Qurilish inshootlari va uy egalarining huquqlari: muammolar, qonun va ijtimoiy taʼsir

Soʻnggi yillarda shaharsozlik va qurilish sohasidagi faollik keskin oshdi. Yangi turar-joy majmualari, yoʻllar, koʻp qavatli binolar va infratuzilma obʼektlari barpo etilmoqda. Biroq qurilish surʼatining oshishi bilan birga, uy egalari huquqlarining buzilishi, ekologiyaga zarar, transport muammolari va ijtimoiy keskinliklar ham koʻpaymoqda.

Ushbu maqolada qurilish jarayonlarida uchraydigan asosiy muammolar, ayniqsa qurilish yoki inshootlarni buzish oqibatida uy egalarining qanday huquqlari buzilayotgani va bu holatlarning ijtimoiy taʼsiri batafsil yoritiladi.

Qurilish va huquq: uy egalarining asosiy huquqlari

Qurilish jarayonida uy egalarining quyidagi asosiy huquqlari qonun bilan himoya qilinadi:

• Mulkka egalik qilish huquqi

Uy yoki yer uchastkasi faqat qonun asosida, adolatli kompensatsiya evaziga olib qoʻyilishi mumkin. Amaliyotda esa:

• kompensatsiya bozor qiymatidan past belgilanishi;
• uy egasining roziligisiz buzish ishlari boshlanishi;
• hujjatlar toʻliq rasmiylashtirilmasligi holatlari uchraydi.

• Axborot olish huquqi

Qurilish yoki buzish rejasi haqida:

• oldindan rasmiy xabar berilishi;
• loyiha hujjatlari bilan tanishish imkoniyati yaratilishi shart.
  Ammo koʻp hollarda uy egalari qurilish boshlanganidan keyingina xabardor boʻladi.

• Sudga murojaat qilish huquqi

Uy egasi oʻz huquqlari buzilganda sud orqali:

• buzish ishlarini toʻxtatish;
• kompensatsiyani qayta koʻrib chiqish;
• maʼnaviy zararni undirish huquqiga ega.
  Biroq huquqiy savodxonlik pastligi sabab koʻpchilik bu imkoniyatdan foydalanmaydi.

Qurilish va ekologiya: yashash muhitiga taʼsir

Qurilish jarayoni atrof-muhitga bevosita taʼsir qiladi:

• havo ifloslanishi (chang, qurilish chiqindilari);
• yashil hududlarning qisqarishi;
• shovqin meʼyorlarining buzilishi;
• yer osti suvlariga zarar yetkazilishi.

Bu omillar nafaqat ekologik, balki sogʻliq va hayot sifatiga ham salbiy taʼsir koʻrsatadi. Ayniqsa, bolalar, qariyalar va surunkali kasalligi bor insonlar uchun xavf ortadi.

Qurilish va transport: kundalik hayotdagi qiyinchiliklar

Qurilish ishlari davomida:

• yoʻllar yopilishi;
• tirbandliklar koʻpayishi;
• jamoat transporti harakatining cheklanishi kuzatiladi.

Bu esa aholining:

• ishga kechikishi;
• iqtisodiy zarar koʻrishi;
• stress darajasining oshishiga olib keladi.

Koʻp hollarda qurilish tashkilotlari transport harakatiga keltirilayotgan noqulaylik uchun yetarli kompensatsiya yoki alternativ yechim taklif qilmaydi.

Qurilish va isteʼmolchi: uy egalari kim himoya qiladi?

Qurilish sohasida uy egasi — eng zaif tomon hisoblanadi. Sabablari:

• developer va qurilish kompaniyalarining moliyaviy va huquqiy ustunligi;
• nazorat mexanizmlarining samarasizligi;
• jamoatchilik nazoratining zaifligi.

Koʻp hollarda:

• yangi berilgan uylar sifatsiz chiqadi;
• muhandislik tarmoqlari toʻliq ishlamaydi;
• kafolat majburiyatlari bajarilmaydi.

Inshootlarni buzishning ijtimoiy taʼsiri

Uyning buzilishi — faqat moddiy emas, ijtimoiy va psixologik yoʻqotish hamdir.

• Ijtimoiy aloqalar uzilishi

Odamlar yillar davomida shakllangan qoʻshnichilik, mahalla va muhitdan uzilib qoladi.

• Ruhiy bosim

Majburiy koʻchirish:

• stress;
• ishonchsizlik;
• kelajakdan xavotirni kuchaytiradi.

• Kam taʼminlangan qatlamga zarba

Ayniqsa, pensionerlar, nogironligi bor shaxslar va kam daromadli oilalar uchun koʻchirish ogʻir oqibatlarga olib keladi.

Qurilish — taraqqiyot belgisi. Ammo u inson huquqlari, ekologiya va ijtimoiy adolat hisobiga amalga oshirilmasligi kerak. Uy egalarining huquqlarini himoya qilish:

• davlat organlari;
• qurilish kompaniyalari;
• jamoatchilik va ommaviy axborot vositalari uchun ustuvor vazifa boʻlishi lozim.

Qurilish sohasidagi ochiqlik, qonunga rioya qilish va inson manfaatini birinchi oʻringa qoʻyish — barqaror shaharsozlikning asosiy shartlaridir.