Yoʻlak urushlari yoxud Asaddan keyingi davrda Suriyadagi Turkiyaning energiya loyihalari
Asad rejimining qulashi ortidan voqealar rivojining sabablarini tushuntiradigan har xil "nazariyalar" paydo boʻldi. Versiyalardan biri buning ortida butunlay Turkiya turgani, bu esa Suriya va oʻz hududi orqali Qatardan Yevropaga gaz quvurini qurish loyihasini jonlantirayotgani haqidagi taxmindir. Shunga koʻra, Anqara Rossiya, Kaspiy dengizi havzasi, Sharqiy Oʻrtayer dengizi, Fors koʻrfazidan gaz oqimini toʻxtatib, kontinental gaz markazi sifatidagi strategik maqomini yanada mustahkamlamoqchi. Bu haqiqatmi yoki yoʻq? Aniqlik kiritish zarur.
Jahon
07.04.2025, 19:26
Ulashish:

Qatar-Yevropa gaz quvuri
Siyosiy xaritaga qarasak, quvur liniyasi Saudiya Arabistonini hech boʻlmaganda quruqlikdan aylanib oʻtolmasligini koʻramiz. Ar-Riyod har qanday sharoitda ham bu loyihaga yashil chiroq yoqishini tasavvur qilish qiyin. Ikki monarxiya oʻrtasidagi iqtisodiy va mafkuraviy chigal qarama-qarshiliklar hanuzgacha murakkab. 2017 yilda tomonlar qurolli toʻqnashuv yoqasida edi. Endilikda keskinlik biroz pasaygan, ammo raqobat saqlanib qolmoqda.
Fors koʻrfazi suvlari orqali Quvaytga va undan keyin Iroqqa chiqish bilan xalqaro huquqiy va ekologik nuqtai nazardan qimmat va shubhali potensial yoʻl saqlanib qolmoqda. Iroqdagi asosiy manfaatdor tomon global gaz bozorida raqobatchilarga muhtoj boʻlmagan va 16-17-asrlardagi Usmonli-Fors urushlaridan beri Turkiyaning kuchayishini istamagan Eron boʻlib qolmoqda. Demak, hozircha Suriyada nima boʻlishidan qatʼi nazar, Qatar quvuri haqida unutish mumkin.
EastMed suv osti gaz quvuri
Sharqiy Oʻrta yer dengizi, uning pastki shelfida milliardlab kub metr tabiiy gaz yotadi. Turkiyaning Liviya bilan shelf va suv maydonini boʻlish toʻgʻrisidagi kelishuvi Saudiya Arabistoni, Amirliklar, Iordaniya, Italiya, Fransiya va hatto Hindistondan iborat, Misr, Gretsiya, Isroil, Kiprdan iborat muqobil koalitsiyani mustahkamlanishiga olib keldi. Ayni paytda ishtirokchilar EastMed suv osti gaz quvurini qurish boʻyicha xalqaro konsorsiumni tuzdilar. AQSh EastMed loyihasini qoʻllab-quvvatlashdan bosh tortdi. Bu bilan loyiha boshi berk koʻchaga kirib qolganga oʻxshaydi.

Turk gaz markazi
Konsepsiyaning mohiyati, sodda qilib aytganda, strategik afzallik sifatida pul va siyosiy vositalarni olish evaziga xorijiy gazni Yevropa yoʻnalishiga tortishdir.
Yevropalik isteʼmolchilar, albatta, qoʻshimcha gazni mamnuniyat bilan qabul qilishadi. Biroq, oʻz mijozlarini shantaj qilish orqali yetkazib beruvchi maqomini strategik taʼsirga aylantirmoqchi boʻlgan Rossiya tomonidan bir marta yoqib yuborilgan Yevropa yana barcha "tuxumlarni bitta savatga qoʻyishi" dargumon.
Yevropa gaz bozorining diversifikatsiyasi ortga qaytmas jarayondir va u faqat kengayib boradi, jumladan Norvegiya, Jazoir, Nigeriya, Amerika va Qatar quvurlari va suyultirilgan gaz orqali. Shu nuqtai nazardan qaraganda, Anqaraning dastlab nazariy jihatdan benuqson gaz strategiyasi geosiyosiy muhitning tez evolyutsiyasi taʼsirida qolib ketmoqda.
Yuqorida aytilganlarning barchasi strategiyaning toʻliq qulashini anglatmaydi. Birinchidan, Turkiya hozirgi sharoitda (Turk oqimi quvuri orqali) Rossiya gazini eksport qiluvchi yagona tranzit davlat hisoblanadi.

