриш бўйича халқаро консорциумни туздилар. АҚШ EastMed лойиҳасини қўллаб-қувватлашдан бош тортди. Бу билан лойиҳа боши берк кўчага кириб қолганга ўхшайди.

Турк газ маркази

Концепциянинг моҳияти, содда қилиб айтганда, стратегик афзаллик сифатида пул ва сиёсий воситаларни олиш эвазига хорижий газни Европа йўналишига тортишдир.

Европалик истеъмолчилар, албатта, қўшимча газни мамнуният билан қабул қилишади. Бироқ, ўз мижозларини шантаж қилиш орқали етказиб берувчи мақомини стратегик таъсирга айлантирмоқчи бўлган Россия томонидан бир марта ёқиб юборилган Европа яна барча "тухумларни битта саватга қўйиши" даргумон.

Европа газ бозорининг диверсификацияси ортга қайтмас жараёндир ва у фақат кенгайиб боради, жумладан Норвегия, Жазоир, Нигерия, Америка ва Қатар қувурлари ва суюлтирилган газ орқали. Шу нуқтаи назардан қараганда, Анқаранинг дастлаб назарий жиҳатдан бенуқсон газ стратегияси геосиёсий муҳитнинг тез эволюцияси таъсирида қолиб кетмоқда.

Юқорида айтилганларнинг барчаси стратегиянинг тўлиқ қулашини англатмайди. Биринчидан, Туркия ҳозирги шароитда (Турк оқими қувури орқали) Россия газини экспорт қилувчи ягона транзит давлат ҳисобланади.

Иккинчидан, Озарбайжондан табиий газ мунтазам равишда TANAP (Транс Anadolu Pipeline) / TAP (Транс Adriatic Pipeline) қувур линияси ва унинг Болқон филиаллари орқали Европа истеъмолчиларига етказиб берилмоқда.

Россиянинг энергия экспортига Ғарб санкцияларининг кучайиши шароитида Каспий газ векторининг аҳамияти янада ортиб бормоқда. Айниқса, Туркманистон ва Қозоғистон табиий газини Транскаспий қувури орқали улаш варианти ҳали ҳам инкор этилмайди. Бироқ бу йўналиш амалга ошмаса ҳам, Озарбайжон узоқ вақт давомида Кавказ-Анадолу қувурини газ билан тўлдириши мумкин. (Bilgin_RUS канали маълумотлари асосида)

Сиёсатшунос Мухтор Назиров

мавзуга оид янгиликлар

Нетаняху Озарбайжонга ташриф буюради. Алиев уни ҳибсга оладими?

Нетаняху Озарбайжонга ташриф буюради. Алиев уни ҳибсга оладими?

Исроил Бош вазири Бинямин Нетаняху 2025 йил май ойининг бошида расмий ташриф билан Озарбайжонга боради. Боку шаҳрида у Озарбайжон Президенти Илҳом Алиев билан учрашиб, икки давлат ўртасидаги ҳамкорликни кенгайтириш ва минтақавий хавфсизлик масалаларини муҳокама қилади. Бу ташриф АҚШ ва Эрон ўртасидаги ядровий музокаралар қайта тикланган, Туркиянинг Суриядаги ҳарбий иштироки бўйича баҳслар давом этаётган бир пайтда амалга ошмоқда. Бу ҳақда "Ynet" хабар қилди.

Сиёсат

24.04.2025, 23:54

Дунё сиёсатига қутбланишларнинг таъсири

Халқаро муносабатлар бугунги кунда бир нечта чуқур ўзгаришлар таъсирида шаклланмоқда - бу эса сиёсатчилар учун жараённи англаш ва зарур чораларни кўришда жиддий синов бўлиб қолмоқда. Жаҳон сиёсати барқарорлик доирасидан чиқиб, тобора кўпроқ тартибсизлик сари ҳаракатланмоқда, хусусан, Трамп маъмуриятининг Оқ Уйга қайтиши билан бу янада яққол кўзга ташланмоқда. Айни ўзгаришлардан бири - технологик марказларнинг анъанавий ҳудудлардан чеккароқ, ноанъанавий минтақаларга силжиши бўлиб, бу глобал тенглик ва куч мувозанатини ўзгартириб юбормоқда. Шу билан бирга, ўта ўнг ва ўта чап сиёсий кучлар ўртасидаги тафовут кескин ортиб бормоқда - бу эса сиёсий тизимларда радикаллашув хавфини кучайтиради.

Сиёсат

24.04.2025, 15:36

Turkish and Israel

Кескинлашган Исроил-Туркия муносабатлари ёхуд "янги усмонийлик" сиёсати

2024 йил сўнггида Сурияда Башар Асад режими қулагач вазият кескин ўзгарди. Туркия Сурияда Эроннинг ўрнини эгаллашга ва мамлакатда ҳарбий базасини жойлаштиришга ҳаракат қилмоқда. Сурия билан қўшма мудофаа шартномасига кўра Палмира, Ҳама ва Т 4 авиабазаси Туркияга берилиши кўзда тутилган эди. Шунингдек, сўнгги ҳафталар давомида туркиялик мутахассислар томонидан ушбу ҳарбий базалар кўздан кечирилган эди. 

Сиёсат

12.04.2025, 13:43

Ким Чен Ин ўз аскарларини Россия учун Курскда жанг қилаётганини тан олди

Ким Чен Ин ўз аскарларини Россия учун Курскда жанг қилаётганини тан олди

Шимолий Корея биринчи маротаба ўз аскарларини Россия учун Украина ҳудудида жанг олиб бораётганини тасдиқлади. Бу ҳақда "Kcna.кп " хабар қилди.

