Yoʻlak urushlari yoxud Asaddan keyingi davrda Suriyadagi Turkiyaning energiya loyihalari
Asad rejimining qulashi ortidan voqealar rivojining sabablarini tushuntiradigan har xil "nazariyalar" paydo boʻldi. Versiyalardan biri buning ortida butunlay Turkiya turgani, bu esa Suriya va oʻz hududi orqali Qatardan Yevropaga gaz quvurini qurish loyihasini jonlantirayotgani haqidagi taxmindir. Shunga koʻra, Anqara Rossiya, Kaspiy dengizi havzasi, Sharqiy Oʻrtayer dengizi, Fors koʻrfazidan gaz oqimini toʻxtatib, kontinental gaz markazi sifatidagi strategik maqomini yanada mustahkamlamoqchi. Bu haqiqatmi yoki yoʻq? Aniqlik kiritish zarur.
Jahon
07.04.2025, 19:26
Ulashish:

Qatar-Yevropa gaz quvuri
Siyosiy xaritaga qarasak, quvur liniyasi Saudiya Arabistonini hech boʻlmaganda quruqlikdan aylanib oʻtolmasligini koʻramiz. Ar-Riyod har qanday sharoitda ham bu loyihaga yashil chiroq yoqishini tasavvur qilish qiyin. Ikki monarxiya oʻrtasidagi iqtisodiy va mafkuraviy chigal qarama-qarshiliklar hanuzgacha murakkab. 2017 yilda tomonlar qurolli toʻqnashuv yoqasida edi. Endilikda keskinlik biroz pasaygan, ammo raqobat saqlanib qolmoqda.
Fors koʻrfazi suvlari orqali Quvaytga va undan keyin Iroqqa chiqish bilan xalqaro huquqiy va ekologik nuqtai nazardan qimmat va shubhali potensial yoʻl saqlanib qolmoqda. Iroqdagi asosiy manfaatdor tomon global gaz bozorida raqobatchilarga muhtoj boʻlmagan va 16-17-asrlardagi Usmonli-Fors urushlaridan beri Turkiyaning kuchayishini istamagan Eron boʻlib qolmoqda. Demak, hozircha Suriyada nima boʻlishidan qatʼi nazar, Qatar quvuri haqida unutish mumkin.
EastMed suv osti gaz quvuri
Sharqiy Oʻrta yer dengizi, uning pastki shelfida milliardlab kub metr tabiiy gaz yotadi. Turkiyaning Liviya bilan shelf va suv maydonini boʻlish toʻgʻrisidagi kelishuvi Saudiya Arabistoni, Amirliklar, Iordaniya, Italiya, Fransiya va hatto Hindistondan iborat, Misr, Gretsiya, Isroil, Kiprdan iborat muqobil koalitsiyani mustahkamlanishiga olib keldi. Ayni paytda ishtirokchilar EastMed suv osti gaz quvurini qurish boʻyicha xalqaro konsorsiumni tuzdilar. AQSh EastMed loyihasini qoʻllab-quvvatlashdan bosh tortdi. Bu bilan loyiha boshi berk koʻchaga kirib qolganga oʻxshaydi.

Turk gaz markazi
Konsepsiyaning mohiyati, sodda qilib aytganda, strategik afzallik sifatida pul va siyosiy vositalarni olish evaziga xorijiy gazni Yevropa yoʻnalishiga tortishdir.
Yevropalik isteʼmolchilar, albatta, qoʻshimcha gazni mamnuniyat bilan qabul qilishadi. Biroq, oʻz mijozlarini shantaj qilish orqali yetkazib beruvchi maqomini strategik taʼsirga aylantirmoqchi boʻlgan Rossiya tomonidan bir marta yoqib yuborilgan Yevropa yana barcha "tuxumlarni bitta savatga qoʻyishi" dargumon.
Yevropa gaz bozorining diversifikatsiyasi ortga qaytmas jarayondir va u faqat kengayib boradi, jumladan Norvegiya, Jazoir, Nigeriya, Amerika va Qatar quvurlari va suyultirilgan gaz orqali. Shu nuqtai nazardan qaraganda, Anqaraning dastlab nazariy jihatdan benuqson gaz strategiyasi geosiyosiy muhitning tez evolyutsiyasi taʼsirida qolib ketmoqda.
Yuqorida aytilganlarning barchasi strategiyaning toʻliq qulashini anglatmaydi. Birinchidan, Turkiya hozirgi sharoitda (Turk oqimi quvuri orqali) Rossiya gazini eksport qiluvchi yagona tranzit davlat hisoblanadi.

