Йўлак урушлари ёхуд Асаддан кейинги даврда Суриядаги Туркиянинг энергия лойиҳалари

Асад режимининг қулаши ортидан воқеалар ривожининг сабабларини тушунтирадиган ҳар хил "назариялар" пайдо бўлди. Версиялардан бири бунинг ортида бутунлай Туркия тургани, бу эса Сурия ва ўз ҳудуди орқали Қатардан Европага газ қувурини қуриш лойиҳасини жонлантираётгани ҳақидаги тахминдир. Шунга кўра, Анқара Россия, Каспий денгизи ҳавзаси, Шарқий Ўртаер денгизи, Форс кўрфазидан газ оқимини тўхтатиб, континентал газ маркази сифатидаги стратегик мақомини янада мустаҳкамламоқчи. Бу ҳақиқатми ёки йўқ? Аниқлик киритиш зарур.

Жаҳон

07.04.2025, 19:26

Улашиш:

Foto: Anadolu

Қатар-Европа газ қувури

Сиёсий харитага қарасак, қувур линияси Саудия Арабистонини ҳеч бўлмаганда қуруқликдан айланиб ўтолмаслигини кўрамиз. Ар-Риёд ҳар қандай шароитда ҳам бу лойиҳага яшил чироқ ёқишини тасаввур қилиш қийин. Икки монархия ўртасидаги иқтисодий ва мафкуравий чигал қарама-қаршиликлар ҳанузгача мураккаб. 2017 йилда томонлар қуролли тўқнашув ёқасида эди. Эндиликда кескинлик бироз пасайган, аммо рақобат сақланиб қолмоқда.

Форс кўрфази сувлари орқали Қувайтга ва ундан кейин Ироққа чиқиш билан халқаро ҳуқуқий ва экологик нуқтаи назардан қиммат ва шубҳали потенциал йўл сақланиб қолмоқда. Ироқдаги асосий манфаатдор томон глобал газ бозорида рақобатчиларга муҳтож бўлмаган ва 16-17-асрлардаги Усмонли-Форс урушларидан бери Туркиянинг кучайишини истамаган Эрон бўлиб қолмоқда. Демак, ҳозирча Сурияда нима бўлишидан қатъи назар, Қатар қувури ҳақида унутиш мумкин.

 

EastMed сув ости газ қувури

Шарқий Ўрта ер денгизи, унинг пастки шельфида миллиардлаб куб метр табиий газ ётади. Туркиянинг Ливия билан шельф ва сув майдонини бўлиш тўғрисидаги келишуви Саудия Арабистони, Амирликлар, Иордания, Италия, Франция ва ҳатто Ҳиндистондан иборат, Миср, Греция, Исроил, Кипрдан иборат муқобил коалицияни мустаҳкамланишига олиб келди. Айни пайтда иштирокчилар EastMed сув ости газ қувурини қуриш бўйича халқаро консорциумни туздилар. АҚШ EastMed лойиҳасини қўллаб-қувватлашдан бош тортди. Бу билан лойиҳа боши берк кўчага кириб қолганга ўхшайди.

Турк газ маркази

Концепциянинг моҳияти, содда қилиб айтганда, стратегик афзаллик сифатида пул ва сиёсий воситаларни олиш эвазига хорижий газни Европа йўналишига тортишдир.

Европалик истеъмолчилар, албатта, қўшимча газни мамнуният билан қабул қилишади. Бироқ, ўз мижозларини шантаж қилиш орқали етказиб берувчи мақомини стратегик таъсирга айлантирмоқчи бўлган Россия томонидан бир марта ёқиб юборилган Европа яна барча "тухумларни битта саватга қўйиши" даргумон.

Европа газ бозорининг диверсификацияси ортга қайтмас жараёндир ва у фақат кенгайиб боради, жумладан Норвегия, Жазоир, Нигерия, Америка ва Қатар қувурлари ва суюлтирилган газ орқали. Шу нуқтаи назардан қараганда, Анқаранинг дастлаб назарий жиҳатдан бенуқсон газ стратегияси геосиёсий муҳитнинг тез эволюцияси таъсирида қолиб кетмоқда.

Юқорида айтилганларнинг барчаси стратегиянинг тўлиқ қулашини англатмайди. Биринчидан, Туркия ҳозирги шароитда (Турк оқими қувури орқали) Россия газини экспорт қилувчи ягона транзит давлат ҳисобланади.

Иккинчидан, Озарбайжондан табиий газ мунтазам равишда TANAP (Транс Anadolu Pipeline) / TAP (Транс Adriatic Pipeline) қувур линияси ва унинг Болқон филиаллари орқали Европа истеъмолчиларига етказиб берилмоқда.