Жаҳон

28.04.2025, 11:56

Pegasus, Isroil

Ҳукумат хакерлар орқали фаолларни кузатаётгани айтилмоқда

Ўзбекистон мухолифат, журналист ва инсон ҳуқуқлари фаолларининг шахсий мулоқотларини кузатишда "Pegasus"  жосуслик дастурида фойдаланаётганлиги айтилмоқда.

Жаҳон

19.04.2025, 16:46

https://president.uz/oz/lists/view/7381

“Турк бирлик”да дарз: Шимолий Кипр Туркияга Ўзбекистон ва Қозоғистонга нисбатан чора кўришга чақирди

Жорий йилнинг 3-4 апрель кунлари Самарқандда ўтказилган Марказий Осиё – Европа Иттифоқи саммитида давлат раҳбарлари ва Европа Иттифоқи ташкилоти раҳбарлари ўртасида БМТ Хавфсизлик Кенгашининг қарорларига содиқлигини билдирувчи қарорни имзолаган.  Шундан сўнг фақатгина Туркия томонидан тан олинган Шимолий Кипр Турк  Республикаси (ТРСК)Транспорт вазири Ўзбекистон, Қозоғистон ва Туркманистонга Туркияни чора кўришга чақирди. Чунки БМТ доирасида ТРСК мустақил давлат сифатида тан олинмаган. Бу ҳақда Озарбайжоннинг “Haqqin.az” нашри таҳлилий материал эълон қилди.

Сиёсат

16.04.2025, 17:24

сўнгги янгиликлар

Германиянинг етакчи компаниялари билан тиббий ҳамкорлик бўйича келишувларга эришилди

Ўзбекистонда тиббий ускуналарни ишлаб чиқаришни йўлга қўйиш масаласи атрофлича муҳокама қилинди.

Ўзбекистон

26.07.2025, 19:28

«Сурғил» сиқув компрессор станцияси қурилиши бўйича асосий ишлар якунланди

Лойиҳанинг йиллик қуввати 1,8 млрд метр куб ёки суткасига 4,8 млн метр куб газни ташкил этади.

Иқтисодиёт

26.07.2025, 14:55

Бухорода “Data Center” лойиҳасини амалга ошириш бўйича меморандум имзоланди

Келгусида Сурхондарё вилоятида яна 300 МВт юкламага эга “Data centr” барпо этиш режалаштирилган.

Иқтисодиёт

26.07.2025, 14:32

Венгрия ҳар йили Ўзбекистон фуқаролари учун 200 тагача стипендия ажратади

Венгрия ҳукумати 2018 йилдан бери Ўзбекистон фуқароларининг ўз ОТМларида таълим олиши учун стипендиялар ажратиб келмоқда.

Таълим

26.07.2025, 12:30

Putin Rossiya yadroviy suv osti kemalar flotini kengaytirishni talab qildi

Путин Россия ядровий сув ости кемалар флотини кенгайтиришни талаб қилди

Россия президенти Владимир Путин мамлакат  суверенитети ва хавфсизлигини таъминлашда Россия сув ости флотини кенгайтиришни ҳал қилувчи аҳамиятга эга эканлигини айтди. Бу ҳақда “Тhе Moscow Times” хабар қилди.

Жаҳон

26.07.2025, 12:29

Ўзбекистон Соғлиқни сақлаш вазирининг аҳоли ва соҳа ходимларига мурожаат йўллади

Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазири Асилбек Худаяров коррупциянинг олдини олиш борасида мурожаат йўллади.

Ўзбекистон

26.07.2025, 11:07

Xavfsizlik kengashidan kimlar ishdan boʻshatildi?

Хавфсизлик кенгашидан кимлар ишдан бўшатилди?

Кеча, 25 июль куни Президент ҳузуридаги Хавфсизлик кенгашида бир эмас 3 киши эгаллаб турган лавозимидан бўшатилди. Бу ҳақда давлат раҳбари матбуот котиби Шерзод Асадов хабар берди.

Сиёсат

26.07.2025, 10:33

Davlat oliygohlari uchun kvotalar tasdiqlandi

Давлат олийгоҳлари учун квоталар тасдиқланди

2025/2026 ўқув йили учун давлат олий таълим муассасалари қабул параметрлари тасдиқланди. Бу ҳақда Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлиги хабар берди.

Таълим

26.07.2025, 10:16

Россияда коронавируснинг «стратус» штамми тарқалмоқда. У янги пандемияга сабаб бўладими?

“Роспотребнадзор” коронавируснинг янги XFG штамми билан касалланишнинг 114 ҳолати қайд этилганини маълум қилди.

Жаҳон

25.07.2025, 20:42

"Навбаҳор"дан трансфер тақиқи ечилди

Мазкур тақиқ Гиорги Никабадзе ўз маошини вақтида олмагани ортидан қўйилганди.

Спорт

25.07.2025, 19:35

Қайта тикланувчи энергия манбаларини ривожлантириш соҳасида муҳим шартномалар имзоланди

Лойиҳа минтақадаги энг йирик лойиҳалардан бири бўлиб, юз минглаб хонадонларни тоза энергия билан таъминлашга хизмат қилмоқда.

Иқтисодиёт

25.07.2025, 18:36

"Barcelona" tarixidagi eng zoʻr 50 futbolchi reytingi tuzildi

"Барcелона" тарихидаги энг зўр 50 футболчи рейтинги тузилди

Британиянинг нуфузли “FourFourTwo” нашри Каталониянинг “Барселона” клуби тарихидаги 50 нафар энг буюк футболчи рейтингини эълон қилди.

Спорт

25.07.2025, 18:05