Yoʻlak urushlari yoxud Asaddan keyingi davrda Suriyadagi Turkiyaning energiya loyihalari

Asad rejimining qulashi ortidan voqealar rivojining sabablarini tushuntiradigan har xil "nazariyalar" paydo boʻldi. Versiyalardan biri buning ortida butunlay Turkiya turgani, bu esa Suriya va oʻz hududi orqali Qatardan Yevropaga gaz quvurini qurish loyihasini jonlantirayotgani haqidagi taxmindir. Shunga koʻra, Anqara Rossiya, Kaspiy dengizi havzasi, Sharqiy Oʻrtayer dengizi, Fors koʻrfazidan gaz oqimini toʻxtatib, kontinental gaz markazi sifatidagi strategik maqomini yanada mustahkamlamoqchi. Bu haqiqatmi yoki yoʻq? Aniqlik kiritish zarur.

Jahon

07.04.2025, 19:26

Ulashish:

Foto: Anadolu

Qatar-Yevropa gaz quvuri

Siyosiy xaritaga qarasak, quvur liniyasi Saudiya Arabistonini hech boʻlmaganda quruqlikdan aylanib oʻtolmasligini koʻramiz. Ar-Riyod har qanday sharoitda ham bu loyihaga yashil chiroq yoqishini tasavvur qilish qiyin. Ikki monarxiya oʻrtasidagi iqtisodiy va mafkuraviy chigal qarama-qarshiliklar hanuzgacha murakkab. 2017 yilda tomonlar qurolli toʻqnashuv yoqasida edi. Endilikda keskinlik biroz pasaygan, ammo raqobat saqlanib qolmoqda.

Fors koʻrfazi suvlari orqali Quvaytga va undan keyin Iroqqa chiqish bilan xalqaro huquqiy va ekologik nuqtai nazardan qimmat va shubhali potensial yoʻl saqlanib qolmoqda. Iroqdagi asosiy manfaatdor tomon global gaz bozorida raqobatchilarga muhtoj boʻlmagan va 16-17-asrlardagi Usmonli-Fors urushlaridan beri Turkiyaning kuchayishini istamagan Eron boʻlib qolmoqda. Demak, hozircha Suriyada nima boʻlishidan qatʼi nazar, Qatar quvuri haqida unutish mumkin.

 

EastMed suv osti gaz quvuri

Sharqiy Oʻrta yer dengizi, uning pastki shelfida milliardlab kub metr tabiiy gaz yotadi. Turkiyaning Liviya bilan shelf va suv maydonini boʻlish toʻgʻrisidagi kelishuvi Saudiya Arabistoni, Amirliklar, Iordaniya, Italiya, Fransiya va hatto Hindistondan iborat, Misr, Gretsiya, Isroil, Kiprdan iborat muqobil koalitsiyani mustahkamlanishiga olib keldi. Ayni paytda ishtirokchilar EastMed suv osti gaz quvurini qurish boʻyicha xalqaro konsorsiumni tuzdilar. AQSh EastMed loyihasini qoʻllab-quvvatlashdan bosh tortdi. Bu bilan loyiha boshi berk koʻchaga kirib qolganga oʻxshaydi.

Turk gaz markazi

Konsepsiyaning mohiyati, sodda qilib aytganda, strategik afzallik sifatida pul va siyosiy vositalarni olish evaziga xorijiy gazni Yevropa yoʻnalishiga tortishdir.

Yevropalik isteʼmolchilar, albatta, qoʻshimcha gazni mamnuniyat bilan qabul qilishadi. Biroq, oʻz mijozlarini shantaj qilish orqali yetkazib beruvchi maqomini strategik taʼsirga aylantirmoqchi boʻlgan Rossiya tomonidan bir marta yoqib yuborilgan Yevropa yana barcha "tuxumlarni bitta savatga qoʻyishi" dargumon.

Yevropa gaz bozorining diversifikatsiyasi ortga qaytmas jarayondir va u faqat kengayib boradi, jumladan Norvegiya, Jazoir, Nigeriya, Amerika va Qatar quvurlari va suyultirilgan gaz orqali. Shu nuqtai nazardan qaraganda, Anqaraning dastlab nazariy jihatdan benuqson gaz strategiyasi geosiyosiy muhitning tez evolyutsiyasi taʼsirida qolib ketmoqda.

Yuqorida aytilganlarning barchasi strategiyaning toʻliq qulashini anglatmaydi. Birinchidan, Turkiya hozirgi sharoitda (Turk oqimi quvuri orqali) Rossiya gazini eksport qiluvchi yagona tranzit davlat hisoblanadi.