Ikkinchidan, Ozarbayjondan tabiiy gaz muntazam ravishda TANAP (Trans Anadolu Pipeline) / TAP (Trans Adriatic Pipeline) quvur liniyasi va uning Bolqon filiallari orqali Yevropa isteʼmolchilariga yetkazib berilmoqda.
Rossiyaning energiya eksportiga Gʻarb sanksiyalarining kuchayishi sharoitida Kaspiy gaz vektorining ahamiyati yanada ortib bormoqda. Ayniqsa, Turkmaniston va Qozogʻiston tabiiy gazini Transkaspiy quvuri orqali ulash varianti hali ham inkor etilmaydi. Biroq bu yoʻnalish amalga oshmasa ham, Ozarbayjon uzoq vaqt davomida Kavkaz-Anadolu quvurini gaz bilan toʻldirishi mumkin. (Bilgin_RUS kanali maʼlumotlari asosida)
Siyosatshunos Muxtor Nazirov
Mavzuga oid yangiliklar

Yevropa Kengashi Turkiyaga maʼlumotlarni oʻrganish uchun guruh yuboradi
Siyosat
02.04.2025, 16:44

Xitoy Tayvan atrofida harbiy mashgʻulotlar boshladi
Siyosat
02.04.2025, 15:55

Dunyoga yangi adolatli tizim kerak
Jahon
01.04.2025, 17:45
Mashhur yangiliklar

Toshkentda noqonuniy saqlanilayotgan 1,1 mlrd so‘mlik spirtli ichimliklar aniqlandi
Oʻzbekiston
13.03.2025, 12:28

Maktab o‘quvchilari uchun bahorgi ta’til qachon boshlanishi aytildi
Ta'lim
18.03.2025, 11:11

Temu O‘zbekistonda ro‘yxatdan o‘tdi
Oʻzbekiston
19.03.2025, 09:39

Toshkentning qaysi manzillarida issiq suv vaqtincha to‘xtatilishi aytildi
Oʻzbekiston
25.03.2025, 14:31

Samarqand va Toshkent viloyatlarida yaroqsiz benzin sotayotganlar ushlandi
Oʻzbekiston
27.03.2025, 11:35

Toshkentda bayram munosabati bilan yuzdan ortiq mahsulot arzonlashtirildi
Oʻzbekiston
20.03.2025, 10:24
So‘nggi yangiliklar

Madinada emas, Oʻzbekistonda daraxt ekish kerakmi?
Oʻzbekiston
07.04.2025, 15:27

Mutaxassis sharhi: Markaziy Osiyo va Yevropa Ittifoqi sammitidan qanday yangiliklar kutilmoqda?
Siyosat
04.04.2025, 12:48

Putinning maslahatchisi AQSh – Rossiya munosabatlari qayta tiklanishini maʼlum qildi
Jahon
04.04.2025, 11:00

Yevropa Kengashi Turkiyaga maʼlumotlarni oʻrganish uchun guruh yuboradi
Siyosat
02.04.2025, 16:44

Xitoy Tayvan atrofida harbiy mashgʻulotlar boshladi
Siyosat
02.04.2025, 15:55

Yahudiy rohibini oʻldirganlikda ayblanib qoʻlga olingan 3 nafar oʻzbekistonlik oʻlimga hukm qilindi
Oʻzbekiston
01.04.2025, 20:48

Dunyoga yangi adolatli tizim kerak
Jahon
01.04.2025, 17:45

Eng baxtli mamlakatlar ichida Oʻzbekiston bormi?
Jahon
01.04.2025, 17:35

Samarqand va Toshkent viloyatlarida yaroqsiz benzin sotayotganlar ushlandi
Oʻzbekiston
27.03.2025, 11:35

Piskentdagi koloniyada qiynoqqa solingani aytilgan mahkumda tan jarohati aniqlanmadi — Bosh prokuratura
Oʻzbekiston
27.03.2025, 10:53

Hamshiraning choʻpchagi: Maktab oʻquvchilariga "tarqatilgan" qulupnayli konfetlar zararsiz ekanligi aniqlandi
Oʻzbekiston
26.03.2025, 14:40
Mashhur yangiliklar

Toshkentda noqonuniy saqlanilayotgan 1,1 mlrd so‘mlik spirtli ichimliklar aniqlandi
Oʻzbekiston
13.03.2025, 12:28

Maktab o‘quvchilari uchun bahorgi ta’til qachon boshlanishi aytildi
Ta'lim
18.03.2025, 11:11

Temu O‘zbekistonda ro‘yxatdan o‘tdi
Oʻzbekiston
19.03.2025, 09:39

Toshkentning qaysi manzillarida issiq suv vaqtincha to‘xtatilishi aytildi
Oʻzbekiston
25.03.2025, 14:31

Samarqand va Toshkent viloyatlarida yaroqsiz benzin sotayotganlar ushlandi
Oʻzbekiston
27.03.2025, 11:35

Toshkentda bayram munosabati bilan yuzdan ortiq mahsulot arzonlashtirildi
Oʻzbekiston
20.03.2025, 10:24