Йўлак урушлари ёхуд Асаддан кейинги даврда Суриядаги Туркиянинг энергия лойиҳалари

Асад режимининг қулаши ортидан воқеалар ривожининг сабабларини тушунтирадиган ҳар хил "назариялар" пайдо бўлди. Версиялардан бири бунинг ортида бутунлай Туркия тургани, бу эса Сурия ва ўз ҳудуди орқали Қатардан Европага газ қувурини қуриш лойиҳасини жонлантираётгани ҳақидаги тахминдир. Шунга кўра, Анқара Россия, Каспий денгизи ҳавзаси, Шарқий Ўртаер денгизи, Форс кўрфазидан газ оқимини тўхтатиб, континентал газ маркази сифатидаги стратегик мақомини янада мустаҳкамламоқчи. Бу ҳақиқатми ёки йўқ? Аниқлик киритиш зарур.

Жаҳон

07.04.2025, 19:26

Улашиш:

Foto: Anadolu

Қатар-Европа газ қувури

Сиёсий харитага қарасак, қувур линияси Саудия Арабистонини ҳеч бўлмаганда қуруқликдан айланиб ўтолмаслигини кўрамиз. Ар-Риёд ҳар қандай шароитда ҳам бу лойиҳага яшил чироқ ёқишини тасаввур қилиш қийин. Икки монархия ўртасидаги иқтисодий ва мафкуравий чигал қарама-қаршиликлар ҳанузгача мураккаб. 2017 йилда томонлар қуролли тўқнашув ёқасида эди. Эндиликда кескинлик бироз пасайган, аммо рақобат сақланиб қолмоқда.

Форс кўрфази сувлари орқали Қувайтга ва ундан кейин Ироққа чиқиш билан халқаро ҳуқуқий ва экологик нуқтаи назардан қиммат ва шубҳали потенциал йўл сақланиб қолмоқда. Ироқдаги асосий манфаатдор томон глобал газ бозорида рақобатчиларга муҳтож бўлмаган ва 16-17-асрлардаги Усмонли-Форс урушларидан бери Туркиянинг кучайишини истамаган Эрон бўлиб қолмоқда. Демак, ҳозирча Сурияда нима бўлишидан қатъи назар, Қатар қувури ҳақида унутиш мумкин.

 

EastMed сув ости газ қувури

Шарқий Ўрта ер денгизи, унинг пастки шельфида миллиардлаб куб метр табиий газ ётади. Туркиянинг Ливия билан шельф ва сув майдонини бўлиш тўғрисидаги келишуви Саудия Арабистони, Амирликлар, Иордания, Италия, Франция ва ҳатто Ҳиндистондан иборат, Миср, Греция, Исроил, Кипрдан иборат муқобил коалицияни мустаҳкамланишига олиб келди. Айни пайтда иштирокчилар EastMed сув ости газ қувурини қуриш бўйича халқаро консорциумни туздилар. АҚШ EastMed лойиҳасини қўллаб-қувватлашдан бош тортди. Бу билан лойиҳа боши берк кўчага кириб қолганга ўхшайди.

Турк газ маркази

Концепциянинг моҳияти, содда қилиб айтганда, стратегик афзаллик сифатида пул ва сиёсий воситаларни олиш эвазига хорижий газни Европа йўналишига тортишдир.

Европалик истеъмолчилар, албатта, қўшимча газни мамнуният билан қабул қилишади. Бироқ, ўз мижозларини шантаж қилиш орқали етказиб берувчи мақомини стратегик таъсирга айлантирмоқчи бўлган Россия томонидан бир марта ёқиб юборилган Европа яна барча "тухумларни битта саватга қўйиши" даргумон.

Европа газ бозорининг диверсификацияси ортга қайтмас жараёндир ва у фақат кенгайиб боради, жумладан Норвегия, Жазоир, Нигерия, Америка ва Қатар қувурлари ва суюлтирилган газ орқали. Шу нуқтаи назардан қараганда, Анқаранинг дастлаб назарий жиҳатдан бенуқсон газ стратегияси геосиёсий муҳитнинг тез эволюцияси таъсирида қолиб кетмоқда.

Юқорида айтилганларнинг барчаси стратегиянинг тўлиқ қулашини англатмайди. Биринчидан, Туркия ҳозирги шароитда (Турк оқими қувури орқали) Россия газини экспорт қилувчи ягона транзит давлат ҳисобланади.

Иккинчидан, Озарбайжондан табиий газ мунтазам равишда TANAP (Транс Anadolu Pipeline) / TAP (Транс Adriatic Pipeline) қувур линияси ва унинг Болқон филиаллари орқали Европа истеъмолчиларига етказиб берилмоқда.

Россиянинг энергия экспортига Ғарб санкцияларининг кучайиши шароитида Каспий газ векторининг аҳамияти янада ортиб бормоқда. Айниқса, Туркманистон ва Қозоғистон табиий газини Транскаспий қувури орқали улаш варианти ҳали ҳам инкор этилмайди. Бироқ бу йўналиш амалга ошмаса ҳам, Озарбайжон узоқ вақт давомида Кавказ-Анадолу қувурини газ билан тўлдириши мумкин. (Bilgin_RUS канали маълумотлари асосида)

Сиёсатшунос Мухтор Назиров

мавзуга оид янгиликлар

Нетаняху Озарбайжонга ташриф буюради. Алиев уни ҳибсга оладими?