Ikkinchidan, Ozarbayjondan tabiiy gaz muntazam ravishda TANAP (Trans Anadolu Pipeline) / TAP (Trans Adriatic Pipeline) quvur liniyasi va uning Bolqon filiallari orqali Yevropa isteʼmolchilariga yetkazib berilmoqda.

Rossiyaning energiya eksportiga Gʻarb sanksiyalarining kuchayishi sharoitida Kaspiy gaz vektorining ahamiyati yanada ortib bormoqda. Ayniqsa, Turkmaniston va Qozogʻiston tabiiy gazini Transkaspiy quvuri orqali ulash varianti hali ham inkor etilmaydi. Biroq bu yoʻnalish amalga oshmasa ham, Ozarbayjon uzoq vaqt davomida Kavkaz-Anadolu quvurini gaz bilan toʻldirishi mumkin. (Bilgin_RUS kanali maʼlumotlari asosida)

Siyosatshunos Muxtor Nazirov

Mavzuga oid yangiliklar

Binyamin Netanyaxu va Ilhom Aliyev

Netanʼyaxu Ozarbayjonga tashrif buyuradi. Aliyev uni hibsga oladimi?

Isroil Bosh vaziri Binyamin Netanʼyaxu 2025 yil may oyining boshida rasmiy tashrif bilan Ozarbayjonga boradi. Boku shahrida u Ozarbayjon Prezidenti Ilhom Aliyev bilan uchrashib, ikki davlat oʻrtasidagi hamkorlikni kengaytirish va mintaqaviy xavfsizlik masalalarini muhokama qiladi. Bu tashrif AQSh va Eron oʻrtasidagi yadroviy muzokaralar qayta tiklangan, Turkiyaning Suriyadagi harbiy ishtiroki boʻyicha bahslar davom etayotgan bir paytda amalga oshmoqda. Bu haqda "Ynet" xabar qildi.

Siyosat

24.04.2025, 23:54

Dunyo siyosatiga qutblanishlarning taʼsiri

Xalqaro munosabatlar bugungi kunda bir nechta chuqur oʻzgarishlar taʼsirida shakllanmoqda - bu esa siyosatchilar uchun jarayonni anglash va zarur choralarni koʻrishda jiddiy sinov boʻlib qolmoqda. Jahon siyosati barqarorlik doirasidan chiqib, tobora koʻproq tartibsizlik sari harakatlanmoqda, xususan, Tramp maʼmuriyatining Oq Uyga qaytishi bilan bu yanada yaqqol koʻzga tashlanmoqda. Ayni oʻzgarishlardan biri - texnologik markazlarning anʼanaviy hududlardan chekkaroq, noanʼanaviy mintaqalarga siljishi boʻlib, bu global tenglik va kuch muvozanatini oʻzgartirib yubormoqda. Shu bilan birga, oʻta oʻng va oʻta chap siyosiy kuchlar oʻrtasidagi tafovut keskin ortib bormoqda - bu esa siyosiy tizimlarda radikallashuv xavfini kuchaytiradi.

Siyosat

24.04.2025, 15:36

Turkish and Israel

Keskinlashgan Isroil-Turkiya munosabatlari yoxud "yangi usmoniylik" siyosati

2024-yil soʻnggida Suriyada Bashar Asad rejimi qulagach vaziyat keskin oʻzgardi. Turkiya Suriyada Eronning oʻrnini egallashga va mamlakatda harbiy bazasini joylashtirishga harakat qilmoqda. Suriya bilan qoʻshma mudofaa shartnomasiga koʻra Palmira, Hama va T 4 aviabazasi Turkiyaga berilishi koʻzda tutilgan edi. Shuningdek, soʻnggi haftalar davomida turkiyalik mutaxassislar tomonidan ushbu harbiy bazalar koʻzdan kechirilgan edi.

Siyosat

12.04.2025, 13:43

KXDR

Kim Chen In oʻz askarlarini Rossiya uchun Kurskʼda jang qilayotganini tan oldi

Shimoliy Koreya birinchi marotaba oʻz askarlarini Rossiya uchun Ukraina hududida jang olib borayotganini tasdiqladi. Bu haqda "Kcna.kp " xabar qildi.

Jahon

28.04.2025, 11:56

Pegasus, Isroil

Hukumat xakerlar orqali faollarni kuzatayotgani aytilmoqda

Oʻzbekiston muxolifat, jurnalist va inson huquqlari faollarining shaxsiy muloqotlarini kuzatishda "Pegasus"  josuslik dasturida foydalanayotganligi aytilmoqda.