Россиянинг энергия экспортига Ғарб санкцияларининг кучайиши шароитида Каспий газ векторининг аҳамияти янада ортиб бормоқда. Айниқса, Туркманистон ва Қозоғистон табиий газини Транскаспий қувури орқали улаш варианти ҳали ҳам инкор этилмайди. Бироқ бу йўналиш амалга ошмаса ҳам, Озарбайжон узоқ вақт давомида Кавказ-Анадолу қувурини газ билан тўлдириши мумкин. (Bilgin_RUS канали маълумотлари асосида)

Сиёсатшунос Мухтор Назиров

мавзуга оид янгиликлар

Нетаняху Озарбайжонга ташриф буюради. Алиев уни ҳибсга оладими?

Нетаняху Озарбайжонга ташриф буюради. Алиев уни ҳибсга оладими?

Исроил Бош вазири Бинямин Нетаняху 2025 йил май ойининг бошида расмий ташриф билан Озарбайжонга боради. Боку шаҳрида у Озарбайжон Президенти Илҳом Алиев билан учрашиб, икки давлат ўртасидаги ҳамкорликни кенгайтириш ва минтақавий хавфсизлик масалаларини муҳокама қилади. Бу ташриф АҚШ ва Эрон ўртасидаги ядровий музокаралар қайта тикланган, Туркиянинг Суриядаги ҳарбий иштироки бўйича баҳслар давом этаётган бир пайтда амалга ошмоқда. Бу ҳақда "Ynet" хабар қилди.

Сиёсат

24.04.2025, 23:54

Дунё сиёсатига қутбланишларнинг таъсири

Халқаро муносабатлар бугунги кунда бир нечта чуқур ўзгаришлар таъсирида шаклланмоқда - бу эса сиёсатчилар учун жараённи англаш ва зарур чораларни кўришда жиддий синов бўлиб қолмоқда. Жаҳон сиёсати барқарорлик доирасидан чиқиб, тобора кўпроқ тартибсизлик сари ҳаракатланмоқда, хусусан, Трамп маъмуриятининг Оқ Уйга қайтиши билан бу янада яққол кўзга ташланмоқда. Айни ўзгаришлардан бири - технологик марказларнинг анъанавий ҳудудлардан чеккароқ, ноанъанавий минтақаларга силжиши бўлиб, бу глобал тенглик ва куч мувозанатини ўзгартириб юбормоқда. Шу билан бирга, ўта ўнг ва ўта чап сиёсий кучлар ўртасидаги тафовут кескин ортиб бормоқда - бу эса сиёсий тизимларда радикаллашув хавфини кучайтиради.

Сиёсат

24.04.2025, 15:36

Turkish and Israel

Кескинлашган Исроил-Туркия муносабатлари ёхуд "янги усмонийлик" сиёсати

2024 йил сўнггида Сурияда Башар Асад режими қулагач вазият кескин ўзгарди. Туркия Сурияда Эроннинг ўрнини эгаллашга ва мамлакатда ҳарбий базасини жойлаштиришга ҳаракат қилмоқда. Сурия билан қўшма мудофаа шартномасига кўра Палмира, Ҳама ва Т 4 авиабазаси Туркияга берилиши кўзда тутилган эди. Шунингдек, сўнгги ҳафталар давомида туркиялик мутахассислар томонидан ушбу ҳарбий базалар кўздан кечирилган эди. 

Сиёсат

12.04.2025, 13:43

Ким Чен Ин ўз аскарларини Россия учун Курскда жанг қилаётганини тан олди

Ким Чен Ин ўз аскарларини Россия учун Курскда жанг қилаётганини тан олди

Шимолий Корея биринчи маротаба ўз аскарларини Россия учун Украина ҳудудида жанг олиб бораётганини тасдиқлади. Бу ҳақда "Kcna.кп " хабар қилди.

Жаҳон

28.04.2025, 11:56

Pegasus, Isroil

Ҳукумат хакерлар орқали фаолларни кузатаётгани айтилмоқда

Ўзбекистон мухолифат, журналист ва инсон ҳуқуқлари фаолларининг шахсий мулоқотларини кузатишда "Pegasus"  жосуслик дастурида фойдаланаётганлиги айтилмоқда.

Жаҳон

19.04.2025, 16:46

https://president.uz/oz/lists/view/7381

“Турк бирлик”да дарз: Шимолий Кипр Туркияга Ўзбекистон ва Қозоғистонга нисбатан чора кўришга чақирди

Жорий йилнинг 3-4 апрель кунлари Самарқандда ўтказилган Марказий Осиё – Европа Иттифоқи саммитида давлат раҳбарлари ва Европа Иттифоқи ташкилоти раҳбарлари ўртасида БМТ Хавфсизлик Кенгашининг қарорларига содиқлигини билдирувчи қарорни имзолаган.  Шундан сўнг фақатгина Туркия томонидан тан олинган Шимолий Кипр Турк  Республикаси (ТРСК)Транспорт вазири Ўзбекистон, Қозоғистон ва Туркманистонга Туркияни чора кўришга чақирди. Чунки БМТ доирасида ТРСК мустақил давлат сифатида тан олинмаган. Бу ҳақда Озарбайжоннинг “Haqqin.az” нашри таҳлилий материал эълон қилди.