Нетаняху Озарбайжонга ташриф буюради. Алиев уни ҳибсга оладими?

Исроил Бош вазири Бинямин Нетаняху 2025 йил май ойининг бошида расмий ташриф билан Озарбайжонга боради. Боку шаҳрида у Озарбайжон Президенти Илҳом Алиев билан учрашиб, икки давлат ўртасидаги ҳамкорликни кенгайтириш ва минтақавий хавфсизлик масалаларини муҳокама қилади. Бу ташриф АҚШ ва Эрон ўртасидаги ядровий музокаралар қайта тикланган, Туркиянинг Суриядаги ҳарбий иштироки бўйича баҳслар давом этаётган бир пайтда амалга ошмоқда. Бу ҳақда "Ynet" хабар қилди.

Сиёсат

24.04.2025, 23:54

Дунё сиёсатига қутбланишларнинг таъсири

Халқаро муносабатлар бугунги кунда бир нечта чуқур ўзгаришлар таъсирида шаклланмоқда - бу эса сиёсатчилар учун жараённи англаш ва зарур чораларни кўришда жиддий синов бўлиб қолмоқда. Жаҳон сиёсати барқарорлик доирасидан чиқиб, тобора кўпроқ тартибсизлик сари ҳаракатланмоқда, хусусан, Трамп маъмуриятининг Оқ Уйга қайтиши билан бу янада яққол кўзга ташланмоқда. Айни ўзгаришлардан бири - технологик марказларнинг анъанавий ҳудудлардан чеккароқ, ноанъанавий минтақаларга силжиши бўлиб, бу глобал тенглик ва куч мувозанатини ўзгартириб юбормоқда. Шу билан бирга, ўта ўнг ва ўта чап сиёсий кучлар ўртасидаги тафовут кескин ортиб бормоқда - бу эса сиёсий тизимларда радикаллашув хавфини кучайтиради.

Сиёсат

24.04.2025, 15:36

Turkish and Israel

Кескинлашган Исроил-Туркия муносабатлари ёхуд "янги усмонийлик" сиёсати

2024 йил сўнггида Сурияда Башар Асад режими қулагач вазият кескин ўзгарди. Туркия Сурияда Эроннинг ўрнини эгаллашга ва мамлакатда ҳарбий базасини жойлаштиришга ҳаракат қилмоқда. Сурия билан қўшма мудофаа шартномасига кўра Палмира, Ҳама ва Т 4 авиабазаси Туркияга берилиши кўзда тутилган эди. Шунингдек, сўнгги ҳафталар давомида туркиялик мутахассислар томонидан ушбу ҳарбий базалар кўздан кечирилган эди. 

Сиёсат

12.04.2025, 13:43

Ким Чен Ин ўз аскарларини Россия учун Курскда жанг қилаётганини тан олди

Ким Чен Ин ўз аскарларини Россия учун Курскда жанг қилаётганини тан олди

Шимолий Корея биринчи маротаба ўз аскарларини Россия учун Украина ҳудудида жанг олиб бораётганини тасдиқлади. Бу ҳақда "Kcna.кп " хабар қилди.

Жаҳон

28.04.2025, 11:56

Pegasus, Isroil

Ҳукумат хакерлар орқали фаолларни кузатаётгани айтилмоқда

Ўзбекистон мухолифат, журналист ва инсон ҳуқуқлари фаолларининг шахсий мулоқотларини кузатишда "Pegasus"  жосуслик дастурида фойдаланаётганлиги айтилмоқда.

Жаҳон

19.04.2025, 16:46

https://president.uz/oz/lists/view/7381

“Турк бирлик”да дарз: Шимолий Кипр Туркияга Ўзбекистон ва Қозоғистонга нисбатан чора кўришга чақирди

Жорий йилнинг 3-4 апрель кунлари Самарқандда ўтказилган Марказий Осиё – Европа Иттифоқи саммитида давлат раҳбарлари ва Европа Иттифоқи ташкилоти раҳбарлари ўртасида БМТ Хавфсизлик Кенгашининг қарорларига содиқлигини билдирувчи қарорни имзолаган.  Шундан сўнг фақатгина Туркия томонидан тан олинган Шимолий Кипр Турк  Республикаси (ТРСК)Транспорт вазири Ўзбекистон, Қозоғистон ва Туркманистонга Туркияни чора кўришга чақирди. Чунки БМТ доирасида ТРСК мустақил давлат сифатида тан олинмаган. Бу ҳақда Озарбайжоннинг “Haqqin.az” нашри таҳлилий материал эълон қилди.