Jahon

19.04.2025, 16:46

https://president.uz/oz/lists/view/7381

“Turk birlik”da darz: Shimoliy Kipr Turkiyaga Oʻzbekiston va Qozogʻistonga nisbatan chora koʻrishga chaqirdi

Joriy yilning 3-4 aprel kunlari Samarqandda oʻtkazilgan Markaziy Osiyo – Yevropa Ittifoqi sammitida davlat rahbarlari va Yevropa Ittifoqi tashkiloti rahbarlari oʻrtasida BMT Xavfsizlik Kengashining qarorlariga sodiqligini bildiruvchi qarorni imzolagan.  Shundan soʻng faqatgina Turkiya tomonidan tan olingan Shimoliy Kipr Turk  Respublikasi (TRSK)Transport vaziri Oʻzbekiston, Qozogʻiston va Turkmanistonga Turkiyani chora koʻrishga chaqirdi. Chunki BMT doirasida TRSK mustaqil davlat sifatida tan olinmagan. Bu haqda Ozarbayjonning “Haqqin.az” nashri tahliliy material eʼlon qildi.

Siyosat

16.04.2025, 17:24

So‘nggi yangiliklar

KXDR

Kim Chen In oʻz askarlarini Rossiya uchun Kurskʼda jang qilayotganini tan oldi

Shimoliy Koreya birinchi marotaba oʻz askarlarini Rossiya uchun Ukraina hududida jang olib borayotganini tasdiqladi. Bu haqda "Kcna.kp " xabar qildi.

Jahon

28.04.2025, 11:56

BAA, Dubay.

Oʻzbekiston fuqarolarini BAA kirishi taqiqlangani rad etildi

Avvalroq, ijtimoiy tarmoqlarda Oʻzbekiston fuqarolarini birlashgan Arab Amirligi (BAA) kirishi taqiqlangani haqida xabar tarqalgan edi. Tashqi ishlar vaziri matbuot kotibi Ahror Burhonov bu xabarlarni asossiz va feyk deb atadi. Bu haqda u oʻzining Telegram kanalida maʼlum qildi.

Oʻzbekiston

28.04.2025, 11:06

Eron Bandar-Abbos shahridagi Shahid-Rajai portidagi portlash

Erondagi voqeada Xitoydan olib kelingan raketa yoqilgʻisi portlab ketgan boʻlishi mumkin

Joriy yilning 26 aprel kuni Eronning Bandar-Abbos shahridagi Shahid-Rajai portida kuchli sodir boʻlgan kuchli portlash ortidan 1200 dan ortiq kishi jarohatlangan va 36 kishi halok boʻlgan. Voqea ortidan Eron Islom Respublikasida 3 kunlik motam eʼlon qilindi.

Jahon

28.04.2025, 10:31

Donald Tramp

Trampning olti frontdagi urushi: dunyo global beqarorlik yoqasidami?

30 aprel kuni Donald Tramp ikkinchi prezidentlik faoliyati boshlanganiga 100 kun boʻladi. Bu, AQShda shakllangan oʻzina xos siyosiy anʼanaga koʻra, dastlabki sarhisob davridir. 

Iqtisodiyot

25.04.2025, 15:13

Andijon viloyati 40-ixtisoslashtirilgan maktabgacha ta'lim muassasasi

Andijondagi 40-ixtisoslashtirilgan maktabgacha taʼlim muassasasidagi imkoniyatlar (fotoreportaj)

Joriy yilning 21-22 aprel kunlari Ijtimoiy himoya milliy agentligi tomonidan Andijon viloyatida ommaviy axborot vositalari va blogerlar uchun tashkil etildi.

Ta'lim

25.04.2025, 14:41

Foto: Associated Press

Pokiston hukumati Hindistonga nisbatan keskin javob choralarini eʼlon qildi. Hindiston bu voqeani oʻzi uyushtirgan boʻlishi mumkin, sabab nima?

Joriy yilning 24 aprel kuni Hindiston va Pokiston oʻrtasidagi ziddiyat keskin kuchayib, Pokiston hukumati Hindistonga qarshi bir qator keskin choralarni ishlab chiqdi. Endilikda Hindistonning har qanday aviakompaniyalari Pokiston havo hududidan harakatlanishi taqiqlanadi. Bu Hindistonning Kashmirdagi qonli hujum ortidan Pokistonga qarshi boshlangan javob harakatlariga javoban qilindi. Bu haqda "New York Times" maʼlum qildi.