Ikkinchidan, Ozarbayjondan tabiiy gaz muntazam ravishda TANAP (Trans Anadolu Pipeline) / TAP (Trans Adriatic Pipeline) quvur liniyasi va uning Bolqon filiallari orqali Yevropa isteʼmolchilariga yetkazib berilmoqda.
Rossiyaning energiya eksportiga Gʻarb sanksiyalarining kuchayishi sharoitida Kaspiy gaz vektorining ahamiyati yanada ortib bormoqda. Ayniqsa, Turkmaniston va Qozogʻiston tabiiy gazini Transkaspiy quvuri orqali ulash varianti hali ham inkor etilmaydi. Biroq bu yoʻnalish amalga oshmasa ham, Ozarbayjon uzoq vaqt davomida Kavkaz-Anadolu quvurini gaz bilan toʻldirishi mumkin. (Bilgin_RUS kanali maʼlumotlari asosida)
Siyosatshunos Muxtor Nazirov
Mavzuga oid yangiliklar

Netanʼyaxu Ozarbayjonga tashrif buyuradi. Aliyev uni hibsga oladimi?
Siyosat
24.04.2025, 23:54

Dunyo siyosatiga qutblanishlarning taʼsiri
Siyosat
24.04.2025, 15:36

Keskinlashgan Isroil-Turkiya munosabatlari yoxud "yangi usmoniylik" siyosati
Siyosat
12.04.2025, 13:43

Kim Chen In oʻz askarlarini Rossiya uchun Kurskʼda jang qilayotganini tan oldi
Jahon
28.04.2025, 11:56

Hukumat xakerlar orqali faollarni kuzatayotgani aytilmoqda
Jahon
19.04.2025, 16:46

“Turk birlik”da darz: Shimoliy Kipr Turkiyaga Oʻzbekiston va Qozogʻistonga nisbatan chora koʻrishga chaqirdi
Siyosat
16.04.2025, 17:24
Mashhur yangiliklar

OTM oʻqishga kirish uchun qabul boshlandi
Ta'lim
05.06.2025, 14:45

Yevropa uchun Oʻzbekistondagi inson huquqlari endi muhim emasmi?
Siyosat
05.06.2025, 16:22

AQShning Janubiy va Markaziy Osiyo boʻyicha byuroning katta masʼul xodimi Erik Mayer Oʻzbekistonga keladi
Siyosat
09.06.2025, 13:53

NATO va AQSh tark etgan Afgʻonistonda Oʻzbekiston yangi strategiyani amalga oshirmoqda
Siyosat
09.06.2025, 15:47

Tramp Eronni soʻzsiz taslim boʻlishga chaqirdi – NYT
Jahon
18.06.2025, 00:53

Hindistondagi millatchilik siyosatining hududiy yaxlitlikka taʼsi
Siyosat
30.06.2025, 11:38
So‘nggi yangiliklar

1,8 mlrd soʻmdan ortiq asossiz qarzdorlik tadbirkorlar foydasiga qayta hisob-kitob qilindi
Iqtisodiyot
04.07.2025, 20:57

Moskvada telefon geolokatsiyani oʻchirgan migrantlar avtomatik tarzda roʻyxatdan chiqariladi
Jahon
04.07.2025, 19:37

FVV firibgarlardan ogoh boʻlishga chaqirmoqda
Oʻzbekiston
04.07.2025, 18:46

Dam olish kunlari issiq asta-sekin pasayishni boshlaydi – Oʻzgidromet
Oʻzbekiston
04.07.2025, 17:47

Shavkat Mirziyoyev Iqtisodiy hamkorlik tashkiloti sammitida nutq soʻzladi
Siyosat
04.07.2025, 16:28

Toshkent metropolitening 13 ta bekatida bittadan vestibyullaridagi kassalar yopildi
Oʻzbekiston
04.07.2025, 15:45

Har uchinchi ishlaydigan oʻzbekistonlikning krediti bor
Iqtisodiyot
04.07.2025, 14:58

Eron osmoni parvozlar uchun ochildi
Jahon
04.07.2025, 14:24

Samarqand noʻxat shoʻragi geografik koʻrsatkich sifatida davlat roʻyxatidan oʻtkazildi
Oʻzbekiston
04.07.2025, 13:40

Dzyudochilarimiz “Cadets Asian Cups 2025”ning ilk kunida 16 medalli boʻldi
Sport
04.07.2025, 12:30

“Tashabbusli byudjet”ning 2-mavsumi 15 iyuldan boshlanadi
Oʻzbekiston
04.07.2025, 11:42

Rossiya birinchilardan boʻlib Afgʻoniston islom amirligini tan oldi
Siyosat
04.07.2025, 11:38
Mashhur yangiliklar

OTM oʻqishga kirish uchun qabul boshlandi
Ta'lim
05.06.2025, 14:45

Yevropa uchun Oʻzbekistondagi inson huquqlari endi muhim emasmi?
Siyosat
05.06.2025, 16:22

AQShning Janubiy va Markaziy Osiyo boʻyicha byuroning katta masʼul xodimi Erik Mayer Oʻzbekistonga keladi
Siyosat
09.06.2025, 13:53

NATO va AQSh tark etgan Afgʻonistonda Oʻzbekiston yangi strategiyani amalga oshirmoqda
Siyosat
09.06.2025, 15:47

Tramp Eronni soʻzsiz taslim boʻlishga chaqirdi – NYT
Jahon
18.06.2025, 00:53

Hindistondagi millatchilik siyosatining hududiy yaxlitlikka taʼsi
Siyosat
30.06.2025, 11:38