Сиёсат

16.04.2025, 17:24

сўнгги янгиликлар

Фирибгарлар ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар номидан алдамоқда – Омбудсман

Олий Мажлиснинг Инсон ҳуқуқлари бўйича вакили (омбудсман)га фуқаро М.П. ўзининг эҳтиётсизлиги ва соддалиги оқибатида катта миқдордаги маблағдан маҳрум бўлгани юзасидан мурожаат қилган эди.

Ўзбекистон

12.09.2025, 16:26

Олотдаги катта ўғрилик ортидан икки ўсмир қўлга олинди

Жиноятчилар ётоқхонадаги шкафдан 50 миллион сўм, 3 000 АҚШ доллари, 295 евро ҳамда 120 000 Россия рублини ўғирлаб, ҳодиса жойидан қочиб кетишган.

Ўзбекистон

12.09.2025, 14:34

Транспортдан бепул фойдаланувчилар сафи кенгаймоқда

Аҳолини ижтимоий қўллаб-қувватлаш, ижтимоий ҳимоя чораларини кучайтириш, давлат томонидан фуқароларга ижтимоий хизмат кўрсатиш кўлами ва турларини кенгайтириш бўйича қилинган ишлар асосида айрим тоифадаги фуқароларнинг шаҳар йўловчи транспортидан бепул фойдаланиш имкониятлари яратилди. 

Ўзбекистон

12.09.2025, 13:30

Иситиш мавсумида эҳтиёжманд оилаларга 1 млн сўмлик ёрдам берилади

2025/2026 йилги иситиш мавсумида эҳтиёжманд аҳолини қўллаб-қувватлаш мақсадида жорий йил ноябрь ойида 1 миллион сўм миқдорида бир марталик моддий ёрдам берилади.

Ўзбекистон

12.09.2025, 12:05

Ўзбекистонда 2025 йилнинг биринчи ярмига қадар қанча асал етиштирилди?

Миллий статистика қўмитаси маълумотларига кўра, 2025 йилнинг биринчи ярмида республика бўйича жами 6,6 минг тонна асал етиштирилган. Бу кўрсаткич ўтган йилнинг мос даври билан солиштирганда 4,8 фоизга ошган.

Иқтисодиёт

12.09.2025, 11:02

Тошкент вилоятидаги улкан имкониятлар кўрсатиб ўтилди

Президент Шавкат Мирзиёев 11 сентябрь куни Тошкент вилоятида ислоҳотлар натижадорлиги ва янги режалар муҳокамаси юзасидан йиғилиш ўтказди.

Сиёсат

12.09.2025, 10:05

Тошкентда ўқувчилар олдида ўқитувчиларни ҳақорат қилган директор ишдан бўшатилди

Ижтимоий тармоқларда тарқалган видеода Учтепа туманидаги 62-мактаб директори 1-синф ўқувчилари олдида мактабнинг аёл ўқитувчиларини ҳақорат қилаётгани акс этган.

Таълим

12.09.2025, 09:03

Нотариал хизматлар кўрсатишда айрим талаблар бекор қилинади

2026 йил 1 апрелдан кўчмас мулк ва ундаги улушлар билан боғлиқ барча битимлар нотариус томонидан Тизим орқали давлат рўйхатидан ўтказиш учун юборилади.

Ўзбекистон

11.09.2025, 18:25

Сурхондарёда экстремистик ғоялар таъсирига тушиб қолган шахсларга нисбатан суд ҳукми ўқилди

Гуруҳ аъзолари орасида муқаддам экстремистик ғоялар билан боғлиқ содир этган жиноятлари учун 2021 йилда енгиллик қўлланилиб, шартли озодлик билан очиқликда қолдирилган шахслар ҳам бор.

Ўзбекистон

11.09.2025, 17:28

Ўзбекистонда якка тартибдаги тадбиркорлар (ЯТТ) сони камаймоқда

2025 йилнинг 1 март ҳолатига мамлакатда фаолият юритаётган якка тартибдаги тадбиркорлар (ЯТТ) сони 284 минг 110 нафарни ташкил этган.

Иқтисодиёт

11.09.2025, 16:28

Milliy gvardiya: "Kichik portlash yuzaga kelib, 10 ga yaqin harbiy xizmatchi jarohatlandi"

Миллий гвардия: "Кичик портлаш юзага келиб, 10 га яқин ҳарбий хизматчи жароҳатланди"

Миллий гвардиянинг маълумот беришича, жорий йилнинг 10 сентябрь куни Нукус дала ўқув майдонида, амалий ўқув машғулоти ташкиллаштирилган.  

Ўзбекистон

11.09.2025, 15:54

Навоийда фуқароларни Украинага қарши урушга ёллаш орқали пул ишламоқчи бўлган шахс озодликдан маҳрум қилинди

44 ёшли аёл фуқароларни Россия томонидан Украинага қарши урушда иштирок этса, ойига 4-7 минг АҚШ долларидан пул берилишини айтиб, қизиқтириб келган. У бир фуқарони ёллаб, Россияга жўнатиш учун Тошкент вилоятида жойлашган “Навоий” чегара-божхона пости орқали Қозоғистонга ўтаётганида ДХХ Навоий вилояти бўйича бошқармаси томонидан ушланган.

Ўзбекистон

11.09.2025, 15:27