Siyosat

25.04.2025, 11:11

"Dubay shokoladi"

"Dubay shokoladi" da inson salomatligi uchun xavfli bakteriya aniqlandi

Toshkentdagi "Fix desser chocolatier" brendi ostidagi "Dubay shokoladi" Texnik jihatdan tartibga solish inspeksiyasi tomonidan oʻtkazilgan sinovlarda sogʻliq uchun xavfli bakteriyalar aniqlandi. Bu haqda nazorat inspeksiyasi matbuot xizmati xabar qildi. 

Oʻzbekiston

25.04.2025, 10:51

Binyamin Netanyaxu va Ilhom Aliyev

Netanʼyaxu Ozarbayjonga tashrif buyuradi. Aliyev uni hibsga oladimi?

Isroil Bosh vaziri Binyamin Netanʼyaxu 2025 yil may oyining boshida rasmiy tashrif bilan Ozarbayjonga boradi. Boku shahrida u Ozarbayjon Prezidenti Ilhom Aliyev bilan uchrashib, ikki davlat oʻrtasidagi hamkorlikni kengaytirish va mintaqaviy xavfsizlik masalalarini muhokama qiladi. Bu tashrif AQSh va Eron oʻrtasidagi yadroviy muzokaralar qayta tiklangan, Turkiyaning Suriyadagi harbiy ishtiroki boʻyicha bahslar davom etayotgan bir paytda amalga oshmoqda. Bu haqda "Ynet" xabar qildi.

Siyosat

24.04.2025, 23:54

Hindiston va Pokiston oʻrtasidagi ziddiyat avjga chiqdi

2025-yil 22-aprel kuni Hindistonning Jammu va Kashmir hududidagi Paxalgam shahrida joylashgan Baysaran vodiysida sodir boʻlgan terrorchilik hujumi Hindiston va Pokiston oʻrtasidagi ziddiyatlarni yana kuchaytirdi. Bu hujumda 28 nafar sayyoh halok boʻldi, 20 dan ortiq odam jarohat oldi. Halok boʻlganlarning aksariyati hindistonliklar.

Siyosat

24.04.2025, 18:26

Dunyo siyosatiga qutblanishlarning taʼsiri

Xalqaro munosabatlar bugungi kunda bir nechta chuqur oʻzgarishlar taʼsirida shakllanmoqda - bu esa siyosatchilar uchun jarayonni anglash va zarur choralarni koʻrishda jiddiy sinov boʻlib qolmoqda. Jahon siyosati barqarorlik doirasidan chiqib, tobora koʻproq tartibsizlik sari harakatlanmoqda, xususan, Tramp maʼmuriyatining Oq Uyga qaytishi bilan bu yanada yaqqol koʻzga tashlanmoqda. Ayni oʻzgarishlardan biri - texnologik markazlarning anʼanaviy hududlardan chekkaroq, noanʼanaviy mintaqalarga siljishi boʻlib, bu global tenglik va kuch muvozanatini oʻzgartirib yubormoqda. Shu bilan birga, oʻta oʻng va oʻta chap siyosiy kuchlar oʻrtasidagi tafovut keskin ortib bormoqda - bu esa siyosiy tizimlarda radikallashuv xavfini kuchaytiradi.

Siyosat

24.04.2025, 15:36

Pegasus, Isroil

Hukumat xakerlar orqali faollarni kuzatayotgani aytilmoqda

Oʻzbekiston muxolifat, jurnalist va inson huquqlari faollarining shaxsiy muloqotlarini kuzatishda "Pegasus"  josuslik dasturida foydalanayotganligi aytilmoqda.

Jahon

19.04.2025, 16:46

https://president.uz/oz/lists/view/7381

“Turk birlik”da darz: Shimoliy Kipr Turkiyaga Oʻzbekiston va Qozogʻistonga nisbatan chora koʻrishga chaqirdi

Joriy yilning 3-4 aprel kunlari Samarqandda oʻtkazilgan Markaziy Osiyo – Yevropa Ittifoqi sammitida davlat rahbarlari va Yevropa Ittifoqi tashkiloti rahbarlari oʻrtasida BMT Xavfsizlik Kengashining qarorlariga sodiqligini bildiruvchi qarorni imzolagan.  Shundan soʻng faqatgina Turkiya tomonidan tan olingan Shimoliy Kipr Turk  Respublikasi (TRSK)Transport vaziri Oʻzbekiston, Qozogʻiston va Turkmanistonga Turkiyani chora koʻrishga chaqirdi. Chunki BMT doirasida TRSK mustaqil davlat sifatida tan olinmagan. Bu haqda Ozarbayjonning “Haqqin.az” nashri tahliliy material eʼlon qildi.

Siyosat

16.04.2025, 17:24