Сиёсат

16.04.2025, 17:24

сўнгги янгиликлар

IBA бокс бўйича жаҳон чемпионига 1 миллион доллар мукофот беради

Шунингдек, 4–5-ўрин эгалари ҳам тақдирланади. Энди жаҳон чемпионати ҳар уч йил эмас, ҳар икки йилда ўтказилади.

Спорт

05.07.2025, 18:40

Эскроу тизимининг жорий этилиши уй-жойлар нархини ошишига сабаб бўладими?

Эндиликда, ҳали битмаган уйдан квартира сотиб олмоқчи бўлган фуқаро, ўша уйга ўз маблағларини тикиш орқали улушдорга айланади.

Иқтисодиёт

05.07.2025, 14:20

Andijonda erkak xotinini oʻldirib qoʻydi

Андижонда эркак хотинини ўлдириб қўйди

Жорий йилнинг 4 июль куни 1977 йилда Андижон шаҳрида туғилган фуқаро Д.А. 1982 йилда туғилган турмуш ўртоғи М.Д. билан Андижон шаҳри Ўрикзор маҳалласида келиб чиққан жанжал оқибатида аёлни бўйин қисмига хўжалик пичоғи билан уриб жароҳат етказиб, воқеа жойидан яширинган. Бу ҳақда Ички ишлар вазирлиги матбуот хизмати хабар қилди.

Ўзбекистон

05.07.2025, 13:41

Oʻqituvchilar birgalikda Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirligini sudga berdi

Ўқитувчилар биргаликда Мактабгача ва мактаб таълими вазирлигини судга берди

Аттестация жараёнларидан норози бир гуруҳ ўқитувчилар Мактабгача ва мактаб таълими вазирлигини судга берди. Улар аттестация имтиҳонларини қайта ўтказиш мажбуриятини юклаш, маънавий зиён ва вакил харажатларини ундириш юзасидан судга даъво аризаси киритди. Бу ҳақда "Халқ таълим инфо" хабар берди.

Таълим

05.07.2025, 12:55

Автомобилларда фойдаланиладиган хушбўй ифор таратувчи воситалар саломатлик учун жиддий зарарлигини биласизми?

Бу воситалар таркибидаги баъзи кимёвий моддалар инсон саломатлиги учун хавфли эканлигини биласизми?

Фан-технология

05.07.2025, 12:02

Ўзбекистон ва Қозоғистон спорт соҳасида мустаҳкам ҳамкорликни йўлга қўймоқчи

Иқтидорли ёшларни селекция қилиш ва инфратузилмани ривожлантиришда ўзаро тажриба алмашиш каби масалалар муҳокама қилинди.

Спорт

05.07.2025, 10:05

1,8 млрд сўмдан ортиқ асоссиз қарздорлик тадбиркорлар фойдасига қайта ҳисоб-китоб қилинди

Иккита МЧЖга нисбатан “Ҳудудгаз Жиззах” газ таъминоти филиали томонидан асоссиз қарздорлик белгиланганлиги юзасидан тушган мурожаат ўрганиб чиқилди.

Иқтисодиёт

04.07.2025, 20:57

Москвада телефон геолокацияни ўчирган мигрантлар автоматик тарзда рўйхатдан чиқарилади

Москва ва Москва вилоятида махсус мобил илова орқали рўйхатдан ўтаётган мигрантларни автоматик ҳисобдан чиқариш тартибини жорий этилади.

Жаҳон

04.07.2025, 19:37

ФВВ фирибгарлардан огоҳ бўлишга чақирмоқда

Махсус кийим кийган шахслар ўзларини ФВВ ходимлари сифатида таништириб, аҳолидан гўёки ёнғин хавфсизлиги қоидаларини бузганликлари учун пул тўлашга мажбурлаётгани акс этган видеолар тарқалмоқда.

Ўзбекистон

04.07.2025, 18:46

Дам олиш кунлари иссиқ аста-секин пасайишни бошлайди – Ўзгидромет

Якшанба куни ҳарорат кундузи 38-41 даража атрофида, жанубда 42-44 даражагача бўлади.

Ўзбекистон

04.07.2025, 17:47

Шавкат Мирзиёев Иқтисодий ҳамкорлик ташкилоти саммитида нутқ сўзлади

Ўзбекистон Республикаси президенти Шавкат Мирзиёевнинг Иқтисодий ҳамкорлик ташкилоти саммитидаги нутқи. 

Сиёсат

04.07.2025, 16:28

Тошкент метрополитенинг 13 та бекатида биттадан вестибюлларидаги кассалар ёпилди

Илгари  бир марталик QR-кодли чипталардан метро йўловчиларининг 45-50 фоизи фойдаланган бўлса, ҳозирги вақтга келиб қарийб 6-7 фоизни ташкил қилмоқда. 

Ўзбекистон

04.07.2025, 15:45